Η «Μηχανή του Κοινού», όπως θα πουν οι «Αγια-Παρασκευώτες» για το κάτι παραπάνω από έναν αιώνα ζωής του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου του χωριού τους, αποτελεί σήμερα έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς μουσειακούς χώρους της φυσιογνωμίας της Λέσβου στον 20ό αιώνα.

Και είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς, αφού εσωκλείει όλα τα κοινωνικά στοιχεία της πρόσφατης ιστορίας του νησιού, που περιστρέφονται αναπόφευκτα γύρω από την ελαιοπαραγωγή.

Σήμερα στην Αγία Παρασκευή το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς έχει επενδύσει στο «Μουσείο της Βιομηχανικής Ελαιουργίας», με σκοπό να προβάλλει τη βιομηχανική κληρονομιά και να αναδείξει τις σχέσεις της ελαιουργίας με τον τόπο και τους ανθρώπους του, αναλαμβάνοντας εξολοκλήρου την ευθύνη των εγκαταστάσεων του ελαιοτριβείου, που μας ταξιδεύουν στη Λέσβο του χθες, ακολουθώντας τα ίχνη της διαδρομής της ελιάς…

Η ιστορία

Το Κοινοτικό Ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής θεμελιώθηκε το 1910 και άρχισε να λειτουργεί έναν χρόνο μετά, βρίσκοντας μεγάλη ανταπόκριση από τους περισσότερους ελαιοπαραγωγούς της περιοχής.

Η θεμελίωσή του δε, ανατρέχοντας στις συνθήκες της εποχής, αποτέλεσε μία ριζοσπαστική πρωτοβουλία, καθώς η λειτουργία του αποσκοπούσε στην παύση της εξάρτησης των ελαιοπαραγωγών από τα μεγάλα εργοστάσια, που έπαιζαν τον ρόλο των πιστωτικών οργανισμών.

Μετά από πολλά χρόνια, κατά τα οποία το ελαιοτριβείο πρωταγωνίστησε στην κοινωνική και οικονομική ζωή της Λέσβου και ειδικότερα του λεκανοπεδίου της Καλλονής, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και πριν αυτού η… δικτατορία για να αναστείλει τη λειτουργία του.

Το 1985, με τη συμπαράσταση και της τότε νομαρχιακής αυτοδιοίκησης, ο χώρος του επαναλειτούργησε ως «Πολύκεντρο», για να φτάσουμε στο 2004 που αποτέλεσε μία χρονιά σταθμός για την ανάδειξη της «βαριάς» πολιτιστικής του πια κληρονομιάς. Το Δίκτυο Θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) πήρε το ελαιοτριβείο από τον τότε Δήμο Αγίας Παρασκευής και το μετέτρεψε σε μουσείο.

Το μουσείο

Έως σήμερα, το «Μουσείο Ελαιουργίας» της Αγίας Παρασκευής έχει ως στόχο να προβάλλει τη βιομηχανική κληρονομιά και να αναδείξει τις σχέσεις της ελαιουργίας με τον τόπο και τους ανθρώπους του.

Έχει, ουσιαστικά, μετατραπεί σε μουσείο που εξιστορεί την ίδια την ιστορία του, αφού το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του ελαιοτριβείου έχει αποκατασταθεί μαζί με τον μηχανολογικό εξοπλισμό του, με όλα τα αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά του στοιχεία να έχουν αποκατασταθεί στην ιστορική τους μορφή, όπως όταν αυτό λειτουργούσε κανονικά. Ο εξοπλισμός του αξίζει να σημειωθεί ότι αναδεικνύεται με συμβατικά και ψηφιακά μέσα (φωτογραφίες, χάρτες, σχεδιαγράμματα, κείμενα).

Οι παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου λειτουργούν ως συμπληρωματικές εκθετικές μονάδες, που προβάλλουν το ανθρώπινο στοιχείο.

Στις μεγάλες αποθήκες γίνεται ιδιαίτερη αναφορά: α) στην ιστορία του κοινοτικού ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής, με έμφαση στην πρωτοποριακή διαδικασία της κοινοτικής ιδιοκτησίας και στον αντίκτυπό της στις κοινωνικές και οικονομικές δομές της περιοχής, β) στην εκμηχάνιση της ελαιουργίας στη Λέσβο και γ) στο ευρύτερο κοινωνικό-οικονομικό πλαίσιο.

Στις μικρές αποθήκες παρουσιάζεται ο κύκλος των εργασιών που συνδέονται με την ελαιοπαραγωγή.

Το μουσείο περιλαμβάνει επίσης αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, κυλικείο, καθώς και μικρό υπαίθριο αμφιθέατρο και λειτουργεί καθημερινά, πλην Τρίτης, από τις 10 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα.