Φταίμε, γιατί:
1. Ανεχόμαστε ηγέτες...

... που:

α) περιορίζονται στο «θα πρέπει να...», π.χ. αυξήσουμε την παραγωγικότητα, και άλλες εξαγγελίες σωτήριες.

Και τους συγχωρούμε και τους δίνουμε άφεση και περιμένουμε να...

Kαι βέβαια πρέπει να αυξηθεί η παραγωγικότητα, αλλά για να μην πουλά ο αγρότης το γάλα 0,83 ευρώ το κιλό, το κρέας 2,00 ευρώ, το λάδι 1,80 ευρώ! Πού είναι οι φορείς εκείνοι που θα μεριμνούν κυρίως για τον παραγωγό; Κρατικοί και ιδιωτικοί φορείς, με τον ίδιο τρόπο της αισχροκέρδειας εξαφάνισαν την πρωτογενή παραγωγή στο νησί μας.

Και βέβαια πρέπει να αυξηθεί η παραγωγικότητα, αλλά με μέτρο την ελληνική πραγματικότητα, όλο τον πλούτο της χώρας που τον έκαναν ταμπού για να τον εξαφανίσουν από τους νόμιμους κληρονόμους, τον ελληνικό λαό.

β) δημιούργησαν στρατιές άνεργων νέων· το μέλλον τους τώρα, ο δρόμος της μετανάστευσης. Θα κάνουν άλματα στα ερευνητικά κέντρα, θα τονώσουν την παραγωγή, η δική μας αφαίμαξη θα φανεί και στη μελλοντική οπισθοδρόμηση της χώρας. Αυτή η γενιά, ένα δυναμικό πτυχιούχων που τελικώς θα διασπαρθεί, ήταν ό,τι καλύτερο δημιούργησε η μεταπολίτευση, που τόσα αρνητικά τής αναλογούν. Καμμιά χώρα δε διαθέτει, αναλογικά με τον πληθυσμό, τόσους πτυχιούχους. Στερήθηκε ο Έλληνας γονιός για να σπουδάσει το παιδί του, για να το δει να παράγει σε άλλες χώρες. Είχαμε μέριμνα, βέβαια, κρατική! Μηδέν τεχνολογική εκπαίδευση. Ταλαιπωρία με εξετάσεις, οικονομική αφαίμαξη εντός και εκτός Ελλάδος. Τώρα, ερήμωση.

Πού οφείλεται η ανοχή που δείξαμε; Γίναμε τόσο σοφοί που θεωρούμε ότι χρειάζεται τόόόσος και τέτοιος προγραμματισμός; Ή η απελπισία μάς έχει κάνει να μην περιμένουμε τίποτα από μια πάνσοφη εξουσία, με σωτήρες που επωμίζονται την ευθύνη σαν ήρωες και οσιομάρτυρες και δρουν εκ του πονηρού για να την αποφύγουν ή να την οικειοποιηθούν; Θα έπρεπε να τους είμαστε τουλάχιστον αιώνια ευγνώμονες!

2. Κυριευτήκαμε από φόβο
Γιατί η απαισιοδοξία και ο μηδενισμός έχουν αιτία το φόβο. Κι όταν ένας λαός φοβάται, είναι ευάλωτος. Εύκολα δέχεται σωτήρες, γιατί όποιος δημιουργεί το φόβο, ξέρει να τον διαχειρίζεται και να τον κατευθύνει.

Με απειλές και διλήμματα, όπως το επαπειλούμενο χάος και η πτώχευση, με σκουριασμένους μονόδρομους στις λύσεις, με τη διασπορά του πανικού από τα καθοδηγούμενα Μέσα Μαζικής συσκότισης για μια αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Από τη μία κατηγορίες, ότι εμείς φταίμε που εξαντλήσαμε τους πόρους της πατρίδας, από την άλλη λαϊκισμοί, οι Έλληνες κάνουν θαύματα στα δύσκολα... και τα παρόμοια. Πόσο θα τα ανεχτούμε, ακόμα;

Τόόόσα χρόνια, γιατί τίποτα δεν οργανώνεται ουσιαστικά, ρεαλιστικά, γιατί δεν υπάρχει αξιοκρατία, γιατί δεν τηρείται καμμία από τις υποσχέσεις;

Ο φοβισμένος δεν ακούει, δε διακρίνει τα σημάδια των καιρών, δε σχεδιάζει, δεν ελπίζει.

