Πέθανε την Τετάρτη ο μεγάλος σκηνοθέτης και πρόεδρος της εταιρείας «Αρχιπέλαγος», Νίκος Κούνδουρος, σε ηλικία 91 ετών. Τα μέλη της Πολιτιστικής «Εταιρείας Αρχιπέλαγος» στο άγγελμα του θανάτου του Νίκου Κούνδουρου, συμμετέχοντας στο βαρύ πένθος από την απώλεια αυτού του σημαντικού Νεοέλληνα δημιουργού, εκφράζουν τη βαθειά τους θλίψη, την συγκίνηση, αλλά και την ευγνωμοσύνη τους για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στην κοινή υπόθεση των ενδιαφερόντων της «Εταιρείας Αρχιπέλαγος».

Από την ίδρυση της, το 1996, ως την ύστατη στιγμή της ζωής του, υπήρξε ο πρόεδρος της, εμπνευστής και πρωτεργάτης της όλης προσπάθειας προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ρεαλιστής, αλλά συνάμα άνθρωπος που μέσα του ξεχείλιζε το συναίσθημα, υπήρξε σ’ όλη του τη ζωή μαχητής των αξιών, αφιερωμένος πιστά στην υπηρέτησή τους.

Αυτός ο πολυτάλαντος δημιουργός υπήρξε γνωστός στην Ελλάδα και στον κόσμο κυρίως ως σκηνοθέτης αφήνοντας μία σημαντική παρακαταθήκη ταινιών, κληρονομιά στον ελληνικό και παγκόσμιο κινηματογράφο.

Μεγάλη επίσης ήταν η συνεισφορά του ως λογοτέχνης, συγγραφέας, γλύπτης, αλλά και αγωνιστής της Αριστεράς. Στη Λέσβο όμως, που αγαπούσε και επισκεπτόταν συχνά, θα μείνει εσαεί συνδεδεμένος με την ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Ελαιοτριβείου «Βρανά» στον Παπάδο της Λέσβου.

Μαγεύτηκε από την πρώτη φορά που επισκέφθηκε τον ερειπιώνα του ελαιοτριβείου του παππού του Οδυσσέα Ελύτη, ενστερνίστηκε την ιδέα της διάσωσης - αναστήλωσης και μετατροπής του σε χώρο πολιτισμού.

Από το 1997 που το εργοστάσιο περιήλθε στην «Εταιρεία Αρχιπέλαγος» και ύστερα από πέντε χρόνια εργασιών, ολοκληρώθηκαν τα έργα αναστύλωσης και άνοιξε τις πύλες του, αφιερώθηκε στη δύσκολη και επίπονη υπόθεση τα ερείπια που έγιναν χώρος πολιτισμού, να λειτουργήσουν προσφέροντας γνώση για την ιστορία μας.

Στη μνήμη όλων μένει ακόμη αποτυπωμένη η στιγμή που εκείνος πρώτος, τη ζεστή βραδιά το καλοκαίρι του 2009, διάβηκε την πύλη του Μουσείου, έθεσε σε λειτουργία τη μηχανή του εργοστασίου και μετά στο βήμα περιέγραψε με το δικό του ιδιότυπο αυθορμητισμό, την όλη πορεία των εργασιών.

«Η “Εταιρεία Αρχιπέλαγος”, η Γέρα, η Λέσβος, η Ελλάδα τού οφείλουν πολλά.

Τούτη την στιγμή τα λόγια περιττεύουν, προέχει η απόδοση σεβασμού, ευγνωμοσύνης και τιμής στο μεγάλο Νίκο Κούνδουρο, για του οποίου τη μνήμη το Μουσείο - Ελαιοτριβείο “Βρανά” θα πραγματοποιήσει ειδικό αφιέρωμα», αναφέρει η ανακοίνωση του «Αρχιπελάγους».

