Μια φορά κι ένα καιρό ήτανε ένα νησί με πολλούς ανθρώπους, όπου ορισμένοι πίστευαν σ’ ένα θεό που τον έλεγαν Αλλάχ κι άλλοι σ’ άλλον που τον έλεγαν Χριστό κι είχε πολλούς μάρτυρες για τους οποίους οι άνθρωποι έκτιζαν μικρούς λατρευτικούς χώρους. «Εγώ Χριστό και συ Αλλάχ κι όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ», τραγουδούσαν, και πορεύονταν στο χρόνο.
Τα χρόνια περνούσαν και οι πολιτικοί και τα συμφέροντα των κρατών ανακάτεψαν τους ανθρώπους, ώσπου κάποιοι σκέφτηκαν να τα κάνουν όλα δικά τους. Τι χωράφια και τι λατρευτικοί χώροι, σκέφτηκαν. Πρώτη τους δουλειά ήταν να διώξουν τους ιδιοκτήτες, τους μορφωμένους και τους σκεπτόμενους. Έτσι, στις 13 Ιουλίου 1923, μια βάρκα πήγε από το νησί στη Μυτιλήνη μ’ ένα χαρτί με 96 ονόματα και ζήτησε να μην επιστρέψουν οι άνθρωποι αυτοί στα σπίτια τους.
Ε, σκέφτηκαν οι τότε Ιππότες της Ομορφιάς, «ας μη μαλώσουμε» και συμφώνησαν.
Μετά σκέφτηκαν οι φαταούλες, αν αυτοί που έμειναν στο νησί δε μορφωθούν, δε θα διαμαρτύρονται και θα ‘χουμε το κεφάλι μας ήσυχο. Έτσι απαγόρευσαν την εκμάθηση της μητρικής τους γλώσσας και έκλεισαν τα σχολεία των νησιωτών στο νησί. Ε, σκέφτηκαν οι τότε Ιππότες της Ομορφιάς, «ας μη μαλώνουμε για μια χούφτα ψαράδες» και πάει και αυτό.
Μετά σκέφτηκαν οι απόγονοι των Οθωμανών πως, αν δεν έχει λατρευτικούς χώρους, οι άνθρωποι της μειονότητας πια των νησιωτών, που τους βαφτίσαν «Rum», δε θα συγκεντρώνονται, δε θα έχουν ένα κοινό σημείο αναφοράς και θα τους κάνουμε ό,τι θέλουμε. Έτσι απαγορεύτηκαν οι επισκευές στο ναό και στα ξωκκλήσια και όλα άρχισαν να γκρεμίζουν. «Τι να τα σκαλίζουμε τώρα», σκέφτηκαν οι Ιππότες και σιωπή και πάλι.
«Α, σκέφτηκαν τα αυτεπάγγελτα αφεντικά πάνω στο νησί, αν τους απομονώσουμε τελείως θα ξεχάσουν ποιοι είναι κι αφού τους καταφέραμε να μη μιλάνε τη γλώσσα τους, να μη λειτουργούνται ελεύθερα, μήτε τη μουσική τους δεν επιτρέπουμε να ακούν, καλά πάμε.» Έτσι, για πολλά χρόνια χρειαζόσουν ειδική άδεια για να επισκεφθείς το νησί, την Κάλυνδα ή Λευκοφρύς του Ομήρου ή Τένεδος.
«Μπα, τι όνομα είναι αυτό, δεν αλλάζουμε και το όνομα μια και αλλάξαμε τόσα», σκέφτηκαν οι γείτονές μας και να σου βαφτίσια με νέο όνομα το Bozcaada, όπως κάποτε την είχε σημειώσει ο μεγάλος χαρτογράφος Peri Reis, που το άγαλμά του βρίσκεται στο λιμάνι της γνωστής κάποτε Καλλίπολης, σήμερα Galibolu. Πα πα κουβέντα οι Ιππότες, «τι κι αν είχαν βάλει την υπογραφή τους για τον τόπο αυτό κάτω από το όνομα Τένεδος. Καβγά θα κάνουμε τώρα;».
Σιγά-σιγά ήρθε και το κτηματολόγιο. «Δικό μας είναι, ό,τι θέλουμε δηλώνουμε», σκέφτηκαν οι έχοντες και κατέχοντες την εξουσία εκεί και οι λατρευτικοί χώροι μαζί με πολλά χωράφια δεν καταγράφτηκαν ποτέ ως ανήκοντα εις την εκκλησιαστική περιουσία ή βακούφι. Εννοείται ότι οι Ιππότες σφύριζαν ανέμελα. Είχαν άλλωστε τα δικά τους προβλήματα.
Τα χρόνια πέρασαν και στο προσκήνιο εμφανίστηκε μια καλή νεράιδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Την προηγούμενη λοιπόν βδομάδα αναπτερώθηκε το ηθικό των Ιπποτών και βγήκαν από την πανοπλία της αδιαφορίας με την οποία κυκλοφορούν και… θριάμβευσαν. 100.000 ευρώ για καταστροφές και 5.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα εκδικάστηκαν κατά των γειτόνων τους και κάποιοι το είπαν «χαστούκι», ενώ άλλοι ένα νομιμοφανή τρόπο για διαγραφή πολιτισμικών στοιχείων από έναν τόπο. Τη χάσαμε την Αγιά Μαρίνα για πάντα. Δεν είναι ξωκκλήσι πια, έτσι αποφασίστηκε, κι ας στέκεται εκεί χωρίς στέγη χρόνια τώρα. Όσο για τον Άγιο Σπυρίδωνα στέκεται εκεί με το μέλλον του αβέβαιο. Με τον παρά μας και… δικά μας αποφάσισαν οι αφέντες.
Ενώ όλα αυτά συνέβαιναν πέρα από τον Έβρο ποταμό, εδώ κοντά μας, 80 χιλιόμετρα από τα σύνορα, μια άλλη μειονότητα δεν προλαβαίνει να γιορτάζει και μπράβο της. Γιορτή της γυναίκας με πολλές αξιόλογες κυρίες συζύγους στελεχών της κυβέρνησης της γείτονος χώρας. Έκθεση χειροτεχνημάτων και εγκαίνια με καλεσμένους και τους εδώ εκλεγμένους Ιππότες της Ομορφιάς, που δεν τσιγκουνεύτηκαν τα καλά τους λόγια για την ομορφιά της διάσημης από τα παιδικά μας χρόνια ηθοποιού κυρίας Χουλιάς Κοτσγιγίτ και των παραδοσιακών ενδυμασιών και χειρωνακτικών έργων όπως αυτά εκτίθενται. Τι γέλια, τι χαρά, τι καλοί οικοδεσπότες, οικοδεσπότες ή καλεσμένοι είναι ένα ερώτημα βέβαια. Περάστε κόσμε, το «καφενείον η Ελλάς» τραγουδούσαμε κάποτε μελαγχολικά. Σήμερα γιατί χαίρεται και χαμογελά η πατρίδα;
Θυμάται κανείς ότι μειονότητα υπήρχε και από την άλλη μεριά του Έβρου ποταμού και αυτό που χάνεται δεν είναι μόνο τα ντουβάρια από εκκλησιές, ξωκκλήσια και σπίτια αυτών που δεν έχουν τρόπο να τα διεκδικήσουν, να τα συντηρήσουν, πολλοί ούτε καν να τα επισκεφθούν αλλά και η αξιοπιστία αυτών που έβαλαν την υπογραφή τους το 1923; Προσέχει κανείς ότι μήτε σύζυγοι μήτε εκλεγμένοι εκπρόσωποι έχουν δώσει το παρών και ηθική συμπαράσταση στους μειονοτικούς που έγιναν εναπομείναντες πια στο νησί; Ανέλαβε κανείς καμμιά πρωτοβουλία στήριξης της προσπάθειάς μας για τη συμπαράσταση που τόσο έχουν ανάγκη οι άνθρωποι εκεί, και δεν το μάθαμε; Στο νησί δε γιορτάζουν γιατί εκεί τους τσάκισαν και εδώ τους ξέχασαν, σε αντίθεση με τη μειονότητα των συμπατριωτών μας εδώ που ούτε τους τσακίσαμε ούτε αυτοί που έβαλαν την υπογραφή τους στη συνθήκη της Λοζάννης τούς ξέχασαν.
Δε θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον μια συνάντηση και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών των μειονοτήτων ένθεν και ένθεν, χωρίς χαϊδέματα στα αυτιά και σκοπιμότητες, για να μπορούμε να μιλάμε για «συμπόρευση στην ιστορία»; Θα ήταν νομίζω μια μοναδική γιορτή για τους δύο γείτονες, για να ζήσουν αυτοί καλά και οι επόμενες γενιές καλύτερα. Παραμύθια τέλος.

* Η Μαρία Μουτάφη είναι Τενέδια στην καταγωγή.