3. Επιτρέψαμε τη ληστεία
Στρουθοκαμηλίζουμε και ανεχόμαστε τη ληστρική διάθεση της εξουσίας, μέχρι που μας έγινε συνήθεια και κανόνας αποδεκτός. Γιατί; Γιατί δεν ελπίζουμε στην τιμωρία της. Γιατί δεν πιστεύουμε στη δύναμη της Δικαιοσύνης. Γιατί ζούμε σε μια επιστροφή σε πρωτογονισμούς. Αφού οργανώσαμε κοινωνίες και έχουμε νόμους και Σύνταγμα από τα καλύτερα, δεν τα εφαρμόζουμε γιατί οι άλλοι, οι άγραφοι νόμοι της ηθικότητας καταπατούνται ασύστολα. Εδώ, όλοι μετέχουμε. Πόσο είμαστε αθώοι; Μια συνενοχή που διεγείρεται συστηματικά, συσκοτίζει το νου και ισοπεδώνει τα μεγέθη. Δεν μπορούμε να κάνουμε διάκριση του μικρού από το μεγάλο. Του ειδικού και συγκεκριμένου από το γενικό και αφηρημένο. Αναλογική είναι η Δικαιοσύνη. Στηρίξαμε εξουσίες παροχών και συγκάλυψης, κακοδιαχείρισης και ληστείας; Συνηθίσαμε κι εμείς στη μικροαπάτη, την κάναμε εθνικό σπορ; Δρέπουμε τους καρπούς.

4. Ενδώσαμε στο ρουσφέτι
Αναθέσαμε την τύχη μας σ’ αυτούς που έχουν τα μέσα να διευθετήσουν τα προσωπικά μας. Γιατί δεν τα καταφέρνουμε μόνοι μας; Γιατί πάσχουμε από κάποια σύνδρομα, λες, κληρονομικά. Η υπερπροστασία στα παιδιά μας ολοκληρώνεται με το ρουσφέτι. Μια δουλειά και δη στο Δημόσιο, έναντι όλων. Εν συνεχεία, παράδοση και αιώνια υποχρέωση στον ευεργέτη. Η εξασφάλιση εργασίας, με κάθε τρόπο σημαίνει απασφάλιση των προσωπικών μας επιλογών. Ζούμε καθ’ υπαγόρευσιν, ψηφίζουμε, εννοείται, κατά παραγγελίαν. Είναι θλιβερό, ζητούμε το βόλεμα για να ελευθερωθούμε και υποδουλωνόμαστε στη βούληση και τις επιλογές του ευεργέτη. Κι αυτό το ζούμε οδυνηρά, γιατί η ηθική ανελευθερία πονάει πολύ.

5. Παραδοθήκαμε στον ευδαιμονισμό
Απορροφηθήκαμε από τον ευδαιμονισμό και όχι από την ευδαιμονία. Το εύκολο και γρήγορο χρήμα, το χρήμα σαν πρώτη αξία, το ατέλειωτο κυνήγι του κέρδους με οποιοδήποτε τίμημα. Είχαμε πρότυπα επώνυμα, λαμπερά. Όχι μόνο ήταν καλό, όφειλες να ζεις με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Η ευτυχία εξαρτημένη από το χρήμα, έγινε ο εφιάλτης μας. Με διογκωμένες τις ατομικές ανάγκες, υλικές, οι Νεοέλληνες καταναλώναμε για να επιβεβαιώνουμε την ύπαρξή μας, για να ανήκουμε σ’ έναν τρόπο ζωής που μας επιβάλλεται. Στο κυνήγι του κέρδους εξαντλήθηκαν όλες μας οι δυνάμεις, μαζί και ο χρόνος μας. Πού καιρός για τις κοινωνικές! Οι ανθρώπινες σχέσεις, τα θέματα της παιδείας, της υγείας, της παραγωγικότητας αφορούσαν, λες, άλλους· εμείς ζούσαμε στην κοινωνία της αφθονίας, της αδιαφορίας για τα κοινά, της απαξίωσης των κοινωνικών αναγκών. Ζήτω στον ατομικισμό!

