«Ξέρεις πόσα έβγαλαν οι καντίνες κατά τη διάρκεια του προσφυγικού; Κ’βάρα!», έλεγαν οι περισσότεροι οδηγοί περνώντας έξω από τον Καρά Τεπέ στα τέλη του καλοκαιριού κι αρχές του φθινοπώρου του 2015.

Και όντως, όπως λέει στο «Ε» ο Δημήτρης Χρυσός, ιδιοκτήτης μίας εκ των εφτά επιχειρήσεων με καντίνες που έχουν στηθεί στον Καρά Τεπέ (η μία εντός του Κέντρου), «δεν έχω ξαναδεί ποτέ στη ζωή μου τέτοιο τζίρο στα 23 χρόνια που είχαμε εστιατόριο, ούτε ξέρω αν θα τον ξαναδώ».

Η μαζική έλευση προσφύγων και το προσωρινό τους πέρασμα από την πόλη της Μυτιλήνης, όπως έχουμε ξαναγράψει, τόνωσε αρκετά την τοπική οικονομία. Η συμφωνία όμως μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας, η πολιτική των κλειστών Κέντρων Κράτησης, που θέτουν υπό περιορισμό τους πρόσφυγες για 25 ημέρες, η κοινωνική τους τάξη αλλά και η αβεβαιότητα που έχει κυριεύσει τους ίδιους σε ενδεχόμενη απέλασή τους επηρέασε ακόμα και τις… καντίνες!

«Τσουγκράν»
Μες στο λιοπύρι επισκεφτήκαμε την καντίνα του Δημήτρη Χρυσού έξω από το ανοιχτό Κέντρο Φιλοξενίας του Δήμου Λέσβου στον Καρά Τεπέ. Εκτός από τη ζέστη, μας κίνησε και η περιέργεια. Ακούμε τόσα πολλά για τους ανθρώπους που άνοιξαν καντίνες το τελευταίο διάστημα, από υπερτιμολογήσεις μέχρι και πολλά άλλα.

Ενδιαφέρον λοιπόν σκεφτήκαμε ως «Ε» να μάθουμε από πρώτο χέρι τι συμβαίνει και τι απασχολεί αυτούς τους ανθρώπους. Πήραμε έναν χυμό να ξεδιψάσουμε και ομολογουμένως πληρώσαμε τα ίδια που θα πληρώναμε και σε ένα περίπτερο, ενώ παρατηρήσαμε ότι ο χώρος της καντίνας ήταν εξαιρετικά καθαρός. Αλλά για όλα τα παραπάνω υπάρχουν, ούτως ή άλλως, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί.

Ο Δημήτρης Χρυσός μπορεί να μην έχει μάθει Φαρσί ή Ορντού, όμως μιλά άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Μία εργαζόμενη Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης του λέει «Τσουγκράν», που την άφησε να φορτίσει το κινητό της κι εκείνος μου εξηγεί ότι σημαίνει «ευχαριστώ». Σε ποια γλώσσα δεν προλάβαμε να μάθουμε…

Catering και στη Μόρια
Ο κ. Χρυσός είναι 39 χρόνων. Αγόρασε την καντίνα από τη Λάρισα στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2015, «αλλά λόγω γραφειοκρατίας και πολλών εγγράφων που απαιτούνταν, ήρθα στον Καρά Τεπέ από αρχές Οκτωβρίου», μας εξηγεί.

Έχει οικογενειακή επιχείρηση catering και «δίναμε παλιότερα φαγητό και στον Καρά Τεπέ και στη Μόρια με τίτλο “Η γεύση της ευτυχίας”. Στη Μόρια δίναμε δύο περίπου χρόνια μαζί με άλλα δύο catering και μοιραζόμασταν την ανάθεση ανά βδομάδα. Ξεκινήσαμε με 300 μερίδες τη μέρα και φτάσαμε τις 4.000».

Όμως οι τοπικές επιχειρήσεις σταμάτησαν τη διανομή φαγητών στη Μόρια: «Όταν σταμάτησε η Αστυνομία να μας κληρώνει και λόγω οικονομικής δυνατότητας, σταματήσαμε τον Ιούνιο του 2015. Ήταν τότε που δεν πληρωνόμασταν και δεν μπορέσαμε να δώσουμε εγγυήσεις μπροστά για να πάρουμε τη δουλειά».

