Επανερχόμαστε, μετά από ένα μήνα, στην κανονικότητα της ανά δεκαπενθήμερο επιφυλλίδας μας για την ιστορία της Λέσβου και κρίνουμε σκόπιμο να ασχοληθούμε και πάλι με τη λεσβιακή διασπορά στα νεότερα χρόνια. Αναφερθήκαμε την τελευταία φορά στο γεγονός ότι το 1462, δηλαδή ευθύς μετά από την οθωμανική κατάκτηση του νησιού μας, Μυτιληνιοί μεταφέρθηκαν με τη βία στην Κωνσταντινούπολη, που μετά την άλωση αντιμετώπιζε σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού της.

Το γεγονός αυτό μαρτυρείται από όλες τις πηγές της εποχής και άφησε τα ίχνη του και στο τοπωνυμικό της Πόλης, αφού οι Λέσβιοι πρέπει να εγκαταστάθηκαν σε συγκεκριμένη περιοχή και εκεί να έδρασαν και ενδεχομένως να συνήψαν και μεταξύ τους επιγαμίες.

Εφεξής και έως τον 20ό αιώνα, οι Λέσβιοι που θα αφήσουν το νησί, θα το πράξουν για οικονομικούς λόγους είτε πρόκειται για το εμπόριο, είτε πρόκειται για τη μετανάστευση, αίτια μετακινήσεων που βέβαια έχουν άμεση σχέση είτε με την παραγωγή πλούτου, είτε με την επιβίωση.

Στοιχεία και των δύο αυτών μετακινήσεων υπάρχουν πολλά και απ’ όσο γνωρίζω, το θέμα αυτό είναι ανοιχτό για την ιστορική έρευνα. Εννοώ στη σύνθετη μελέτη και παρουσίαση του φαινομένου στη διπλή εμφάνισή του, επειδή μεμονωμένες εργασίες έχουν κατά καιρούς παρουσιασθεί.

Σήμερα όμως θέλω να σας μιλήσω για ένα άλλο είδος της λεσβιακής διασποράς, την οποία μπορούμε να ονομάσουμε, ας πούμε, πατριωτική διασπορά. Με άλλα λόγια, στις ιστορικές πηγές ανευρίσκουμε μια ομάδα συμπατριωτών μας, οι οποίοι άφησαν το νησί μας για να ενταχθούν στις τάξεις των επαναστατημένων Ελλήνων του 1821.

Βέβαια, στοιχεία για τους ανθρώπους αυτούς βρίσκουμε σε πράξεις και γεγονότα του Αγώνα και έχουν δημοσιευθεί και κυρίως όταν αυτοί, μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, διεκδίκησαν -μαζί με άλλους συναγωνιστές τους- κάποια αποκατάσταση επειδή ακριβώς είχαν λάβει μέρος στον Αγώνα. Πάντα όμως, -όπως συμβαίνει συχνά στην ιστορική έρευνα- κάποια νέα στοιχεία θα έρχονται στο φως για να πλαισιώνουν τα παλαιότερα και να διαφωτίζουν καλύτερα τα πράγματα.

Έτσι, σήμερα θα σας παρουσιάσω μια ομάδα Μυτιληναίων, που αφού πολέμησαν και εν τέλει βγήκαν σώοι από τα δεινά των πολεμικών αναμετρήσεων, βρέθηκαν να κατοικούν σε άλλους τόπους, καθώς η επιστροφή τους στο νησί μας ήταν αδύνατη λόγω της οθωμανικής κατοχής.

Τα στοιχεία αυτά είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω πριν από λίγες μέρες σε ένα Συνέδριο που έγινε στην Αθήνα, αφιερωμένο στη μνήμη και το έργο της συναδέλφου και φίλης, συντοπίτισσας Ευρυδίκης Σιφναίου, που πριν από ένα χρόνο, νέα ακόμα, πέθανε, αφήνοντας σημαντικό έργο εκδεδομένο αλλά και ανέκδοτο, το οποίο αναφέρεται με αναλυτικό τρόπο στην εμπορική λεσβιακή διασπορά που εμφανίζεται κυρίως προς τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα κυρίως στη Μαύρη Θάλασσα και τις πόλεις της νότιας Ρωσίας, ή σε πόλεις των βορείων Βαλκανίων.

Συγκεκριμένα, έχουμε στοιχεία από δύο έγγραφα για Μυτιληναίους -μαζί και άλλους ανθρώπους που προέρχονταν από άλλα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και των πόλεων της Μ. Ασίας (Αϊβαλί, Μοσχονήσια, Πέργαμο, Σμύρνη κτλ.)- τα έτη 1843 και το 1846 αντίστοιχα, ενωμένοι, κάτω από τις ονομασίες Ίωνες την πρώτη φορά και Αιολείς τη δεύτερη.

Όλοι αυτοί θα διεκδικήσουν τα πολιτικά τους δικαιώματα, δηλαδή να λάβουν μέρος σε εκλογικές διαδικασίες που πραγματοποιούνταν στο ελεύθερο πλέον ελληνικό βασίλειο και ειδικότερα στο Ναύπλιο. Στις απαιτήσεις αυτές βρίσκουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν και ένα μικρό ιστορικό της δράσης τους, που τους έφερε να ζουν μακριά από τους τόπους καταγωγής τους και αυτό είναι το ενδιαφέρον του πράγματος, αφού αντλούμε πληροφορίες για την ομάδα των ανθρώπων που εντάξαμε σε αυτό το είδος της πατριωτικής λεσβιακής διασποράς.

Δεν είναι εύκολο ακόμα να εντοπίσουμε τις ατομικές διαδρομές των ανθρώπων αυτών, ούτε να διακρίνουμε με σαφήνεια τις ακριβείς κινήσεις τους, επειδή αναφέρονται ως ομάδα ανθρώπων του βορειοανατολικού ελλαδικού χώρου. Όμως, πιστεύω, ότι τα ονόματά τους μπορούν να συνδεθούν και με τους τόπους καταγωγής αλλά κυρίως με την επαναστατική τους δράση, αφού, είμαι βέβαιος, ότι έχουν αφήσει και άλλα ίχνη στην ιστορική παρουσία τους. Όμως για όλα αυτά θα σας απασχολήσω και στην επόμενη συνάντησή μας από τις στήλες του «Εμπρός».