Η πολύ μεγάλη (για τις καθιερωμένες ελληνικές παραμέτρους) αποχή των ψηφοφόρων στις τελευταίες εκλογές για το ευρωκοινοβούλιο, έδειξε μεταξύ άλλων πως οι ψηφοφόροι δεν εμπιστεύονται πια τα πολιτικά κόμματα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει πως φτάσαμε στο τέλος των πολιτικών κομμάτων, αλλά πως τα σημερινά κόμματα όπως είναι συγκροτημένα και όπως λειτουργούν, δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εποχής και του τόπου.
Μία λύση βέβαια είναι να καταργηθούν τα πολιτικά κόμματα ή να καθιερωθεί κάποιο μονοκομματικό σύστημα διακυβέρνησης. Είναι η λύση που υποστήριξαν εκθύμως όλοι οι δικτάτορες (απροκάλυπτοι σαν τον Χίτλερ ή μεταμφιεσμένοι σε λαοπρόβλητους χαρισματικούς ηγέτες - ονόματα δε λέμε). Και βέβαια είναι η χειρότερη από όλες.
Κόμματα, δηλαδή ενώσεις πολιτών, που επιδιώκουν κάποιον κοινό σκοπό, προβλέπονται από όλα τα Συντάγματα όλων των δημοκρατικών κρατών. Υπήρχαν άλλωστε από την αρχαιότητα. Στην αρχαία Μίλητο μάλιστα υπήρχαν δύο κόμματα: των μεγαλοκτηματιών που λεγόταν «Πλούτις» και των τεχνιτών, μικροκαλλιεργητών, ναυτικών κ.ά. που λεγόταν «Χειρομάχα». Πολύ χαρακτηριστικές ονομασίες. Οι «Πράσινοι» και οι «Βένετοι» του Βυζαντίου ήταν κόμματα μεταμφιεσμένα σε αθλητικούς συλλόγους. Κάθε εποχή και κάθε κοινωνία έχει τα κόμματα που της ταιριάζουν.
Κόμματα υπήρχαν βεβαίως από καταβολής του ελληνικού κράτους, μόνο που πολύ σύντομα γίνανε αρχηγικά κόμματα, χωρίς οργανωτική δομή και εσωτερικές λειτουργίες. Υπήρχαν μόνο για την προβολή και προώθηση του αρχηγού τους στην εξουσία. Σύμφωνα δε με τον αθάνατο ορισμό του Ροΐδη: «Κόμμα είναι ομάς ανθρώπων, γνωριζόντων ανάγνωσιν και ανορθογραφίαν, υγιών και αρτιμελών, μισούντων όμως πάσαν εργασίαν, οι οποίοι συνασπιζόμενοι πέριξ οιουδήποτε αρχηγού, τον προωθούν εις την εξουσίαν, με σκοπόν να τους εξασφαλίσει να ζώσι πλουσιοπαρόχως χωρίς να εργάζονται.»
Στις αρχές του 20ού αιώνα εμφανίστηκαν στην Ελλάδα κάποια κόμματα με πιο ανιδιοτελείς αρχές και οράματα, όπως το «κόμμα των Ιαπώνων», όπως ονομάστηκε η ομάδα Θεοτόκη - Γούναρη και το κόμμα των Φιλελευθέρων, αλλά πολύ σύντομα μεταλλαχθήκαν σε αρχηγικά, σε σημείο οι Φιλελεύθεροι να ονομάζονται σκέτα «Βενιζελικοί». Η αλήθεια είναι πως το 1918 εμφανίστηκε ένα κόμμα «νέου τύπου», χωρίς (χαρισματικόν ή μη) ηγέτη, με πρόγραμμα και καταστατικό, με κεντρική επιτροπή, με οργανωτική διάρθρωση και με τοπικές ή κλαδικές οργανώσεις. Ήταν το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας, που σύντομα μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό.
Για μισόν αιώνα περίπου ήταν το μοναδικό κόμμα «νέου τύπου». Σήμερα δεν είναι πια το μοναδικό, γιατί όλα τα πολιτικά κόμματα μηδενός εξαιρουμένου, έχουν υιοθετήσει την οργανωτική του δομή. Όλα έχουν και πρόγραμμα και καταστατικό και κεντρική επιτροπή και τοπικές ή κλαδικές οργανώσεις. Αυτά όμως είναι τα επιφαινόμενα. Στην ουσία είναι αρχηγικά κόμματα, που κατά τον ένα ή τον άλλον τρόπο ανταποκρίνονται στον ορισμό του Ροΐδη που προανέφερα. Ας θυμηθούμε τα «δικά μας παιδιά» του Μητσοτάκη ή τους «πρασινοφρουρούς» του ΠΑΣΟΚ.
Οι ηγεσίες των λεγόμενων «κομμάτων εξουσίας», δε φαίνεται να έχουν αντιληφθεί πως τα κόμματα έχουν φθάσει στο οριακό τους σημείο, ούτε κάνουν τίποτα που να μαρτυρεί πως μπορούν ή τουλάχιστον έχουν την πρόθεση να αλλάξουν την κατάσταση. Περιορίζονται στα «ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα», που μέσα τους τα έχουν βαρεθεί κι ίδιοι. Μονάχα η Αριστερά, ή μάλλον ένα τμήμα της, ψάχνεται. Κι είναι το πιο λογικό και το πιο έντιμο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει σήμερα. Το ότι η κρίση που σοβεί σήμερα σε όλα τα κόμματα είναι πιο έκδηλη στην Αριστερά, αυτό οφείλεται αφενός μεν στο γεγονός ότι, για την ώρα, η Αριστερά δεν έχει προοπτική εξουσίας, αφετέρου δε στο ότι τα μέλη και οι οπαδοί αυτής της Αριστεράς είναι πιο ευαίσθητοι, πιο πολιτικοποιημένοι και πιο υποψιασμένοι από τους οπαδούς των άλλων κομμάτων, κι αυτό ας μη το κακοπάρουν οι τελευταίοι.
Εξ άλλου δεν τους έχει δοθεί με σαφήνεια και πειστικότητα κάποια άλλη πρόταση, που να φαίνεται ρεαλιστική και εφικτή. Και όμως μια τέτοια πρόταση λαχταρά να ακούσει ο κόσμος, όλος ο κόσμος, όχι μόνο οι οπαδοί της Αριστεράς. Όλοι θέλουν να αλλάξει αυτή η παράλογη, άδικη, αποτελματωμένη και αντιπαραγωγική κοινωνία. Η κοινωνία της αναξιοκρατίας, στην οποία επιβραβεύονται και πλουτίζουν όσοι ελίσσονται, όσοι φοροδιαφεύγουν, ενώ τους έντιμους, τους συνεπείς στις υποχρεώσεις τους, τους φιλόπονους, τους δημιουργικούς, τους ονομάζουν επιεικώς «κορόιδα».
Για να αλλάξεις όμως την κοινωνία πρέπει πρώτα να αλλάξεις τον εαυτό σου και σαν άτομο και σαν ένωση ατόμων. Αλλά κόμματα που συντηρούν ή αναπαράγουν στις γραμμές τους τις ανισότητες, τις αδυναμίες και τα αρνητικά της κοινωνίας, είναι δυνατό να αλλάξουν τίποτα;
Τελικά πρέπει να επαναπροσδιοριστούν ορισμένες έννοιες, γιατί έχουν δημιουργηθεί πολλές συγχύσεις και παρανοήσεις. Και πρώτα-πρώτα πρέπει να ξεκαθαριστεί ποιος είναι αριστερός και ποιος δεξιός σήμερα. Μη μου πείτε πως είναι αριστερός αυτός που ψηφίζει αριστερά κόμματα και δεξιός αυτός που ψηφίζει δεξιά, γιατί θα γελάσω.
Αν ταυτίσουμε τον αριστερό μ’ εκείνον που θεωρεί πως όλοι οι άνθρωποι έχουν τα ίδια δικαιώματα στη ζωή και στις εκφάνσεις της (υγεία, στέγαση, μόρφωση, δημιουργία), που επιδιώκει την κοινωνική δικαιοσύνη σ’ όλα τα επίπεδα, που αγωνίζεται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, που θεωρεί ότι η ανάπτυξη του ατόμου είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνίας, που αποστρέφεται την πνευματικήν ακινησία και τη δογματικήν αγκύλωση, τότε θα δούμε πως πολλοί που θεωρούν τον εαυτό τους αριστερό, δεν είναι.
Το θέμα όμως σηκώνει πολλήν ακόμα συζήτηση και έχω ξεπεράσει τα όρια της εφημερίδας, ίσως δε και την υπομονή των αναγνωστών της. Γι’ αυτό θα συνεχίσω στο φύλλο της επόμενης Τρίτης.

*O Δημήτρης Σαραντάκος γεννήθηκε στη Mυτιλήνη, σπούδασε χημικός μηχανικός και μετά τη συνταξιοδότησή του εκδίδει το σατιρικό περιοδικό «το Φιστίκι» και κάνει τον συγγραφέα. Το τελευταίο (ενδέκατο στη σειρά) βιβλίο του «Οι Αρχαίοι είχαν την πλάκα τους» - Αθήνα 2008 - κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γνώση».