Στον Καρά Τεπέ
Προτίμησε να ανοίξει την καντίνα στον Καρά Τεπέ από τη Μόρια: «Έχω νόμιμη άδεια, μ’ αρέσει η καθαριότητα. Όπως και οι άνθρωποι μέσα θέλουν ένα σάντουιτς, ένα γλυκό καθαρό, γιατί δεν είναι απολίτιστοι όπως νομίζουν μερικοί, έχουν έρθει από κράτη που και σπίτια είχαν και δουλειές είχαν και είχαν μια φυσιολογική ζωή, όπως εμείς τώρα».

Ο κόσμος του Οκτωβρίου σε σχέση με τον κόσμο που έχουμε τώρα είναι πολύ διαφορετικός, επισημαίνει και εξηγεί: «Αυτοί που ήρθαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο βρίσκονταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση. Έκαναν περισσότερα ψώνια. Ο κόσμος εδώ τώρα διστάζει, γιατί δεν ξέρει τι θα γίνει στο μέλλον, πού θα πάει και τι θα κάνει, όποτε θέλει να κρατήσει κάποια χρήματα. Πιστεύω ότι έχουν κάποια χρήματα, αν και μερικοί έπεσαν θύματα από τις τουρκικές αρχές, όπως μου είπαν, που τους πήραν τα χρήματα και τα πράγματά τους και τους έβαλαν φωτιά».

«Δεν είναι αρπαχτή η καντίνα»
Το ενοίκιο στη ΔΕΥΑΛ για τη λειτουργία της καντίνας ανέρχεται στα 400 ευρώ: «Έχουμε συμβόλαιο. Οπότε δεν έχουμε κάνει καταπάτηση κρατική. Για το ρεύμα πληρώνω πετρέλαιο, έχω γεννήτρια από πίσω και νερό φέρνω εγώ. Μηνιαίως πρέπει να πληρώνω ΤΕΒΕ, εφορία, πετρέλαιο και ενοίκιο». Παράλληλα, τονίζει: «Είναι μια κανονική επιχείρηση η καντίνα.

Ο Δημήτρης Χρυσός μιλά στο «Ε»

Αν νομίζουν μερικοί ότι κάνουμε αρπαχτή, ότι μπαίνουμε σε ένα κουβούκλιο και το ονομάζουμε καντίνα, κάνουν λάθος. Γιατί η καντίνα είναι ένα μαγαζί κανονικότατο. Εμένα μου στοίχισε 30.000 ευρώ με τη γεννήτρια και όλη την εσωτερική υποδομή, τα ψυγεία, τον εξοπλισμό. Με 30.000 ευρώ θα μπορούσα να ανοίξω ένα μαγαζάκι κάτω στη Μυτιλήνη, κανονικά μέσα στην Ερμού. Και νομίζουν μερικοί ότι ανοίγοντας μια καντίνα θα ’ρθει ο κόσμος.

Αυτό είναι λάθος. Η λειτουργία της καντίνας εξαρτάται από τη συμπεριφορά του προσωπικού της, από το αν είναι καθαρή».

Πτώση του τζίρου
Η κατακόρυφη, όπως μας λέει, πτώση του τζίρου είναι ενδεικτική ακόμα και σε σχέση με το προσωπικό που απασχολούσε: «Τον Οκτώβριο ήμασταν πέντε άτομα και τώρα είμαι ένας εγώ και μετά η μητέρα μου. Ερχόμαστε 6 το πρωί και φεύγουμε 1 το βράδυ. Τον Οκτώβριο και Νοέμβριο ήμασταν 24 ώρες το 24ωρο. Ο τζίρος έχει πέσει πάρα πολύ. Δεν ξέρω αν θα ξαναγίνει ποτέ αυτό. Είχαμε το εστιατόριο “Φανάρι” 23 χρόνια και τέτοια δουλειά δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ! Αλλά τώρα, από τον Μάρτιο και μετά, έπεσε κατακόρυφα…».