Β΄ ΜΕΡΟΣ

Το θέμα του «ασύλου» δεν τέθηκε τώρα για πρώτη φορά. Απασχόλησε την ελληνική κοινωνία πολλές φορές και στο παρελθόν. Κατά τακτά χρονικά διαστήματα, ιδιαίτερα μετά από ορισμένες εορταστικές εκδηλώσεις και τις καταστροφές που τις συνόδευαν από άτομα που είχαν ορμητήριο τις πανεπιστημιακές σχολές, ερχόταν στο προσκήνιο και γινόταν θέμα διαλόγου. Όλες οι εφημερίδες ασχολούνταν στα πρωτοσέλιδά τους με το θέμα, ενώ στα λεγόμενα «παράθυρα» των τηλεοράσεων αναπτύσσονταν προβληματισμοί και απόψεις πολλές φορές αντίθετες και αντικρουόμενες. Ο τύπος πάντα αναφερόταν σε καταστροφικές ενέργειες που λάμβαναν χώρα στους χώρους των Πανεπιστημίων. Στον παρελθόν, για παράδειγμα, ο τύπος μιλούσε για διακίνηση ναρκωτικών, επιθέσεις αγνώστων εναντίον καθηγητών, δολοφονικές επιθέσεις κουκουλοφόρων και τραυματισμούς φυλάκων, συμπλοκές νεαρών ατόμων με αστυνομικούς και χρήση μολότοφ από τη μια και δακρυγόνων από την άλλη, εγκλεισμούς και αποκλεισμούς καθηγητών στα γραφεία τους ακόμη και δολοφονίες και θανάτους στους κοινόχρηστους χώρους των Πανεπιστημίων, υλικές καταστροφές και βανδαλισμούς κ.ά. (Τα Νέα, 30-1-2009). Ας σημειωθεί πως οι καταστροφές που προκάλεσαν οι καταληψίες στα κτήρια του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου τον Δεκέμβριο του 2009 ξεπέρασαν το ποσό των 200.000 ευρώ, σύμφωνα με δηλώσεις των ίδιων των καθηγητών, ενώ δεν ήταν σπάνιο το φαινόμενο τα Πανεπιστήμια να κλείνουν και να αναστέλλουν τη λειτουργία τους με την κατάληψη των υπηρεσιών της Πρυτανείας τους. Βέβαια, όλα αυτά εξακολουθούν να συμβαίνουν και σήμερα και μάλιστα σε εντονότερο βαθμό, με την ηθελημένη (;) ανοχή της πολιτείας, όπως πολλοί πιστεύουν! Όλα δείχνουν πως τίποτε δεν αλλάζει στον δύσμοιρο τούτο τόπο, αλλά το ερώτημα παραμένει: ποιος πληρώνει όλες αυτές τις ζημιές. Μήπως πρέπει να τις πληρώνουν οι κυβερνώντες, αφού δεν έχουν διάθεση να τις αποτρέψουν;

Από την άλλη πλευρά, οι παράγοντες που δρούσαν στον πανεπιστημιακό χώρο τηρούσαν πάντα μια υποκριτική στάση και αρνούνταν να αναλάβουν τις ευθύνες τους ή, αλλιώς, να «βγάλουν το φίδι από την τρύπα του» και να το σκοτώσουν. Ακόμη και πανεπιστημιακοί καθηγητές έκαναν καταγγελίες πως «Διδάσκοντες και διδασκόμενοι, καθηγητές και φοιτητές, πρυτανικές αρχές και φοιτητικές παρατάξεις αρνούνται να ενεργοποιήσουν τις προβλεπόμενες διατάξεις του νόμου για την περιστασιακή άρση του ασύλου σε περίπτωση εγκληματικών ενεργειών» (Τα Νέα, 30-1-2009). Είναι αξιοσημείωτο πως ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Ι. Κ. Καρακώστας σε άρθρο του με τίτλο «Το άσυλο και ο πάτος του βαρελιού» μίλησε για τον φόβο και τον τρόμο που διακατείχε τους πανεπιστημιακούς άρχοντες και τη «βαριά κατάθλιψη» και αδιαφορία των πανεπιστημιακών δασκάλων γι’ αυτά που ήταν ενδεχόμενο να συμβούν κατά τον εορτασμό της πρώτης επετείου της δολοφονίας του άτυχου μαθητή Γρηγορόπουλου (Το Βήμα, 6-12-2009).

