Μόνο το 10% των δασών της Λέσβου είναι δημόσια, ενώ η πλειονότητα του ποσοστού ανήκει στους Δήμους Μυτιλήνης και Δυτικής Λέσβου και κάποιο μέρος σε φυσικά πρόσωπα. Και σε αυτό το σημείο εντοπίζεται ο πυρήνας που «γεννά» τα τελευταία χρόνια τα προβλήματα στα δάση της Λέσβου, αφού η διαχείριση που γίνεται στις εκτάσεις που δεν ανήκουν στο δημόσιο δεν είναι ορθή, όπως τονίζει σε συνέντευξή του ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δασών Λέσβου, Φώτης Κράλης. Μάλιστα επισημαίνει ότι οι τελευταίες διαχειριστικές μελέτες των δημοτικών δασών λήξαν το 2009 και έκτοτε δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τους δασοκτήμονες Δήμους, είτε τους καποδιστριακούς ή τους μετέπειτα για μία ολοκληρωμένη διαχείριση με υλοτομίες και καλλιέργειες. Ακόμη τονίζει ότι για την ορθή διαχείριση απαιτείται εκπόνηση διαχειριστικού σχεδίου δεκαετούς διάρκειας σύμφωνα με το οποίο κάθε χρόνο καθαρίζονται συγκεκριμένες περιοχές για να μην υπάρχει συσσώρευση βιομάζας που γεννά τα προβλήματα.  

Τα δάση είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει επιμελούνται οι ιδιοκτήτες του προκειμένου να μην «αρρωσταίνει» και να μην αντιμετωπίζει τον κίνδυνο πυρκαγιάς.  

«Χωρίς διαχείριση δεν μπορούμε να μιλάμε ούτε για αντιπυρική προστασία, ούτε για προστασία από προσβολές από εξωγενείς παράγοντες όπως είναι τα έντομα. Οι πάγιες ενέργειες είναι και πάλι ενέργειες των δασοκτημόνων. (..) Ο κάθε δασοκτήμονας οφείλει να διαχειριστεί το δάσος του για να παράγει έσοδα και από την άλλη να εκτελέσει κάποια αναγκαία προστατευτικά έργα, να συντηρήσει τους δρόμους, να συντηρήσει τις αντιπυρικές ζώνες, να κάνει κάποιους καθαρισμούς, να φροντίσει για τα σημεία υδροληψίας. Οι συντηρήσεις δρόμων, που γίνονται από τους δήμους, θα πρέπει να ολοκληρώνονται πριν από την αντιπυρική περίοδο» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Κράλης σε συνέντευξή του στο «Ε».  

Η διεύθυνση δασών εκτελεί κάθε χρόνο έργα αντιπυρικά μέσα στα δημόσια δάση και επαναφέρει και παλιές αντιπυρικές ζώνες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι πέρυσι με τη βοήθεια της Περιφέρειας έγινε αντιπυρική ζώνη στο δάσος της Χερσονήσου της Αμαλής, της Κρατήγου. Επίσης ένα έργο που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΤΑΛ και από το ΕΣΠΑ από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου περιελάμβανε την δημιουργία δύο δρόμων στο καμένο δάσος που λειτουργούν και ως αντιπυρικές ζώνες. «Άρα λοιπόν στα δημόσια δάση κάνουμε κάθε χρόνο πράγματα, από κει και πέρα στα δημοτικά δάση καταβάλλουμε μία προσπάθεια και με την Πυροσβεστική ελέγχοντας τις αντιπυρικές υποδομές το δασικό οδικό δίκτυο, τις υδατοδεξαμενές Ακόμη και με τους ίδιους τους δικούς μας υπαλλήλους τους δασοφύλακες με πυροσβέστες αντικαθιστάμε κρουνούς, βάνες, υδατοδεξαμενές, καθαρίζουμε υδατοδεξαμενές. Κάνουμε μία προσπάθεια σοβαρή να μπορέσουμε να κρατήσουμε ένα επίπεδο ικανοποιητικό. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζονται κι άλλα πράγματα. Πέρυσι έγινε μία σοβαρή προσπάθεια μέσω των έργων που υλοποιεί το ΤΑΙΠΕΔ και συντηρήθηκαν όλοι οι δασικοί δρόμοι στο δημόσιο δάσος ΠΑΣΠΑΛΑ και το δημόσιο δάσος Κρατηγού και στο διακατεχόμενο δάσος Βασιλικών. Αλλά το ΤΑΙΠΕΔ μέχρι στιγμής χρηματοδοτεί μόνο δημόσια, δεν χρηματοδοτεί δημοτικά δάση. Εμείς έχουμε κάνει αιτήματα στο υπουργείο και τους έχουμε θέσει το πρόβλημα, ότι πρέπει να χρηματοδοτηθούν και τα δημοτικά δάση γιατί προϋπόθεση να γίνουν όλα αυτά τα έργα αντιπυρικά είναι να υπάρξουν χρηματοδοτικά μέσα και πόροι.  

Η πολιτεία, το Υπουργείο, εμείς πρέπει να σκύψουμε πάνω σε αυτό το πρόβλημα δηλαδή ότι τα περισσότερα δάση στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι δημοτικά, δεν είναι δημόσια. Δεν μπορεί όμως να προστατεύουμε ένα δημόσιο δάσος και το διπλανό επειδή δεν είναι δημόσιο να μένει χωρίς έργα και να μένει αδειαχείριστο και απροστάτευτο. Πρέπει να υπάρξει ολοκληρωμένη αντιπυρική προστασία και διαχείριση ανεξάρτητου ιδιοκτησιακού καθεστώτος».  

Η ύπαρξη φλοιοφάγων εντόμων  

Τους τελευταίου μήνες έχει παρατηρηθεί ένα καινούριο πρόβλημα στη Λέσβο και ειδικότερα στα δάση της τραχείας πεύκης. Συγκεκριμένα έχουν εντοπιστεί κηλίδες είτε μεμονωμένων δέντρων είτε σε ομάδες όπου παρατηρούνται ξερά νεκρομένα πεύκα. «Διενεργήσαμε ελέγχους - αυτοψίες, προσκαλέσαμε ειδικό στη δασική εντομολογία τον κ. Δημήτρη Αβτζή ειδικό από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης και την κα Νικολέτα Σουλιώτη ειδική επιστήμονα δασικής παθολογίας από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Οικοσυστημάτων της Αθήνας. Κάναμε αυτοψίες και διαπιστώθηκε η ύπαρξη φλοιοφάγων εντόμων τα οποία προσβάλλουν, με αυξημένη ένταση, συγκεκριμένα δέντρα».  

Ο κ. Κράλης εξηγεί ότι τα έντομα αυτά υπάρχουν στα δασικά οικοσυστήματα σε όλο τον ελληνικό χώρο, δεν είναι κάτι το οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά και πως το δασικό οικοσύστημα τη δυνατότητα να κρατάει όλους αυτούς τους οργανισμούς σε μία ισορροπία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του η δημιουργία του προβλήματος εντοπίζεται σε δύο παράγοντες. Ο πρώτος έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή καθώς όπως αναφέρεται όταν έχουμε ήπιους χειμώνες με αυξημένες υγρασίες ευνοείται ο υπερπληθυσμός του συγκεκριμένου εντόμου. Ο δεύτερος έχει να κάνει με την έλλειψη διαχείρισης δασών που έχει ως αποτέλεσμα συσσώρευση βιομάζας που συνεπάγεται την αυξημένη ύπαρξη τροφής για τα συγκεκριμένα έντομα. 

Η έλλειψη διαχείρισης 

«Τα δάση της Λέσβου είναι ένα μωσαϊκό ιδιοκτησιών. Μόνο το 10% των δασών της Λέσβου είναι δημόσια και αυτά είναι το δημόσιο δάσος Πασπαλά -το Καμένο δάσος που λέμε- και το δημόσιο δάσος Κρατήγου, ένα τμήμα της Χερσονήσου της Αμαλής. (..) Τα υπόλοιπα δάση ανήκουν κυρίως στους δήμους, οι μεγάλες δασικές ιδιοκτησίες είναι δημοτικές και έχουμε και μικρότερες ιδιοκτησίας που ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα. Άρα λοιπόν έχουμε ένα μωσαϊκό ιδιοκτησιών στο οποίο είναι δύσκολο να υπάρξει μία ενιαία διαχείριση όταν λέμε διαχείριση εννοούμε καλλιέργεια, εννοούμε υλοτομίες ετήσιες.  

Οι τελευταίες διαχειριστικές μελέτες των δημοτικών δασών λήξαν το 2009 έκτοτε δεν υπήρξε ενδιαφέρον από τους δασοκτήμονες Δήμους, είτε τους καποδιστριακούς ή τους μετέπειτα να υπάρξει μία ολοκληρωμένη διαχείριση με υλοτομίες και καλλιέργειες. Αυτό οδήγησε στη συσσώρευση βιομάζας, στην αύξηση της φυσικότητας των δασών. (..)Κάποια στιγμή θα τα χάσουμε τα δάση μας, η κλιματική κρίση θα χτυπήσει τα φυσικά οικοσυστήματα- πέρα από τις συνέπειες στον άνθρωπο. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα επιτείνει τα φαινόμενα των πυρκαγιών, της ξηρασίας με αποτέλεσμα δευτερογενώς οι επιπτώσεις να επηρεάσουν τη διαβίωση του ανθρώπου. Άρα λοιπόν πρέπει να αντιληφθούμε τη σημαντικότητα του θέματος και τον λόγο για τον οποίο πρέπει να δημιουργήσουμε ανθεκτικά δάση.  

Ανθεκτικά δάση θα δημιουργήσουμε εφόσον τα διαχειριστούμε. Και να μην ξεχνάμε ότι η διαχείριση αποφέρει και έσοδα είτε αξιοποιώντας υπολείμματα υλοτομίας, είτε ξύλου, είτε πελετ.. Άρα λοιπόν πρέπει να επικεντρωθούμε σε αυτό» .  

Η αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος για το οποίο μιλάμε, δηλαδή της έντονης προσβολής των φλοιοφάγων εντόμων, που παρατηρείται σε κάποιες περιοχές και συγκεκριμένα στο δημοτικό δάσος του Αμπελικού και στο δημοτικό δάσος της Αγιασου είναι η διενέργεια από το φθινόπωρο έως την άνοιξη εξυγιαντικών υλοτομιών. Αυτή είναι η άμεση ενέργεια που πρέπει να γίνει, η πιο μεσοπρόθεσμη ενέργεια που πρέπει να γίνει είναι η διαχείριση από τους δασοκτήμονες Δήμους. Η διαχείριση έχει να κάνει με την εκπόνηση διαχειριστικού σχεδίου δεκαετούς διαρκείας όπου κάθε χρόνο θα καθορίζονται τα μέρη και οι περιοχές όπου θα υλοτομούνται και ποια δέντρα θα υλοτομούνται ούτως ώστε να εξυγιανθεί το δάσος με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ανθεκτικό δασικό οικοσύστημα. «Γιατί αν δεν δημιουργήσουν ανθεκτικό δασικό οικοσύστημα και χάσουμε τα δάση μας σε βάθος δεκαετίας ή εικοσαετίας θα έχουμε προβλήματα σε πλημμύρες, στα υπόγεια ύδατα και γενικότερα στη διαβίωση μας» αναφέρει ο κ. Κράλης.  

Της εξυγίανσης θα πρέπει να εκπονηθεί μελέτη από τους δασοκτήμονες δήμους που θα περιλαμβάνει τον πίνακα υλοτομίας ο οποίος στη συνέχεια θα πρέπει να εγκριθεί από την Διεύθυνση Δασών, θα προσημανθούν από την υπηρεσία τα δέντρα που θα αφαιρεθούν και στην συνέχεια υλοτόμος θα κάνει τις υλοτομίες. 

Η Διεύθυνση Δασών έχει ενημερώσει τους Δήμους. Πρόσφατα το εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας Του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών απέστειλε στην Διεύθυνση Δασών το πόρισμά του. Το ακόλουθο διάστημα η Δ/νση Δασών θα έχει συντάξει έγγραφο που θα αποστείλει στους Δήμους για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν σε συνεργασία με την Δ/νση Δασών.  

