Το όνειρο του ταξιδιού στο διάστημα είναι σχεδόν τόσο παλιό όσο και ο άνθρωπος. Έχουμε ήδη κάνει τα πρώτα δειλά βήματα, με επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη και μη επανδρωμένες αποστολές σχεδόν σε όλες τις περιοχές του ηλιακού μας συστήματος. Αλλά, για να μπορέσουμε να εκμεταλλευθούμε πρώτες ύλες σε άλλα ουράνια σώματα και, ακόμη περισσότερο, να εγκατασταθούμε σε άλλους πλανήτες - στο δικό μας ή ίσως και σε άλλα ηλιακά συστήματα -, απαιτούνται βέβαια εντελώς διαφορετικές προϋποθέσεις και δυνατότητες.

Στο διάστημα οι αποστάσεις είναι τεράστιες. Ακόμη και σε ό,τι αφορά το δικό μας ηλιακό σύστημα, τα όρια μέσα στα οποία μπορούμε να κινηθούμε είναι περιορισμένα, τουλάχιστον αν θέλουμε να ελπίζουμε πως θα επιστρέψουμε στη Γη σε τούτη τη ζωή. Επιπλέον, είναι τόσο λίγα τα μέρη στα οποία ο άνθρωπος μπορεί να επιβιώσει. Κατ’ αρχήν, χωρίς ειδικό προστατευτικό εξοπλισμό, είναι αδύνατον να απομακρυνθούμε από τη Γη. Ακόμη όμως και με τα πιο προηγμένα διαστημόπλοια και διαστημικές στολές, μπορούμε να έχουμε πρόσβαση μόνο στη Σελήνη, τον Άρη, ορισμένους αστεροειδείς και κάποιους δορυφόρους στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα. Στους μεγάλους, αέριους πλανήτες, όπως ο Δίας και ο Κρόνος, δεν πρόκειται ποτέ να πλησιάσουμε.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εξερεύνηση και η εκμετάλλευση του ηλιακού συστήματος μπορούν να υλοποιηθούν κατά ένα μεγάλο μέρος μόνο από ρομπότ, καθώς οι συνθήκες σε πολλά μέρη είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Ο δορυφόρος Ιώ, για παράδειγμα, βομβαρδίζεται συνεχώς με θανατηφόρο ακτινοβολία από το Δία και είναι αδύνατον να επιβιώσει κανείς εκεί. Το κοντινότερο στο Δία σημείο στο οποίο θα μπορούσαμε να φτάσουμε, θα ήταν μια διαστημική βάση, υπόγεια και προστατευμένη από την ακτινοβολία, στο μεγάλο δορυφόρο Καλλιστώ. Ρομπότ, όμως, θα μπορούσαν να εργαστούν στην Ιώ. Οι αστροναύτες του μέλλοντος θα πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με ένα είδος κράνους, το λεγόμενο braincap, που θα συνδέεται απ’ ευθείας με τον εγκέφαλο και θα δέχεται δεδομένα από υπολογιστές και ανιχνευτές στο διάστημα. Εξοπλισμένος με αυτό το κράνος, ο αστροναύτης του μέλλοντος θα μπορεί να εξερευνήσει την Ιώ χωρίς ο ίδιος να βρίσκεται εκεί. Συγκεκριμένα, θα κατευθύνει με τη δύναμη της σκέψης του ρομπότ στην επιφάνεια του δορυφόρου. Κλεισμένος σε ένα κέντρο ελέγχου κάπου αλλού, θα έχει τη δυνατότητα να προσλαμβάνει όλα τα αισθητηριακά ερεθίσματα, σα να ήταν στην Ιώ.

Μπορούμε επίσης να υποθέσουμε ότι τα ρομπότ του μέλλοντος θα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε τομείς τους οποίους σήμερα δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε. Θα έχουν την ικανότητα να διεκπεραιώνουν μόνα τους διάφορες εργασίες και να αποφασίζουν πώς θα δράσουν σε διάφορες καταστάσεις, οπότε και η δουλειά των αστροναυτών θα είναι πολύ ευκολότερη. Δεν ξέρουμε σήμερα πώς ακριβώς θα συνεργαζόμαστε με αυτά τα ευφυή ρομπότ, αλλά για τους αστροναύτες του μέλλοντος θα είναι σίγουρα αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς τους.

Όντα σχεδιασμένα να ζουν στο διάστημα
Μια άλλη δυνατότητα που υπάρχει όσον αφορά τα μακρινά διαστημικά ταξίδια, είναι ο άνθρωπος να προσαρμοστεί γενετικά στις συνθήκες που πρόκειται να αντιμετωπίσει, και κυρίως στη μερική ή ολική έλλειψη βαρύτητας. Έχει διαπιστωθεί ότι η μακροχρόνια παραμονή σε περιβάλλον χωρίς βαρύτητα - για παράδειγμα, στο διεθνή διαστημικό σταθμό ISS - εξασθενίζει σωματικά τους αστροναύτες. Ειδικότερα, μειώνει πολύ τη μυϊκή τους δύναμη, ακόμη κι αν γυμνάζονται καθημερινά. Δεν υπάρχει, επομένως, καμμιά αμφιβολία ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντέξει τη μακρά παραμονή σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας.

Δε γνωρίζουμε, ωστόσο, πόση είναι η ελάχιστη βαρύτητα στην οποία το σώμα μας τα βγάζει πέρα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη βαρύτητα που επικρατεί στον Άρη, η οποία είναι περίπου το 1/3 της γήινης.

Έτσι, προκειμένου να μπορέσει ο άνθρωπος να προσαρμοστεί σε περιβάλλον χωρίς καθόλου βαρύτητα, απαιτείται η επέμβαση της γενετικής, και μάλιστα σε μια κλίμακα άγνωστη μέχρι σήμερα. Οι γιατροί πειραματίζονται τώρα με τη λεγόμενη γενετική θεραπεία. Το σκεπτικό τους είναι να καταπολεμήσουν ορισμένες παθήσεις τροποποιώντας το γενετικό υλικό των κυττάρων. Η τεχνική βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό στάδιο, αλλά μια εκτεταμένη, στοχευμένη τροποποίηση του γενετικού μας υλικού δε φαίνεται κατ’ αρχήν ανέφικτη. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει παρουσιάσει μια έκθεση στην οποία αναλύονταν οι σχετικές δυνατότητες. Η έκθεση επικεντρωνόταν σε θεραπευτικούς στόχους, αλλά προέκυπτε καθαρά ότι υπάρχουν δυνατότητες να δημιουργηθεί μια νέα «έκδοση» ανθρώπου. Είναι λοιπόν πιθανόν - σε ένα-δυο αιώνες - να δημιουργήσουμε ένα μεταλλαγμένο τύπο ανθρώπου, που θα μπορεί να ζει σε συνθήκες ελάχιστης ή μηδενικής βαρύτητας.

* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'