Στην Θεσσαλονίκη, χτες, συνάντησα έναν γέρο ζητιάνο. Το πρόσωπό του το χαλούσε μια εκ γενετής δυσμορφία, όμως, παρ’ όλη την ασχήμια, κάπως διατηρούσε σεβάσμιο και γαλήνιο παρουσιαστικό. Είχα σταθεί και (σχεδόν μαγεμένος από κάποια παραξενιά του μυαλού μου) τον κοιτούσα από μια γωνιά. Ξαφνικά, γυρίζει και δείχνοντάς με με το δάχτυλο λέει: «Αν μου δώσεις ένα ευρώ, θα σε αφήσω να με περιεργαστείς από κοντά». Στις μεγαλουπόλεις ζουν στρατιές ζητιάνων. Δεν υπάρχει όριο στην ηλικία τους. Μερικοί από αυτούς είναι ιδιαίτερες «περιπτώσεις».
Στο Παρίσι εφτά χρόνια τώρα ένας άντρας από το Κόσσοβο ζητιανεύει κάθε πρωί στην οδό Σαν-Μισέλ λίγο πιο κάτω από την Κεντρική Είσοδο που Πανεπιστημίου της Σορβώννης. Στέκεται γονατιστός στη μέση του δρόμου, πάντα με καθαρά ρούχα και επιδεικνύει σοβαρός ένα χαρτονάκι πάνω στο οποίο γράφει «Είμαι ζητιάνος συνείδησης». Αυτό που θέλει να πει είναι, σύμφωνα με συνέντευξη που είχε παραχωρήσει σε περιοδικό της «Le Figaro», πως ζητιανεύει γιατί το θεωρεί έντιμο επάγγελμα, το οποίο προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο επαγρυπνώντας το καλό που υπάρχει μέσα σε όλους μας. «Τεμπέλης επαγγελματίας» θα πουν κάποιοι και εκείνος απαντάει: «Κουράζομαι όσο ένας ανειδίκευτος εργάτης σε εργοστάσιο και επιπλέον, δουλεύω περισσότερες ώρες». Η επαιτεία έχει πάρει και διαδικτυακή μορφή, με μεγάλα έσοδα, τα οποία το 2010 άγγιξαν τα έξι εκατομμύρια ευρώ. Αυτό, βέβαια, αν υπολογίσουμε και τις απάτες οι οποίες ντύνονται την προβιά της φιλανθρωπίας.
Χαρακτηριστική περίπτωση (ίσως και απάτης) είναι εκείνη του Ρώσου ζητιάνου Προκόπιεφ, ο οποίος από την σελίδα του στο ίντερνετ κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 250 χιλιάδες ευρώ σε έναν χρόνο. «Δεν είμαι πια ζητιάνος», έγραψε. «Μπορώ να πω μάλιστα πως μάλλον έγινα ευκατάστατος. Μόνο που δεν ξέρω τι να τα κάνω τα λεφτά. Ελπίζω να βρω φίλους και μια γυναίκα οι οποίοι θα δεχτούν να βρίσκονται μαζί με έναν πρώην ζητιάνο.»
Ένας άλλος ζητιάνος στην Καλιφόρνια έχει μείνει γνωστός για τον τρόπο που κατάφερε να ξεφύγει από την φτώχια. Δεχόταν να τον βρίζουν επί πληρωμή. Κρατούσε ένα χαρτόνι πάνω στο οποίο έγραφε «Δέχομαι να με βρίσετε για ένα δολλάριο». Αργότερα έγραψε για την ζωή του στους δρόμους: «Πρέπει να με έχουν βρίσει πάνω από 24 χιλιάδες άνθρωποι. Συνολικά υπολογίζω πως έχουν εκτοξευτεί εναντίον μου κοντά στις ένα εκατομμύριο βρισιές. Στον λογαριασμό μου έχω ένα εκατομμύριο περίπου βγαλμένο από ανθρώπους που με πλήρωσαν για να ξεσπάσουν πάνω μου. Ένα δολλάριο η βρισιά, τέσσερα η κλοτσιά, τρία η μπουνιά.»
Όποιος νομίζει πως οι ζητιάνοι απλά περιφρονούνται, κάνουν λάθος. Οι ζητιάνοι προφήτες δεν είναι λίγοι. Σε ορισμένα μέρη του κόσμου ακόμα τους καλοδέχονται και τους παρακαλούν να δουν το μέλλον. Υπάρχουν ζητιάνοι-παραμυθάδες, ζητιάνοι-καλόγεροι, ζητιάνοι-μάγοι και άπειροι άλλοι συνδυασμοί, που παντρεύουν την επαιτεία με «επαγγέλματα» που δεν θυμίζουν επακριβώς επάγγελμα. Ο μεγάλος ζητιάνος-προφήτης Τούρκγα-Ράμα-Ρα στο Πακιστάν είναι τόσο πλούσιος, που έχει τέσσερα σπίτια και δυο επαύλεις. Συνεχίζει όμως (λέει ο λαός) να ζει με ένα μόνο ρούχο, άπλυτος και πεινασμένος, για να μπορεί να διατηρεί το χάρισμα της προφητείας. Και όπως υπάρχουν ιδιαίτεροι ζητιάνοι, έτσι υπάρχουν και ιδιαίτεροι επικριτές και υποστηρικτές τους. Ο Ντιντερό μάς λέει πως η φιλοσοφία είναι αυτή που διδάσκει να μην βοηθάμε τους ζητιάνους. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, αλλά και ο Σπινόζα, αντιθέτως, θεωρούσαν «βασιλική οδό σωτηρίας» την γενναιοδωρία προς τους ζητιάνους και γενικότερα τους φτωχούς. Πάλι στην Θεσσαλονίκη, χτες, ένα κοριτσάκι 8 χρονών, Ρομά, πουλούσε τριαντάφυλλα. «Θα πάρετε;», ρώτησε κουρασμένο. «Πόσα κάνει;» «Όσα θέλετε.» Δώσαμε τέσσερα ευρώ, μας έδωσε ένα τριαντάφυλλο. Πήγε λίγο παραπέρα, μέτρησε τα χρήματα και γύρισε πίσω. Μας έδωσε άλλα τρία τριαντάφυλλα. «Αυτά είναι δώρο», είπε. Γιατί το έκανε αυτό; Εγώ υποστήριξα πως ήθελε απλά να κάνει ένα δώρο. Η Κατερίνα είπε πως το κορίτσι υπολόγισε πως με τα τέσσερα ευρώ μαζεύει τα λεφτά που του έχουν πει να φέρει πίσω και πως έτσι η δουλειά του έχει τελειώσει. Δεν ήταν δώρο επομένως αυτό μου μας έκανε, αλλά «ξεφόρτωμα». Άλλωστε, αν πάει πίσω τα τριαντάφυλλα, ίσως του πουν να φύγει ξανά μέχρι να τα πουλήσει όλα. Ίσως έτσι να είναι, δεν κάτσαμε να το σκεφτούμε παραπάνω. Μας έμεινε μόνο σαν θύμηση η κούραση στο μικρό της προσωπάκι.