Συνέντευξη στη Θάλεια Βουγδή

Φωτογραφικό Υλικό: Αρετή-Μαρία Κατσαρίδου

Έχουμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με την εικαστικό κ. Παπαπάντου με αφορμή την έκθεση της με θέμα "Διαδρομές". Μια έκθεση που μας ταξιδεύει όχι μόνο στη θάλασσα και στους παραδοσιακούς ταρσανάδες, εκεί όπου τα σκαριά γεννιούνται αλλά και αναπαύονται, αλλά και σε διαδρομές εσωτερικές, μνήμες και χρώματα που κουβαλά ο καθένας μας.

Tα έργα γεμάτα ζωντάνια, χρώμα και αίσθηση αλμύρας, μοιάζουν να αφηγούνται ιστορίες ανθρώπων, τόπων και εποχών. Μέσα από την προσωπική της ματιά η καλλιτέχνης αναδεικνύει τη σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα και τη διαχρονική γοητεία της ναυπηγικής τέχνης όπως αυτή αναβιώνει στους ταρσανάδες ενώ παράλληλα το κάθε σκαρί αντιπροσωπεύει τη γέννηση, το πέρασμα στη ζωή, τη φθορά και τον θάνατο του καθένα από μας. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να ξεκλειδώσουμε μαζί της τα νοήματα πίσω από αυτές τις "διαδρομές" να γνωρίσουμε καλύτερα τη διαδικασία, την έμπνευση και το σκοπό αυτής της εικαστικής διαδρομής.

Πως γεννήθηκε η ιδέα για το θέμα της έκθεσης αυτής;

Η ιδέα γεννήθηκε από τις εικόνες που αντίκρισα στα καρνάγια της Μυτιλήνης - μέρη που κουβαλούν μνήμη, σιωπή, ιστορία. Βλέποντας τα σκαριά σε διάφορες φάσεις της ύπαρξής τους, από την κατασκευή ως την απόσυρσή τους, ένιωσα έντονα ότι αντικατοπτρίζουν την ανθρώπινη ζωή: γέννηση, ταξίδι, πορεία, φθορά, αναγέννηση. Έτσι προέκυψε η ανάγκη να αποτυπώσω εικαστικά αυτές τις διαδρομές.

Τα πολύχρωμα καράβια είναι μια επιλογή ρεαλιστική ή συμβολική. Τι εκπροσωπούν για σας;

Η χρήση των χρωμάτων είναι καθαρά συμβολική. Δεν με απασχόλησε η πιστή απόδοση της πραγματικότητας, αλλά το να δώσω φωνή στο συναίσθημα, στη μνήμη, στην εμπειρία που φέρει κάθε καράβι. Είναι σαν να «μιλούν» τα ίδια τα σκαριά - για τις ζωές που κουβάλησαν, για όσα άντεξαν, για όσα είδαν. Το χρώμα λειτουργεί σαν ψυχικό αποτύπωμα.

Οι "διαδρομές" στον τίτλο της έκθεσης είναι γεωγραφικές ή εσωτερικές; Τι διαδρομές ακολουθούν τα καράβια στα έργα σας;

Οι διαδρομές είναι κυρίως εσωτερικές. Τα καράβια δεν πλέουν σε φυσικούς ωκεανούς αλλά σε θάλασσες ανθρώπινες - μέσα από συναισθήματα, αναμνήσεις, μεταβάσεις ζωής. Είναι η πορεία του καθενός μας: πότε με φουρτούνα, πότε με μπουνάτσα. Αυτές είναι οι διαδρομές που προσπαθώ να αποτυπώσω.

Τα καράβια σας είναι ζωηρά, πολύχρωμα, χαρούμενα θα έλεγα. Πως επιλέγετε την παλέτα σας;

Επιλέγω τα χρώματα με βάση την ψυχολογία του κάθε έργου - ή καλύτερα, με βάση το «βάρος» ή το «φως» της διαδρομής που προσπαθώ να δείξω. Κάθε πλοίο έχει τη δική του προσωπικότητα και κουβαλά διαφορετικές ιστορίες. Η παλέτα μου είναι ο τρόπος να εκφράσω αυτές τις αποχρώσεις της ζωής - συναισθηματικά, όχι ρεαλιστικά.

Τι θα θέλατε να νοιώσει ο θεατής όταν βρεθεί μπροστά σε ένα πολύχρωμο καράβι;

Θα ήθελα να νιώσει μια σύνδεση - σαν να στέκεται απέναντι σε κάτι οικείο. Να φέρει στο νου του τη δική του διαδρομή, τα δικά του «ταξίδια», εξωτερικά ή εσωτερικά. Αν μπορέσει να δει τον εαυτό του μέσα στο καράβι ή να του θυμίσει κάτι σημαντικό, τότε το έργο έχει βρει τον προορισμό του.

Για σας το ταξίδι είναι κάτι που γίνεται με πλοίο ή με το πινέλο;

Το ταξίδι είναι κι αυτό συνδεδεμένο με τις ανθρώπινες διαδρομές. Η ζωγραφική είναι ο δικός μου τρόπος να ταξιδεύω πίσω στον χρόνο, σε τόπους υπαρκτούς και φανταστικούς, να αναστοχάζομαι, να ξαναπιάνω το νήμα της προσωπικής και συλλογικής μνήμης.

Σκέφτεστε να συνδέσετε αυτή την έκθεση με άλλες μορφές τέχνης όπως ποίηση ή μουσική;

Παράλληλα με τη δημιουργία αυτών των έργων έγραψα και μία σειρά από ποιήματα που αποτυπώνουν τη βαθιά σύνδεση του ανθρώπου με τον χρόνο, τον τόπο και τη θάλασσα, αναδεικνύοντας ότι το ταξίδι - με όλες του τις καταιγίδες και τις λιακάδες - είναι τελικά η ουσία της ζωής.

Μια περίληψη για το θέμα της έκθεσης «Διαδρομές»

Η σειρά έργων με τίτλο «Διαδρομές» εμπνέεται από τις εικόνες των καρνάγιων της Μυτιλήνης - τόπων δημιουργίας, φθοράς και αναγέννησης. Η πορεία ενός πλοίου, από την κατασκευή έως την απόσυρση, μοιάζει με την ανθρώπινη ζωή: τη γέννηση, τα ταξίδια, τις δυσκολίες, την ωρίμανση και τελικά το τέλος.

Τα καρνάγια γίνονται σύμβολο της ανθρώπινης διαδρομής, με κάθε σκαρί να φέρει τη μνήμη, τις εμπειρίες και τις επιλογές του, όπως και κάθε άνθρωπος. Οι σχέσεις, οι αξίες, τα εμπόδια, οι ανακαλύψεις και οι προσωπικοί μας "φάροι" συνθέτουν το "πλοίο της ζωής" μας.

Αυτή η εικαστική διαδρομή αποτυπώνει τη βαθιά σύνδεση του ανθρώπου με τον χρόνο, τον τόπο και τη θάλασσα, αναδεικνύοντας ότι το ταξίδι - με όλες του τις καταιγίδες και τις λιακάδες - είναι τελικά η ουσία της ζωής.

Σύντομο βιογραφικό

Η Αλεξάνδρα Παπαπάντου-Κότερου γεννήθηκε στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Ζει στη Μυτιλήνη απ’ όπου και κατάγεται. Οι καλλιτεχνικές τις ανησυχίες αρχίζουν από τα μαθητικά της χρόνια όπου άρχισε να γράφει ποίηση. Ποίηματά της έχουν εκδοθεί στο βιβλίο «ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΤΕΧΝΕΣ» ΦΟΜ 1983, στα «ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΑ ΝΕΑ», καθώς και στα «ΝΕΑ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ». Η ζωγραφική είναι μια άλλη μεγάλη της αγάπη και ενασχόληση από το 1990. Δάσκαλοί της οι ζωγράφοι Βασιλική Σαγκιώτη και Αντώνης Τσατσαρώνης. Για πολλά χρόνια επίσης μαθήτευσε δίπλα στον ζωγράφο Δημήτρη Καλαντζάκη στην «Εικαστική Ακαδημία του Φιλοτεχνικού Ομίλου Μυτιλήνης». Στην καλλιτεχνική της μαθητεία, συμπεριλαμβάνονται σπουδές πηλοπλαστικής, αγιογραφίας, ακουαρέλας, χαρακτικής, ζωγραφικής με λάδι και ζωγραφικής με ακρυλικά και μελάνι. Στην καλλιτεχνική της πορεία μέχρι σήμερα έχει εκθέσει ζωγραφικά έργα της σε ομαδικές εκθέσεις στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης, στη Δημοτική Πινακοθήκη Μυτιλήνης (Χαλίμ Μπέη), στο Εμπορικό Επιμελητήριο Λέσβου, στο Τσαρσί Χαμάμ Μυτιλήνης, στο Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Χίου, σε γκαλερί στο Αϊβαλί, στο Πνευματικό Κέντρο Αιγάλεω (Γιάννης Ρίτσος).

ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΗΣ ΣΚΟΥΡΙΑΣ

Βούρκωναν οι αναμνήσεις

στα σφραγισμένα αμπάρια των πλοίων,

κι οι σκουριασμένες λαμαρίνες τους

τα δάκρυα της θύμησης αντανακλούσαν.

Στα στοιχειωμένα καρνάγια,

οι κάβοι έσερναν στιγμές, διαδρομές και όνειρα

ανάμεσα σε δυο αβύσσους —

«Γιατί στις ίδιες θάλασσες ταξιδεύουν

και τα όνειρα της ζωής».

Κι ο χρόνος εκχυμώσεις άφηνε στα σύννεφα,

που αιμορραγούσαν και ψιχάλιζαν σκουριά και λήθη.

Μα πάντα ένα ξέφωτο παρόν —

το φως του ήλιου θα ξεφορτώνει

στις διάφανες θάλασσες,

στις ρωγμές των ξεφλουδισμένων καραβόξυλων,

και στις άφθαρτες, βαθιές ψυχές των ανθρώπων.

Αλεξάνδρα Παπαπάντου (2025)