Ένα από ζητήματα που βρίσκονται στην επικαιρότητα, καθώς σχετίζεται με την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της αυτοδιοίκησης στη Λέσβο από την 1η Ιανουαρίου, είναι η οργάνωση της διοίκησης του νέου Δήμου Λέσβου. Δεν πρόκειται για ένα τεχνικό ζήτημα όπως ίσως πολλοί νομίζουν, πρόκειται για κατ’ εξοχήν πολιτικό ζήτημα και αφορά τη δυνατότητα παραγωγής ουσιαστικού έργου από το νέο Δήμο προς όφελος των πολιτών.
Η νέα διοικητική δομή διαρθρώνεται σε δύο επίπεδα, αυτό του κεντρικού Δήμου - με αρμοδιότητα ολόκληρη τη Λέσβο - και το τοπικό-αποκεντρωμένο, που περιλαμβάνει τις 23 Δημοτικές Κοινότητες και στις 50 Τοπικές Κοινότητες, που έχουν την ευθύνη των αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο για τις πόλεις και τα χωριά της Λέσβου.

Οι τοπικές και δημοτικές κοινότητες
Ένα κρίσιμο ζήτημα για το τοπικό επίπεδο αυτοδιοίκησης είναι αν θα υπάρξει άμεση και ουσιαστική μεταβίβαση αρμοδιοτήτων και πόρων από το δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο προς τους προέδρους και τα συμβούλια των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων, κάνοντας πράξη την αποκέντρωση εξουσιών για τα τοπικά ζητήματα κάθε χωριού. Με τον τρόπο αυτό, θα επανέλθει η λήψη απόφασης για τα τοπικά προβλήματα κάθε οικισμού εκεί που φυσικά ανήκει, συνεισφέροντας αποτελεσματικά στην άμεση αντιμετώπιση των τοπικών προβλημάτων που ταλανίζουν τους κατοίκους των οικισμών της Λέσβου.
Θεραπεύεται έτσι η μεγαλύτερη ίσως αδυναμία της θεσμικής οργάνωσης των καποδιστριακών δήμων, οι οποίοι αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν αυτοτελώς τα μεγάλα προβλήματα της γεωγραφικής τους επικράτειας (τεχνικά έργα, οδοποιία, αντιμετώπιση καταστροφών κ.λπ.) λόγω αδυναμίας των - υποστελεχωμένων - υπηρεσιών τους, οδηγήθηκαν στη συγκεντρωτική λειτουργία ως προς τα τοπικά ζητήματα, περιορίζοντας τα τοπικά συμβούλια σε διακοσμητικό ρόλο.
Αποκαθίσταται, λοιπόν, το κοινοτικό σύστημα διαχείρισης των τοπικών ζητημάτων, που είναι βαθιά ριζωμένο στην παράδοση και στη συνείδηση των Ελλήνων. Ας μην ξεχνάμε ότι σε όλη την ιστορική διαδρομή του ελληνισμού οι Κοινότητες έπαιξαν ένα ιδιαίτερο δημιουργικό ρόλο, καθώς υπήρξαν τα δημιουργικά κύτταρα στην οικονομία, την εκπαίδευση και στον πολιτισμό.

Ο κεντρικός Δήμος
Όμως και στο κεντρικό επίπεδο της διοίκησης του νέου Δήμου Λέσβου υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις. Η διάρθρωση της διοίκησης του Δήμου περιλαμβάνει, σύμφωνα με το νόμο, την ανάθεση καθηκόντων σε 13 αντιδημάρχους. Οι αντιδήμαρχοι έχουν τις αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο δήμαρχος και κατά τομείς αρμοδιοτήτων για όλη τη δημοτική περιφέρεια και κατά τόπο, στα όρια των συνενωμένων ΟΤΑ του νόμου 2539/1997, δηλαδή των δημοτικών ενοτήτων. Εδώ είναι αξιοσημείωτο ότι ο νόμος αφήνει στην ευχέρεια του δημάρχου την επιλογή του αριθμού των θεματικών και γεωγραφικών αντιδημάρχων χωρίς να αποκλείει την ταυτόχρονη ανάθεση και θεματικών και γεωγραφικών αρμοδιοτήτων.
Με τον τρόπο αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερη κατανομή αρμοδιοτήτων και έργου, κυρίως όμως επιτυγχάνεται λειτουργία με οπτική που θα περιλαμβάνει το σύνολο της Λέσβου. Αποτρέπεται, δηλαδή, ο τοπικισμός και ο στείρος ανταγωνισμός μεταξύ των δημοτικών ενοτήτων, αποδυναμώνεται η αντίληψη του ρόλου των αντιδημάρχων ως τιμαριούχων που νέμονται την εξουσία σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων και καλλιεργείται μια σύγχρονη αντίληψη οργανωτικής δομής, ικανής να παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους πολίτες.
Η νέα διοικητική δομή προβλέπει την καθιέρωση της Εκτελεστικής Επιτροπής του Δήμου, η οποία αποτελεί το νέο επιτελικό όργανο και αποτελείται από το δήμαρχο και τους 13 αντιδημάρχους, οι οποίοι έχουν τις αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο δήμαρχος και κατά τομείς αρμοδιοτήτων για όλη τη δημοτική περιφέρεια και κατά τόπο, στα όρια των συνενωμένων ΟΤΑ του νόμου 2539/1997, δηλαδή των σημερινών καποδιστριακών δήμων.
Ο ρόλος της Εκτελεστικής Επιτροπής είναι κυρίως ο συντονισμός της εκτελεστικής λειτουργίας και της υλοποίησης του προγράμματος της δημοτικής αρχής. Με την καθιέρωση της Εκτελεστικής Επιτροπής, η «δημαρχιακή» λειτουργία συλλογικοποιείται και αναβαθμίζεται, καθώς επιτρέπει στο δήμαρχο να ασκήσει το συντονιστικό επιτελικό του ρόλο και τον καθιστά ουσιαστικά επικεφαλής μίας «οιωνεί δημοτικής κυβέρνησης».
Με τον τρόπο αυτό, ο δήμαρχος ασκεί τα καθήκοντά του όχι απλά συνεπικουρούμενος από τους αντιδημάρχους, αλλά ως επικεφαλής ενός συντονιστικού συλλογικού οργάνου του νέου Δήμου, που συναποτελείται από το δήμαρχο και τους αντιδημάρχους, και ενισχύεται ο συντονισμός στην άσκηση των δημοτικών πολιτικών στους επιμέρους τομείς αρμοδιοτήτων.
Η σημαντική πρόκληση συνδέεται εδώ με την επιλογή των κατάλληλων προσώπων που θα επωμισθούν την ευθύνη των 13 θεματικών χαρτοφυλακίων παράλληλα με τα καθήκοντα συντονισμού στο χωρικό επίπεδο των 13 Δημοτικών Ενοτήτων, δηλαδή των σημερινών καποδιστριακών δήμων, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις αποτελεσματικής λειτουργίας και παραγωγής έργου.
Μπροστά στην πρωτόγνωρη κατάσταση που δημιουργείται με τη λειτουργία του Δήμου Λέσβου, μπορούμε όλοι να συμβάλουμε με ιδέες και συγκεκριμένες προτάσεις για την αξιοποίηση της μεγάλης θεσμικής μεταρρύθμισης προς όφελος της Λέσβου, που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη της Λέσβου και την κοινωνική συνοχή.

* Ο Νίκος Ζούρος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου.