Στο «Ε» την Τρίτη 4-8-2009 δημοσιεύθηκε άρθρο του κ. Δ. Σαραντάκου, με τίτλο «Η περίπτωση της Υπατίας», επί του οποίου θέλω να διατυπώσω τις ενστάσεις μου και παράλληλα να εκφέρω λόγο διαμαρτυρίας επ’ αυτού.
Διότι θεωρώ ότι είναι ένα ακόμη πολεμικό άρθρο που έρχεται να προστεθεί στη σωρεία των αλλοπρόσαλλων και μισαλλόδοξων επιθέσεων κατά της Εκκλησίας που λαμβάνουν χώρα τον τελευταίο καιρό, με αφορμή το τρίλεπτο φιλμάκι, του σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, για το νέο Μουσείο της Ακρόπολης.
Οφείλουμε να ρωτήσουμε τον αρθρογράφο, γιατί τόσα κροκοδείλια δάκρυα για την υποτιθέμενη λογοκρισία του ανωτέρω διαφημιστικού μηνύματος από την Ελλαδική Εκκλησία, που κατά τη γνώμη του εκπροσωπείται από σκοταδιστές και μεσαιωνικής νοοτροπίας Ιεράρχες;
Φοβούμαι ότι ο προοδευτικός του συνειρμός καθοδηγεί το λόγο του εις το «πράσσειν άλογα».
Η Εκκλησία, όπως και κάθε ενεργός πολίτης, έχει αναφαίρετο το δικαίωμα να κρίνει το όποιο ενημερωτικό υλικό του κάθε κ. Γαβρά.
Αν αυτό αποτελεί Μεσαιωνισμό, τότε ποιος είναι ο σωστός δρόμος για μια κατοχυρωμένη δημοκρατική γνωσιολογία και αντίληψη;
Για ποια όμως, καταστροφή του Παρθενώνα μιλάει ο συγγραφέας του άρθρου; Ποιοι είναι άραγε αυτοί οι «ρασοφόροι ζηλωτές» που γύρω στο 500 μ.Χ. καταστρέφουν ανάγλυφα και γκρεμίζουν αγάλματα θεών;
Το μνημείο των μνημείων, ο Παρθενώνας, τον 5ο αιώνα μ.Χ. δεν καταστρέφεται αλλά διαμορφώνεται εσωτερικά σε τρίκλιτη βασιλική που διαθέτει ευρύχωρο νάρθηκα καθώς και υπερώα. Οι Αθηναίοι πιστοί ονόμασαν το νέο Ναό, Παναγία η Αθηνιώτισσα. Ο Ναός αυτός, άσκησε τόση επίδραση στα βυζαντινά χρόνια, ώστε προκαλεί εντύπωση το μεγάλο ταξίδι στην Αθήνα του αυτοκράτορα Βασιλείου του Β΄ του Βουλγαροκτόνου, για να ανέβει στην Ακρόπολη και να προσκυνήσει το Ναό της Παναγίας.
Γνωρίζει, άραγε, ο κ. Σαραντάκος ότι διασώζεται γραφική απεικόνιση του Παρθενώνα του έτους 1674 μ.Χ., από το ζωγράφο Ζακ Κάρεϊ (J. Carrey) κατά παραγγελία του τότε Γάλλου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη;
Σ’ αυτή την αναπαράστασή του, ο Παρθενώνας φαίνεται να διατηρείται ακέραιος και ο Γάλλος πρέσβης που είδε τον πίνακα, χαρακτήρισε τη διάσωση του μνημείου ως θαύμα θαυμάτων!
Για ποια τότε γενικευμένη καταστροφή προερχόμενη από ρασοφόρους μιλάει ανερυθρίαστα ο κ. Σαραντάκος;
Εάν κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. παρατηρούνται κάποιες μεμονωμένες, περιορισμένες τοπικά και χρονικά, καταστροφές αρχαίων ναών, αυτές εντάσσονται στο γενικότερο περιβάλλον, που διακατέχεται από αντιπαλότητες, ανταγωνισμούς ακόμη και από φανατισμούς. Αυτές οι ελάχιστες ακραίες πράξεις σε καμμιά περίπτωση δεν αποτελούν τον κανόνα.
Και για όσα μεμονωμένα περιστατικά μαρτυρούνται, οι κατήγοροι των Χριστιανών παραβλέπουν τις συνθήκες κάτω απ’ τις όποιες συνέβησαν. Στην κυριολεξία ένας καθημερινός σκληρός και αδυσώπητος πόλεμος γινόταν εναντίον των Χριστιανών. Οι βασανισμένοι και καταδιωκόμενοι Χριστιανοί επόμενο ήταν, σαν άνθρωποι κι εκείνοι, να μην μπορέσουν κάποτε να ελέγξουν την οργή τους εναντίον των καταπιεστών και των αψύχων ειδώλων τους.
Αξίζει να αναφέρουμε επίσης πως κάποιες φορές γκρεμίστηκαν είδωλα από μόνα τους διότι εγκαταλείφθηκαν από τους ίδιους τους ειδωλολάτρες. Δε μαρτυρείται όμως από τα αρχαιολογικά ευρήματα γενικευμένη καταστροφή των αρχαίων μνημείων.
Είναι επίσης γνωστό σε όλους πως ελληνικά καλλιτεχνήματα απ’ όλον τον ελλαδικό χώρο μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να στολίζουν τους δημόσιους χώρους της «Νέας Ρώμης» και να δηλοποιούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον ανατολικό (ελληνικό) χαρακτήρα της.
Οι Έλληνες Χριστιανοί έχοντες συνείδηση της ιστορικής τους συνέχειας, δεν απέρριψαν τον πολιτισμό των προγόνων τους (τη σοφία και την τέχνη την αρχαιοελληνική), αλλά μόνο την ειδωλολατρική θρησκεία τους, η οποία δεν ήταν παρά μόνο νοσταλγία της εν Χριστώ αληθείας, όπως επεσήμανε ο Απόστολος Παύλος στον Άρειο Πάγο.
Οποιοσδήποτε έχει σχέση με την ιστορία γνωρίζει, ότι ο Ελληνισμός ασπάστηκε το Χριστιανισμό αυθόρμητα και μαζικά. Και απ’ αυτή τη συνάντηση Ελληνισμού και Χριστιανισμού - Ορθοδοξίας διαμορφώθηκε το ελληνορθόδοξο πνεύμα που η αξία του είναι διαχρονική και φαντάζει ακατάλυτη.
Είναι επομένως ιστορική αλήθεια, είτε συμφωνεί ο κ. Σαραντάκος με αυτή, είτε όχι, ότι ο Χριστιανισμός λειτούργησε ως κιβωτός διαφύλαξης της ελληνικής παράδοσης και κληρονομιάς.
Είναι όμως απορίας άξιον, γιατί ο κ. Σαραντάκος ως «αδέκαστος κριτής» της ιστορίας, δεν αναφέρεται και στον καιρό της βασιλείας του Ιουλιανού του Παραβάτη, όπου παρουσιάζεται το φαινόμενο των αντιποίνων σύμφωνα με νόμους που διέτασσαν την καταστροφή χριστιανικών ναών;
Ακόμη, γιατί άραγε ο κ. Σαραντάκος, δε διαμαρτύρεται και για τη σύγχρονη καθημερινή καταστροφή Ορθοδόξων Χριστιανικών Ναών στο Κοσσυφοπέδιο από τους Μουσουλμάνους Κοσσοβάρους ή για την καταστροφή και μετατροπή σε τζαμιά των Ορθοδόξων Χριστιανικών Ναών στη σημερινή Κύπρο και Τουρκία από τους Μουσουλμάνους Τούρκους;
Αλλά και στη συνέχεια, πώς ο κ. Σαραντάκος βγάζει το «ακλόνητο» συμπέρασμα ότι η χριστιανική Εκκλησία στάθηκε αδιάλλακτος εχθρός του αρχαιοελληνικού πνεύματος; Πώς ελαφρά τη καρδία υποστηρίζει ότι η χριστιανική Εκκλησία δεν μπόρεσε ούτε στο ελάχιστο να ανεχθεί το αρχαίο ελληνικό πνεύμα; Έχει μήπως το άλλοθι της ιστορικής αλήθειας;
Η αλήθεια είναι ότι οι πατέρες της Εκκλησίας, είχαν πλατιά και βαθιά παιδεία. Όλοι τους ζούσαν και γνώριζαν το θύραθεν πνευματικό κλίμα και το χρησιμοποιούσαν αριστοτεχνικά για να εκφράσουν τη Μία και Μοναδική Αλήθεια.
Όταν οι μεγάλοι πατέρες συνιστούν τον παραμερισμό ή την περιφρόνηση της θύραθεν σκέψεως, σημαίνει ότι ορισμένοι πιστοί από τον εναγκαλισμό της θύραθεν σοφίας κινδύνευαν να χάσουν το γνήσιο φρόνημά τους.
Όταν πάλι συνιστούν την Ελληνική Παιδεία και εξαίρουν το κάλλος της, σημαίνει ότι κάποιοι πιστοί περιφρονούσαν αυτή σε βαθμό επικίνδυνο για τη μόρφωση και τη διανοητική τους καλλιέργεια ή ακόμη ότι λησμονούσαν την απλή αλήθεια, ότι δηλαδή για να κηρύξει κανείς σε ανθρώπους κάποιας Παιδείας πρέπει να γνωρίσει την Παιδεία τους και να εκφρασθεί μέσω των μορφών της.
Το ότι ο Τατιανός στο έργο του «Λόγος προς Έλληνας» βρίσκει την αλήθεια στην αρχαιότητα των Παλαιοδιαθηκικών κειμένων και την επαλήθευση των προφητειών στην Καινή Διαθήκη έναντι των Ελλήνων σοφών, αποτελεί αυτό εχθρική αδιαλλαξία κατά του Ελληνικού Πνεύματος;
Γράφει ο κ. Σαραντάκος ότι οι Χριστιανοί επιδόθηκαν στην εξαφάνιση των συγγραμμάτων των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Αν ισχύει αυτό, τότε τα συγγράμματα όλων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που έχουμε σήμερα και μελετάμε, ποιος τα διέσωσε; Μήπως οι ειδωλολάτρες οι εξαφανισθέντες από προσώπου γης εδώ και 1.500 χρόνια;
Γνωρίζει άραγε ο κ. Σαραντάκος ότι πολλά έργα του σοφιστή Πρωταγόρα κατεστράφησαν καταμεσής της αθηναϊκής αγοράς, από Αθηναίους ειδωλολάτρες που τα έριξαν στην πυρά, επειδή θεωρήσανε το συγγραφέα τους ως άθεο;
Όσον αφορά το Λιβάνιο, ήταν μεν ένας Εθνικός φιλόσοφος, άλλο ουδέποτε άσκησε φανερά πολεμική κατά του χριστιανισμού. Πολλές φορές εξεδήλωσε το θαυμασμό του για τους Χριστιανούς. Όταν πληροφορήθηκε τη διαγωγή της μητέρας του Ιερού Χρυσόστομου Ανθούσας αναφώνησε: «οίαι γυναίκες παρά χριστιανοίς εισίν».
Ακόμη αναφέρονται από τον αρθρογράφο, τα παραδείγματα των τριών (Αμμωνίου Σακκά, Ιουλιανού Παραβάτη και Ιωάννη Στοιβαίου) ως «σύμβολα αντίστασης», ενώ παραθεωρούνται και δεν υπολογίζονται στο ελάχιστο πλήθος Χριστιανών που γνωρίζοντας τη μόνη αλήθεια τους Σαρκωθέντος, Σταυρωθέντος και Αναστάντος Χριστού, έγιναν αληθινοί μάρτυρες μιας πίστεως που το Σωτηριολογικό της περιεχόμενο απελευθερώνει τις δεδουλωμένες ψυχές από τα πάθη, την αμαρτία και το θάνατο.
Απορεί κανείς με την τόση αρχαιοπληξία από μέρους του κ. Σαραντάκου.
Έντεκα εκατομμύρια Χριστιανούς μάρτυρες, είχαμε κατά τους τρεις πρώτους χριστιανικούς αιώνες, σφαγιασθέντες από τους κυρίαρχους των εθνών ειδωλολάτρες. Αυτούς δε θα πρέπει να τους θρηνήσει και να τους τιμήσει κανείς, κ. Σαραντάκο; Δεν οφείλει κανείς να απολογηθεί γι’ αυτούς τους αδικοσκοτωμένους Χριστιανούς; Και θα πρέπει να απολογηθεί ο χριστιανικός κόσμος για το θάνατο μίας φιλοσόφου, της Υπατίας, για ένα γεγονός που συνέβη από ένα πλήθος ζηλωτών εξαγριωμένων και μη ελεγχομένων από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλο;
Πληροφορούμε, όμως, τον κ. Σαραντάκο ότι έχει ιδιαίτερη σημασία η στάση των Χριστιανών απέναντι στη φιλόσοφο Υπατία, μετά το μαρτυρικό της θάνατο, τον οποίον μάλιστα, δεν μπορούμε να τον κατανοήσουμε αν δε γνωρίζουμε το ιστορικό κλίμα στην Αλεξάνδρεια στις αρχές του 5ου μ.Χ. αιώνα.
Κατά μια χριστιανική εκδοχή, μάλιστα, η φιλόσοφος αυτή επιβιώνει εκκλησιαστικά στο πρόσωπο της Αγίας και σοφής μάρτυρος Αικατερίνης (βλ. Βασιλείου Μυρσιλίδου, «Βιογραφία της φιλοσόφου Ελληνίδος Υπατίας», Αθήναι 1926 και Χρ. Μ. Ενισλείδου, «Αικατερίνα η αγία και πάνυ ωραία Υπατία», Αθήναι 1954).
Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο Συνέσιος, Χριστιανός μαθητής της, ενήργησε για τη σύγκληση τοπικής συνόδου (25 Νοεμβρίου του 414 μ.Χ.). Στη σύνοδο αυτή, ο Συνέσιος παρουσίασε επιστολή της Υπατίας στην οποία εξέφραζε την επιθυμία της να γίνει Χριστιανή και να βαφτιζόταν το Μέγα Σάββατο του έτους εκείνου.
Η σύνοδος, μάλιστα, πρότεινε και την αποκατάσταση της μνήμης και την τιμή της Υπατίας κατά την 25η Νοεμβρίου, ημέρα που συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης της Αγίας Αικατερίνης.
Όλα αυτά δείχνουν ότι οι Έλληνες Χριστιανοί, όχι μόνο δεν έχασαν το θαυμασμό τους για την Υπατία, αλλά αναγνώρισαν το λάθος (κάτι που δεν μπορούν ούτε στο ελάχιστο να διανοηθούν να κάνουν άλλοι για τις εγκληματικές συμπεριφορές των ομοϊδεατών τους), μετάνιωσαν για την πράξη και τίμησαν το μαρτυρικό της θάνατο!
Γράφει ο κ. Σαραντάκος: «Η ιστορική αλήθεια δεν κρύβεται και αυτή είναι η μεγάλη παρηγοριά που σου δίνει η μελέτη της…», πράγματι, έτσι είναι και σ’ αυτό συμφωνούμε μαζί του.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία