Σύμφωνα με τον Νορντάου, ο κοινοβουλευτισμός ευδοκιμεί στη θεωρία, αλλά απογοητεύει τους πολίτες στην πράξη. Και τούτο συμβαίνει, γιατί πρώτα - πρώτα οι εκλογές δεν εκφράζουν ποτέ τη θέληση των πολιτών. Θα μπορούσε να στηρίξει κανείς αυτή τη διαπίστωση λαμβάνοντας υπόψη τη δική μας κυβέρνηση. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν περίπου δέκα εκατομμύρια. Από αυτούς ψήφισε περίπου το 50%, ήτοι πέντε εκατομμύρια. Από αυτούς πάλι το κυβερνών κόμμα πήρε το 35%, δηλαδή εκπροσωπεί το ένα και μισό εκατομμύριο των πολιτών. Η κυβέρνησή μας δηλαδή δεν εκπροσωπεί την πλειοψηφία του ελληνικού λαού και δεν εκπληρώνει τη βασική προϋπόθεση που θέτει ο Περικλής στον «Επιτάφιο» του για το δημοκρατικό πολίτευμα, ότι δηλαδή ένα πολίτευμα λέγεται δημοκρατία «δια το ες πλείονας οικείν».

Όμως ο Νορντάου δεν βλέπει τη δημοκρατία από αυτή σκοπιά. Αυτός λέει πως οι βουλευτές από τη στιγμή που θα εκλεγούν, αποκόπτονται από το εκλογικό σώμα και ενεργούν σύμφωνα με το ατομικό ή το κομματικό συμφέρον και για προσωπική τους ευχαρίστηση, ενώ οι υπουργοί δεν κυβερνούν μόνο τη χώρα, αλλά και το κοινοβούλιο, με την έννοια ότι αντί να δέχονται κατεύθυνση από το λαό, οι ίδιοι κατευθύνουν και το κοινοβούλιο και το λαό. «Παίζουνε», όπως λέει, «όπως τους καπνίσει με τις δυνάμεις και τον πλούτο του έθνους, σκορπούν εύνοιες και δώρα κι αφήνουν χίλια δυο πράγματα να παχαίνουν με έξοδα του λαού». Δε φοβούνται τίποτε και κανέναν, αρκεί να ρίξουν στην πλειοψηφία της Βουλής λίγα αποφάγια από το πλούσιο τραπέζι που στρώνει γι’ αυτούς και του «κολλητούς» τους το κράτος. Φαίνεται πως είχε δίκιο η Ανατόλ Φρανς που είχε πει πως το χείριστο ελάττωμα του δημοκρατικού καθεστώτος (ενν. του καιρού της) είναι ότι στοιχίζει πολύ ακριβά, ότι υπάρχουν πάρα πολλοί συγγενείς, πάρα πολλοί φίλοι και γνωστοί που πρέπει να …χορτάσουν.

Ο Νορντάου υποστηρίζει πως ο κοινοβουλευτισμός είναι ένα σύστημα προορισμένο να ικανοποιεί τη ματαιοδοξία και τη φιλοδοξία των βουλευτών και να εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και ότι αυτός δεν άλλαξε καθόλου τη θέση του πολίτη απέναντι στο Κράτος. Παλιά διοικούσε τον λαό και τον εκμεταλλευόταν μια προνομιούχα τάξη που λεγόταν «αριστοκρατία εξ αίματος» και η ατομική βούληση του βασιλιά. Τώρα ο βασιλιάς έχει αντικατασταθεί από τον αρχηγό του κόμματος και η αριστοκρατία από την κυρίαρχη πλειοψηφία της Βουλής. Ο λαός και σήμερα είναι υποχρεωμένος να πληρώνει παντού φόρους που δεν επιβάλλει ο ίδιος και δεν τους εγκρίνει, να υπακούει σε νόμους που δεν τους θεσπίζει ο ίδιος και δεν βλέπει τη χρησιμότητά τους και «να βγάζει το καπέλο του μπροστά σε υπαλλήλους που τους επιβάλλει μια ξένη θέληση».

Αλήθεια, πόσο επίκαιρος είναι και σήμερα ο Νορντάου; Έχει δίκιο όταν τονίζει πως σε όλες τις κοινοβουλευτικές χώρες οι «εξ επαγγέλματος πολιτικοί» αναμειγνύονται στον δημόσιο βίο απλώς και μόνο γιατί τους σπρώχνει η ανάγκη να αισθάνονται δυνατά την προσωπικότητά τους και να την εκδηλώνουν σε όλες τις πλευρές. Κινούνται, δηλαδή, από αυτό που ονομάζουμε φιλοδοξία και δίψα κυριαρχίας. Αλλά και οι αρχηγοί των κομμάτων δεν νοιάζονται πολύ να κυβερνούν τους άλλους. Νοιάζονται να μην αφήσουν κανένα άλλον να τους εξουσιάσει. Και μέσα σ’ αυτά οι απλοί πολίτες παίζουν τον ρόλο τους μέσα στο κοινοβουλευτικό σύστημα σαν κομπάρσοι και βουβά πρόσωπα που έχουν τα δικά τους ελατήρια και κίνητρα: να διοριστούν ή να διορίσουν τους δικούς τους σε κάποια θέση, να ζητιανέψουν κάποια διάκριση ή να εξασφαλίσουν κάποια αργομισθία. Πολλές φορές μάλιστα αυτοί εξυπηρετούν τους σκοπούς των αρχηγών.

Ο Νορντάου υποστηρίζει πως ο κοινοβουλευτισμός είναι «ο θρίαμβος και η αποθέωση του εγωισμού». Κι ενώ θεωρητικά ο κοινοβουλευτισμός πρέπει να είναι μια οργανωμένη αλληλεγγύη, στην πραγματικότητα είναι η συστηματοποίηση του εγωισμού. Δεν είναι άσχετο το γεγονός πως κάθε βουλευτής στο πρόγραμμά του και τις αγορεύσεις του, όταν ζητά την ψήφο των εκλογέων, υπόσχεται πάντα το γενικό καλό, για το οποίο, όπως λέει, θα εργαστεί και θα θυσιάσει το ατομικό του συμφέρον. Όλα όμως αυτά είναι τυπικά λόγια, «λόγια του αέρα», που δεν τα πιστεύει και ο πιο αφελής και ευκολόπιστος εκλογέας και κατά πάσα πιθανότητα δεν τα πιστεύει και ο ίδιος ο βουλευτής. Σκεφθείτε τη δική μας κυβέρνηση που έταξε στον λαό «λαγούς και πετραχήλια» κι αυτό που έκανε στη συνέχεια ήταν να αφαιρέσει το χαμόγελο από τα χείλια των ανθρώπων! Καθαρή υπόθεση κωμωδίας, όπως λέει ο Νορντάου. Είναι υπερβολικός;

*Ο Αθανάσιος Φραγκούλης είναι δρ. Κλασικής Φιλολογίας και επιτ. σχολικός σύμβουλος.