Η πορεία του

Ο Νίκος Κούνδουρος σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας από την οποία και αποφοίτησε το 1948. Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ενταχθεί στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και μετά τον πόλεμο εξορίστηκε στη Μακρόνησο, λόγω των αριστερών φρονημάτων του. Στα 28 του χρόνια αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σκηνοθέτης με τη «Μαγική Πόλη» (1954), όπου συνδύασε τις επιρροές του από το νεορεαλισμό με την εικαστική του ματιά. Με το σύνθετο και πρωτοποριακό έργο «Ο Δράκος» (1956), ο Νίκος Κούνδουρος καθιερώνεται. Ακολούθησαν «Οι παράνομοι» (1958), «Το ποτάμι» (1959), «Μικρές Αφροδίτες» (1963), «Το πρόσωπο της Μέδουσας» (1967), «Τα τραγούδια της φωτιάς» (1974), «1922» (1978) κ.ά..

Στα εγκαίνια του Μουσείου Βρανά

Το 2009, κατά τα εγκαίνια του ελαιοτριβείου «Βρανά», ύστερα από τρία χρόνια επίπονων εργασιών αναστύλωσης, που πραγματοποιήθηκαν με πρωτοβουλία του νόμιμου διαχειριστή του, της μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Αρχιπέλαγος» και που οδήγησαν στη μετατροπή του σε μουσείο, είχε δηλώσει στο «Ε»: «Η επιλογή του ελαιοτριβείου δικαιώνεται. Ένα υπέροχο κτήριο του τέλους του 19ου αιώνα, βρίσκει την αρχική μορφή του και, τώρα που σώπασαν ύστερα από τρία χρόνια αδιάκοπης δουλειάς τα εργαλεία των μαστόρων, μπορεί να ξεκινήσει και πάλι τη λειτουργία του διασώζοντας όχι μόνο την υπέροχη μορφή του, αλλά και τις μνήμες από τη βιομηχανική ακμή της Λέσβου, πριν από 100 τόσα χρόνια».

Το μήνυμα του Ν. Σηφουνάκη

«Η πατρίδα μας αποχαιρετά ένα μεγάλο δημιουργό της τέχνης και του πνεύματος, αποχαιρετά έναν πατριώτη που στις δυσκολότερες στιγμές της νεώτερης ιστορίας του έθνους μας, πρωτοστάτησε στην υπεράσπιση των ιδανικών της ελευθερίας και της δημοκρατίας με φυλακίσεις και εξορίες.

- Αποχαιρετούμε τον πρωτοπόρο δημιουργό με σπουδές και γνώσεις για τις τέχνες, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τον κινηματογράφο.

- Αποχαιρετούμε το δημιουργό στο χώρο της Αρχιτεκτονικής που πάσχιζε για την προστασία της παράδοσης και στηλίτευε την κακώς εννοούμενη παράδοση.

Γνωρίσθηκα και συνδέθηκα μαζί του στην εξορία, στα χρόνια της δικτατορίας των Συνταγματαρχών και έκτοτε διατήρησα μαζί του μια ανυστερόβουλη σχέση και φιλία.

Η Λέσβος και το Ελαιοτριβείο - Μουσείο “Βρανά” αποχαιρετούν τον άνθρωπο που επί είκοσι χρόνια από τη θέση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου που εργάσθηκε για την αποκατάσταση και την αναστήλωση του μοναδικού μνημειακού βιομηχανικού συγκροτήματος του 19ου αιώνα.

Πέραν της μεγάλης του προσφοράς για το Ελαιοτριβείο Μουσείο “Βρανά” στον Παπάδο, εργάσθηκε προσωπικά για τη φιλοτέχνηση του ανδριάντα του Ελευθέριου Βενιζέλου στην Καλλονή καθώς και την προτομή του Νικολάου Πλαστήρα στο Κιόσκι της Μυτιλήνης.

Έδινε πάντα το παρόν στις εκδηλώσεις που διοργάνωνε το Μουσείο και χαιρόταν να ζει και να προσφέρει σ’ αυτό.

- Η αμφισβήτηση με την ταυτόχρονα θετική ενέργεια που εξέπεμπε, υπήρξαν τα χαρακτηριστικά της δημιουργικής διαδρομής του.

- Υπήρξε ένας αμφισβητίας, και αυτό είναι η κληρονομιά του, ταιριάζει γι’ αυτόν ο στίχος του Οδυσσέα Ελύτη:

“Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας, που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν την φθορά”.

Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας από αυτούς».