Τον Αύγουστο τα αντιδιαβρωτικά Βρίσας - Βατερών - Σταυρού  

Μετά την ολοκλήρωση κάποιων γραφειοκρατικών διαδικασιών, αναμένεται το επόμενο διάστημα η ανάθεση του έργου των αντιδιαβρωτικών αντιπλημμυρικών έργων στην καμένη περιοχή Βατερών - Βρίσας - Σταυρού που επλήγησαν από την πυρκαγιά του 2022. Το έργο αυτό αφορά μόνο στα δάση και τις εργασίες που πρέπει να γίνουν για την συγκράτηση του εδάφους ούτως ώστε το σύστημα να μπορέσει από μόνο του να ανακάμψει και να επανιδρυθεί το δάσος.  

Οι εργασίες, που πρόκειται να γίνουν, είναι τα λεγόμενα στη δασοπονία αντιδιαβρωτικά έργα τα οποία είναι κορμοδέματα, κορμοσειρές, κορμοπλέγματα, κορμοφράγματα και κάποια συρματοκιβώτια στις μεγάλες κοίτες των υδάτορεμάτων. Πρόκειται για έργα τα οποία βοηθούν στη συγκράτηση του επιφανειακού εδάφους, στην παρεμπόδιση της απόκλισης του εδάφους ούτως στη συνέχεια να μπορέσει να εγκατασταθεί η φυσική αναγέννηση από την τράπεζα πολλαπλασιαστικού υλικού που υπάρχει στο έδαφος.  

«Θεωρώ ότι θα έχουμε σύμβαση μέσα στον Αύγουστο και τέλος Αυγούστου αρχές Σεπτεμβρίου θα ξεκινήσουν οι εργασίες που θα διαρκέσουν σίγουρα τέσσερις μήνες. Νοέμβριο-Δεκέμβριο θα έχουμε ολοκληρώσει και αυτό γιατί πρέπει στη συνέχεια στις περιοχές όπου δεν θα γίνουν έργα αντιδιαβρωτικά και δεν θα αξιοποιηθεί η καμένη ξυλεία να απομακρυνθεί η καμένη ξυλεία που ήδη υπάρχει. Δηλαδή έχουμε και ένα δεύτερο βήμα να απομακρύνουμε τα καμένα δέντρα. Τα καμένα δένδρα θα απομακρυνθούν από το σύνολο της καμένης έκτασης εκτός των επιφανειών αυτών που θα γίνουν τα αντιδιαβρωτικά γιατί- τα αντιδιαβρωτικά χρησιμοποιούν τα καμένα δέντρα για να κατασκευαστούν δεν χρησιμοποιούμε ξυλεία άλλη- χρησιμοποιούμε την ίδια ξυλεία των καμένων δέντρων για να κατασκευάσουμε τα αντιδιαβρωτικά.  

Θα ξεκινήσουμε τις εργασίες από το παραλιακό μέτωπο, που είναι και ουσιαστικά η τουριστική έτσι η ζώνη της καμένης περιοχής και θα επεκταθούμε βόρεια προς την υπόλοιπη καμένη έκταση».  

Αμέσως μετά από τα αντιδιαβρωτικά θα αξιολογηθεί η πορεία της φυσικής αναγέννησης η οποία τον πρώτο χρόνο δείχνει ότι δεν είναι ικανοποιητική αλλά μένει αυτό να διαπιστωθεί μέχρι το τρίτο έτος και ο κόσμος θα έχει να αναμένει οι παρεμβάσεις τεχνικής αναδάσωσης. «Ήδη έχουμε εντάξει κάποιες περιοχές στο εθνικό σχέδιο αναδασώσεων σε περίπτωση που δεν έχουμε επιτυχία της φυσικής αναγέννησης και της φυσικής επανίδρυσης του δάσους θα προβούμε σε εργασίες τεχνητής αναδάσωσης αξιοποιώντας το φυτευτικό υλικό που θα παραχθεί από τον ίδιο το σπόρο της Πεύκης που έχουμε στη Λέσβο στο δασικό φυτώριο της υπηρεσίας».