Στο προηγούμενο άρθρο μου, τόνισα πως δεν είναι δυνατή η αναβάθμιση της εκπαίδευσης χωρίς τους κατάλληλους εκπαιδευτικούς, χωρίς εκπαιδευτικούς που διακρίνονται για την επιστημονική τους επάρκεια και πληρότητα, την άρτια παιδαγωγική τους κατάρτιση και δεν εμφυσούνται από σεβασμό προς το έργο τους και αγάπη προς τα παιδιά. Δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου με εκπαιδευτικούς αναπληρωτές και εκπαιδευτικούς εξαθλιωμένους. Ο λαός λέει «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει» επαναλαμβάνοντας μια ιδέα που πρώτοι διατύπωσαν οι Λατίνοι με το «primum vivere deinde philosophare», δηλ. πρώτα να ζεις και μετά να φιλοσοφείς. Πράγματι, αν ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια, δεν μπορεί να γοητεύσει τους μαθητές και να τους μεταδώσει τη γνώση που διαθέτει ή να συμβάλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους.

Υπάρχει όμως και μια άλλη προϋπόθεση, για να καταστεί δυνατή η αναβάθμιση της εκπαίδευσης, που το Υπουργείο Παιδείας φαίνεται πως δεν γνωρίζει ή κάνει πως δεν γνωρίζει: ότι κάθε προσπάθεια αναβάθμισης της εκπαίδευσης, ακόμη και της τριτοβάθμιας, πρέπει να αρχίσει από το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό και όχι από το Πανεπιστήμιο ή, πολύ χειρότερο, από το Λύκειο, όπως γίνεται σήμερα. Και ο λόγος είναι απλός. Οι βαθμίδες της εκπαίδευσης έχουν κάποια αλληλουχία και συνάφεια. Το Δημοτικό στηρίζεται πάνω σε γνώσεις που υποτίθεται πως έχουν τα παιδιά που προχωρούν σε αυτό από το Νηπιαγωγείο, το Γυμνάσιο στηρίζεται πάνω σε γνώσεις που υποτίθεται πως έχουν τα παιδιά που ανεβαίνουν σε αυτό από το Δημοτικό και το Λύκειο στηρίζεται πάνω στις γνώσεις που υποτίθεται πως έχουν τα παιδιά που ανεβαίνουν σε αυτό από το Γυμνάσιο κ.ο.κ.. Με αυτή μάλιστα τη λογική και παραδοχή γράφονται και τα διάφορα σχολικά βιβλία κάθε βαθμίδας. Αν λοιπόν για κάποιους λόγους δεν κατακτηθεί η απαραίτητη γνώση σε μια βαθμίδα, τότε εμφανίζονται προβλήματα στην επόμενη βαθμίδα και αυτός είναι ο λόγος που οι πανεπιστημιακοί καθηγητές παραπονούνται και λένε πως δεν μπορούν να ασκήσουν αποτελεσματικά το έργο τους με βάση το υλικό που παρέχει σε αυτούς η δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Βέβαια, η λογική αυτή είναι επιστημονικά και παιδαγωγικά κατοχυρωμένη, αφού θεμελιώνεται πάνω στη λεγόμενη αρχή της αλληλοοικοδόμησης της ύλης. Σύμφωνα με αυτή, κάθε γνωστικό αντικείμενο που εισέρχεται στη συνείδηση των παιδιών, εντάσσεται με οργανικό τρόπο μέσα στο συνειδησιακό σύνολο που ήδη υπάρχει, δηλαδή κάθε νέα γνώση προσκολλάται και συμπληρώνει την προηγούμενη γνώση και προετοιμάζει την επόμενη. Έτσι, οι γνώσεις αλληλοοικοδομούνται και συμβάλλουν στην αύξηση και την τελειοποίηση του πνευματικού οικοδομήματος της συνείδησης. Τούτο πάλι σημαίνει πως, για να λειτουργήσει σωστά η εκπαίδευση, δεν πρέπει κανένα παιδί να προχωρεί στην επόμενη βαθμίδα, αν δεν έχει αποκτήσει ένα minimum γνώσεων που θα του δώσει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει απρόσκοπτα τα μαθήματα της βαθμίδας αυτής. Πρέπει, λοιπόν, το Υπουργείο, αν πράγματι επιθυμεί να αναβαθμίσει την εκπαίδευση, να φροντίσει μέσω της αξιολόγησης και της αξιοκρατικής επιλογής, να εξασφαλίσει τους ικανότερους εκπαιδευτικούς που θα στελεχώσουν το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό. Γιατί δεν είναι δυνατό να μιλούμε για αναβάθμιση της εκπαίδευσης και να αναθέτουμε, για παράδειγμα, σε νηπιαγωγούς να διδάξουν τα μαθήματα Γλώσσας και Μαθηματικών στις πρώτες τάξεις των Δημοτικών σχολείων, όπως γινόταν και στο παρελθόν. Το παιδί πρέπει να μάθει το κάθε τι όταν πρέπει, όπως πρέπει και από αυτόν που πρέπει.

Και αυτό το βλέπουν ακόμη και μη ειδικοί σε θέματα εκπαίδευσης. Ο Θ. Οικονομόπουλος, για παράδειγμα, έγραφε ήδη από το 2006 στον «Ανεμοδείκτη» της εφημερίδας «Καθημερινή»: «Όλοι ομολογούμε πως έχει τα μαύρα της χάλια η παιδεία, οι προδιαγραφές της δεν ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανταγωνιστικές ανάγκες και απαιτήσεις, θέλει γενναία και ουσιαστική μεταρρύθμιση εκ βάθρων. Και τι κάνουμε; Αρχίζουμε τη “μεταρρύθμιση” από το… “ρετιρέ”, την τριτοβάθμια εκπαίδευση, και όχι από τα “θεμέλια”, το νηπιαγωγείο και το δημοτικό! Αποτέλεσμα! Κάθε χρόνο πέφτουμε από τα σύννεφα, που σχεδόν τα μισά παιδιά… γράφουν κάτω από τη βάση…». Και άλλοι διατυπώνουν την ίδια άποψη, ότι «η μεταρρύθμιση πρέπει να αρχίζει από τη βάση […] και ότι καλό πανεπιστήμιο σημαίνει πρωτίστως καλό νηπιαγωγείο» (εφημ. «Το Βήμα», 10-2-2008). Μόνο οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Παιδείας δεν το καταλαβαίνουν αυτό και αρχίζουν τη μεταρρύθμιση της από το Λύκειο!

* Ο κ. Αθανάσιος Φραγκούλης είναι δρ. Κλασικής Φιλολογίας και επιτ. σχολικός σύμβουλος.