6. Καταφύγαμε στο δανεισμό
Τώρα ψάχνουμε γύρω να βρούμε βοήθεια. Μας δίνεται με τεράστια ανταλλάγματα. Δεν είμαστε μόνοι μας μέσα στην τεράστια κρίση που μαστίζει την Ευρώπη, κυρίως τις χώρες του Νότου, και το ζήτημα είναι παλιό. Όταν οι Αθηναίοι έχτιζαν τα τείχη της πόλης τους, έστειλαν το Θεμιστοκλή για διαπραγματεύσεις με τη Σπάρτη. Καθυστερούσε εκείνος με διάφορες δικαιολογίες και περίμενε να τον ειδοποιήσουν από την Αθήνα, κρυφά, όταν το τείχος θα είχε ικανό ύψος για να είναι αξιόμαχο. Τι έκαναν οι Αθηναίοι; Γκρέμιζαν τα σπίτια τους και τους ναούς για να χτιστεί γρήγορα το τείχος. Γιατί; Γιατί, όπως έλεγε, αν δεν έχεις την κατάλληλη προετοιμασία, είναι ανώφελο να συμμετέχεις σε διαπραγματεύσεις. Γιατί δεν προσέρχεσαι σε τραπέζι διαπραγματεύσεων αν δεν είσαι ισότιμο μέλος. Θα δέχεσαι τις αποφάσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των άλλων.

Βέβαια, το πού θα βρεθεί πολιτικός να εμπνεύσει και να πείσει το λαό να κάνει «τέτοιες θυσίες» ξέρουμε πολύ καλά από την εμπειρία μας ότι δεν μπορούμε να τον αναζητήσουμε σήμερα. «Με χαλασμένα αυγά δεν κάνεις ομελέτα». Είναι τα λόγια του Βιτγκενστάιν, μέσα στις ανατροπές του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου.

7. Καταλήξαμε μόνο στο βιοπορισμό
Γιατί ο προσανατολισμός στην εύκολη ζωή, αυτό που νομίζαμε ευτυχία, γύρισε σαν μπούμερανγκ και μας αποτέλειωσε. Κοιμηθήκαμε στο μολυσμένο αέρα του πολιτισμικού μας περιβάλλοντος, όπως το καθόριζε η ενημέρωση της συσκότισης και της απλοποίησης. Τώρα, βουλιάζουμε στην επιβίωση. Ο βιοπορισμός είναι κακός σύμβουλος, που δίνει στην εξουσία άνεση να κάνει ό,τι θέλει. Καταδίκασε το λαό στο βιοπορισμό, και τον έχεις υποχείριο, διαπίστωνε ο Θουκυδίδης. Δεν έχει χρόνο να ενδιαφερθεί παρά για την επιβίωσή του. Η αβίωτη ζωή έχει κι άλλες διεξόδους, όπως η απομόνωση, η αυτοσυντήρηση, η μισανθρωπία, η βία, η ξενοφοβία, ο ρατσισμός. Υπάρχει κάτι από αυτά που δεν τα ζούμε, συνεχώς;

Ειδικοί αναλυτές θα ασχοληθούν μ’ όλα αυτά.

Υπάρχει όμως κι ένας εξοπλισμός που τον έχουμε εδώ, στη χώρα μας, έτοιμο, και είναι η πεμπτουσία του πολιτισμού μας. Κυκλοφορεί, ευτυχώς, στη βάση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, εκφράστηκε όμως εδώ.

Αυτή η κληρονομιά θα επιστρέψει μέσω μιας ρεαλιστικής δυνατότητας, την Παιδεία. Η κατάσταση που διαμορφώνεται σ’ ένα κράτος, είναι συνάρτηση αφενός της αρετής και της δικαιοσύνης της εξουσίας και αφετέρου της ηθικότητας των αρχομένων, όπως αναπτύχτηκε από τον Πλάτωνα. Η γνώση και η αρετή είναι οι τρόποι της αντίστασης· κι αυτά δεν είναι μεγέθη οικονομικά.
Μήπως η κρίση είναι κυρίως πολιτισμική;