(έρευνα του Δημ. Ι. Χατζηλία)

Είναι αλήθεια πως πέρασε αρκετός καιρός -σχεδόν πέντε μήνες- από την τελευταία επιφυλλίδα μου στο φιλόξενο «Εμπρός» και αυτό οφείλεται αποκλειστικά σε μένα και τη ραστώνη του καλοκαιριού. Ελπίζω, πάντως, κάποιο ενδιαφέρον να υπάρχει ακόμα για τη στήλη και την ιστορία εν γένει. Χαίρομαι εξάλλου, που τις υποχρεώσεις μου θύμισε ένας ομότεχνος, ο Σκαλοχωρίτης συνταξιούχος εκπαιδευτικός, λόγιος και συγγραφέας, ο Δημήτριος Ι. Χατζηλίας, που το πλούσιο βιογραφικό -όπως το διάβασα στο εξώφυλλο του τελευταίου βιβλίου του - αποκαλύπτει τόσα πράγματα... Είναι ακριβώς η εικόνα του ακούραστου δασκάλου, ανήσυχου λογίου αλλά και δημοκρατικού πολίτη που ξετυλίγει τη δράση του σε ποικίλους τομείς της κοινωνικής ζωής υπό την ευρεία έννοιά της, αθόρυβα, δημιουργικά, χωρίς τυμπανοκρουσίες και επιδείξεις. Μια απόδειξη όσων προσπαθώ να αποτυπώσω στο χαρτί τούτην την ώρα για τον Δημ. Ι. Χατζηλία, είναι ακριβώς η ακροτελεύτια παράγραφος στον πρόλογο του τελευταίου βιβλίου του (Το πολύκροτο μοναστηριακό ζήτημα Μηθύμνης (1866-1888), Μυτιλήνη 2021, σελ. 318): «Το βιβλίο αυτό δε θα κυκλοφορήσει στο εμπόριο. Θα διατεθεί, όπως και τα προηγούμενα πέντε, δωρεάν (θα χαριστεί)».

Δεν γνωρίζω πολλούς συγγραφείς τοποθετώ και τον εαυτό μου ανάμεσα σε αυτούς- που δεν θα επιθυμούσαν να δουν τα βιβλία τους στις προθήκες και τα ράφια των βιβλιοπωλείων, δεν θα επιθυμούσαν δηλαδή ο πνευματικός τους κάματος να διατεθεί στο κοινό και αποφέρει κάποια χρήματα, αλλά κυρίως μέσω της αγοράς και του ενδιαφέροντος του κοινού να αναγνωρισθεί η αξία και η σημασία της προσφερόμενης συμβολής στα συναφή ζητήματα, στα ζητήματα της τοπικής ιστορίας εν προκειμένω. Όμως ο Δημ. Ι. Χατζηλίας επιλέγει για τα βιβλία του κάτι που λίγοι συγγραφείς προτιμούν. Δηλαδή επιλέγει να χαρίζει τα βιβλία του. Και ασφαλώς η επιλογή των προσώπων και των θεσμικών οργάνων, τα οποία ο συγγραφέας τιμά με την επίδοση των κειμένων του, ασφαλώς ενέχει τη διαπίστωση ότι οι αποδέκτες θα ενσκήψουν στις σελίδες των βιβλίων του, θα εκτιμήσουν την έρευνα, τον μόχθο και τη συμβολή του συγγραφέα στην ιστορική έρευνα. Την έρευνα που έχει ως αντικείμενο την ιστορία της μικρής πατρίδας, του γενέθλιου τόπου, η οποία βέβαια αποτελεί τμήμα της ιστορίας της Λέσβου, της ελληνικής ιστορίας εν γένει.

Ας με συγχωρέσει ο ταπεινόφρων συγγραφέας για τις απόψεις αυτές που αποτυπώνω, χωρίς να τον ενημερώσω προηγουμένως. Αλλά έκρινα ότι έπρεπε να δημοσιευθούν ως αναγνώριση εκ μέρους μου της προσπάθειας ενός ανθρώπου, που επιλέγει να αφιερώνει τα χρόνια της συνταξιοδοτικής ζωής στην ιστορική έρευνα. Γιατί το τελευταίο βιβλίο του, όπως άλλωστε και τα προηγούμενα, δεν είναι προϊόντα εύκολης και ανέξοδης δράσης. Αντιθέτως, απαιτούν πολύχρονη και πολύμοχθη έρευνα σε αρχεία, αναζήτηση πηγών, διασταύρωση στοιχείων, αναζήτηση βιβλιογραφίας, μετακινήσεις από το χωριό του όπου οι ιστορικές πηγές, διανοητικό και σωματικό κόπο και εν τέλει και χρηματικά έξοδα. Και όλα αυτά, όπως μπορούν να αντιληφθούν οι ομότεχνοι του Δημ. Ι. Χατζηλία αλλά και οι απλοί αναγνώστες ιστορικών πραγματειών είναι σημαντικά πράγματα και εν τέλει απαιτούν τουλάχιστον την αναγνώριση από όσους μπορούν να αντιληφθούν την ευρύτερη σημασία τους.

Όλα αυτά βέβαια, όπως έλεγα και στην αρχή της επιφυλλίδας αυτής, τα προκάλεσε η μελέτη των σελίδων βιβλίου για το Ζήτημα που απασχόλησε τη μητρόπολη Μηθύμνηςυπερμεσούντος του 19ου αιώνα, με επίκεντρο τη μονή Λειμώνος και εφεξής απασχόλησε πολλούς μελετητές των ιστορικών λεσβιακών πραγμάτων. Το γεγονός ότι η έρευνα για το Λειμωνιακό έχει απασχολήσει κατά καιρούς σημαντικούς μελετητές της λεσβιακής ιστορίας (Ιωάννης Μουτζούρης, Παντελής Αργύρης, Κίμων Μιχαηλίδης, Απόστ. Σπανός, Ιωακείμ Παυλίδης κ.ά.), αλλά και οι θεσμοί (Οικουμενικό Πατριαρχείο, Μητρόπολη Μηθύμνης, τουρκική διοίκηση, δημογεροντίες χωριών Μηθύμνης κ.ά.) που ενεπλάκησαν στα πράγματα καθώς και η διάρκεια των γεγονότων (σχεδόν 20 χρόνια), αποτελούν τη μαρτυρία για τη σοβαρότητα του προβλήματος.

Όμως για το ζήτημα αυτό και τη συμβολή του Δημ. Ι. Χατζηλία στην προσπάθειά του να φωτίσει με την έρευνά του καλύτερα τα πράγματα, θα μιλήσουμε στον επόμενο σημείωμά μας.