Βέβαια, η «δειλή» αυτή στάση των πρυτανικών αρχών ήταν, όπως είναι και σήμερα, απόλυτα δικαιολογημένη, γιατί πηγάζει απλούστατα από τον φόβο των άγνωστων κουκουλοφόρων, αυτών των λίγων και θρασέων που μπορούν να επιβάλλουν τη θέλησή τους και να «κυβερνούν». Οι πανεπιστημιακοί υποστηρίζουν από τη μια πως «Ο νόμος είναι νόμος», αλλά από την άλλη δηλώνουν πως το φαινόμενο είναι «συγκυριακό» και γι’ αυτό δεν πρέπει να επιβληθεί ο νόμος, γιατί αυτό θα σημάνει τη «σύληση της ασυλίας». Έτσι, «ο χορός καλά κρατεί».

Αλήθεια, είναι απαραίτητο σήμερα το πανεπιστημιακό άσυλο για το οποίο κόπτονται πολλοί, ακόμη και «διανοούμενοι»; Κατ’ αρχάς, όταν λέμε «άσυλο» εννοούμε ένα χώρο που παρέχει ασφάλεια και προστασία σε αυτούς που καταφεύγουν σε αυτό. Μπορεί, όμως, να σημαίνει και το κοινωφελές και ευαγές ίδρυμα που βοηθά στην επιβίωση ατόμων με σωματικά ή ψυχοπνευματικά προβλήματα… Η λέξη και ο θεσμός δεν απαντά στο ομηρικό λεξιλόγιο και στην ομηρική κοινωνιολογία, παρόλο ότι την εποχή εκείνη η ελευθερία του λόγου ήταν πολύ περιορισμένη. Το άσυλο είναι θεσμός που καθιερώθηκε στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία. Ο δούλος που κακοπαθούσε από τη σκληρότητα του κυρίου του μπορούσε, καταφεύγοντας στο Θησείο ή τον βωμό των Ευμενίδων, όχι να αποκτήσει την ελευθερία του, αλλά να απευθύνει παράκληση να αγοραστεί από άλλο κύριο. Η αθηναϊκή δημοκρατία, ακόμη, προστάτευε το οικογενειακό άσυλο (ίσως και για τους μετοίκους).

Η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, με πρώτη την τραγωδία, είναι γεμάτη από παραδείγματα αδυνάτων ή καταδιωκόμενων που κατέφυγαν σε άσυλο, για να προστατευθούν. Γνωστή είναι η περίπτωση του Οιδίποδα που, όταν εκδιώχθηκε από τη Θήβα, κατέφυγε στην Αθήνα, στο άλσος των Ευμενίδων, για να προστατευθεί από αυτούς που τον καταδίωκαν (Σοφοκλή, Οιδίπους επί Κολωνώ) και η περίπτωση της Ελένης που κατέφυγε στο μνήμα του Πρωτέα, όταν βρισκόταν στην Αίγυπτο, για να κρατήσει αμόλυντο και άσπιλο τον γάμο της από τις ανόσιες επιθυμίες του βασιλιά της χώρας Θεοκλύμενου (Ευριπίδη, Ελένη). Η πιο χαρακτηριστική, όμως, και γνωστή περίπτωση είναι η περίπτωση του βασιλιά της Σπάρτης Παυσανία, που περιγράφει ο Θουκυδίδης στο τέλος του πρώτου βιβλίου της Ιστορίας του. Αυτός αναφέρει πως, όταν αποκαλύφθηκαν οι σχέσεις του με τον βασιλιά των Περσών, κατέφυγε στον Ναό της Χαλκιοίκου Αθηνάς στη Σπάρτη, για να αποφύγει τη σύλληψη, αλλά οι Έφοροι αφαίρεσαν τη σκεπή του ναού και έκλεισαν τις πόρτες και τα παράθυρα του ναού, για να τον αναγκάσουν να παραδοθεί. Αναφέρεται, μάλιστα, πως η μητέρα του έβαλε τον πρώτο λίθο.