Στη Μυτιλήνη του 19^ου αιώνα ταξιδέψαμε το βράδυ της Παρασκευής στο «Πανελλήνιον», όπου παρουσιάστηκε το νέο βιβλίο της Πηνελόπης Κουρτζή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», «Δεκατρία Μπαλώματα». Την άρτια εκδήλωση, που τίμησαν με τη συμμετοχή τους δεκάδες Μυτιληνιοί, οργάνωσε το βιβλιοπωλείο της Κλειώς Χατζηδανιήλ, η οποία ανακοίνωσε ότι μέρος των εσόδων της πώλησης του βιβλίου θα διατεθούν στο Αναγνωστήριο Αγιάσου για την επισκευή της πολύπαθης στέγης του. Παράλληλα, εκτός από το βιβλίο, όσοι το προμηθεύτηκαν πήραν και από ένα βραχιόλι με 13 μπαλώματα, αναμνηστικό της τόσο επιτυχημένης εκδήλωσης.

Το βιβλίο παρουσίασε ο συγγραφέας και Γενικός Γραμματέας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Γιάννης Γιαννέλλης-Θεοδοσιάδης, ενώ η υπογράφουσα παρουσίασα μία πτυχή της θέσης των γυναικών την εποχή που διαδραματίζεται το μυθιστόρημα. Η Ισμήνη Μαμουλή διάβασε αποσπάσματα του βιβλίου και η συγγραφέας μίλησε για το βιβλίο της, συγκινημένη για την εκδήλωση και ευχαρίστησε την επίκουρη καθηγήτρια Κοινωνικής Ιστορίας, Μαρία Σταματογιαννοπούλου και τον Δρα, Ιστορικό Στρατή Αναγνώστου για την πολύτιμη βοήθεια με την έρευνά τους στη συγγραφή του, ενώ τόνισε ότι βοηθήθηκε πολύ και από το έργο της αείμνηστης Ευρυδίκης Σιφναίου.

Κι ένα βραχιολάκι δώρο, να θυμίζει τα «Δεκατρία Μπαλώματα»/ φωτό Μαρία Μπούρου

Μια άλλη εποχή

Ίσως δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να καταλάβεις μια εποχή και μια ολόκληρη κοινωνική τάξη, αλλά και τις μικρές αντιθέσεις, τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα από το να διαβάσεις ένα τέτοιο βιβλίο. Ειδικά το ότι τα «Δεκατρία Μπαλώματα» έχουν γενέτειρα και τολμώ να πω ότι αυτή είναι ο τόπος μας, το γεγονός αυτό θα κάνει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να τον ξαναπερπατήσουν με άλλη ματιά, χάρη στην κοπιώδη έρευνα της Πηνελόπης Κουρτζή.

Στα γραφικά στενά της αγοράς που περιδιαβαίνουμε καθημερινά μπροστά από το βιβλιοπωλείο Χατζηδανιήλ και τις γειτονιές γύρω από αυτά ορθώνεται μέσα από το βιβλίο μια άλλη εποχή με τις δικές της ανησυχίες, τις μυρωδιές και το λεξιλόγιο που μας φέρνουν τη Μυτιλήνη του 19^ου αιώνα πολύ πιο κοντά απ’ όσο φανταζόμαστε.

Ελληνικά, τουρκικά, γαλλικά, προξενεία, ιστορικά γεγονότα και διαβουλεύσεις, το κάψιμο των ελιών με τον παγετό, ο καταστροφικός σεισμός, η απελευθέρωση του νησιού πλέκονται και δημιουργούν μία κοινή αναφορά. Μία ταυτότητα που τόσο πολύ αγωνιούσε να αποκτήσει η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, η Νόρα.

Η ιστορία της που ελκύει στοιχεία από την πραγματικότητα καταστρέφει το στερεότυπο ενός στατικού ανθρώπου, που η μοίρα τον καταδικάζει να είναι νόθος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αν μπούμε στο παρελθοντικό πλαίσιο, σκεφτούμε τι σημαίνει τον 19^ο αιώνα να μην έχεις επίθετο και πατρώνυμο, αναγνωρίζουμε μια λυπηρή κατάσταση που υποδεικνύουν καταρχήν οι ηθικοί κώδικες. Εξάλλου και στον σύγχρονο αιώνα μας, στην ελεύθερη Ελλάδα, ο στιγματισμός δεν απέχει πολύ σε σύγκριση με δύο αιώνες πριν.

Η συγγραφέας αυτό το αποτυπώνει ξεκάθαρα και μάλιστα από την ίδια τη Νόρα που εξηγεί πώς το βιώνει. Αυτό το τραύμα όμως δεν την καθηλώνει, αλλά την κινητοποιεί. Γιατί η πραγματικότητα έχει πολλές πλευρές. Η Νόρα δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα μιας αμαρτωλής και παράνομης σχέσης, αλλά προϊόν της ελεύθερης βούλησης δύο ανθρώπων διαφορετικής καταγωγής. Έτσι, η Νόρα δεν είναι ένα απαθές πλάσμα που δέχεται το ένα κακό της μοίρας της πίσω από το άλλο. Ξεδιπλώνει όλες τις πτυχές του χαρακτήρα της, χρησιμοποιεί στρατηγικές και καθετί που στέκεται σύμμαχός της, όπως το υπάρχον νομικό πλαίσιο για να προχωρήσει. Είναι υποκείμενο και όχι θύμα.

Κι εδώ εμπλέκεται η Ιστορία με το φύλο και την τάξη και είναι σημαντικά στοιχεία, καθώς εν πολλοίς κυριαρχεί η άποψη ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα απέκτησαν δικαιώματα μόνο στα τέλη του 20^ού αιώνα. Να όμως, που επί οθωμανικής αυτοκρατορίας αρκετές γυναίκες έχουν όχι μόνο δικαιώματα, αλλά και τη δυνατότητα άσκησης πολιτικής.