Τα καφενεία που πρωτολειτούργησαν ως καφεποτεία ( αρχές 16ου αιώνα) εξελίχθηκαν και ως κέντρα για την συνάντηση και την επικοινωνία των ανθρώπων, την ενημέρωση για τα γεγονότα και τα ζητήματα που απασχολούσαν την κοινωνία τους, για την ανταλλαγή των απόψεων και την διακίνηση των ιδεών. 

Συν τω χρόνω, και εφόσον το ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον εξασφάλιζε τις βασικές ελευθερίες των πολιτών και ειδικότερα την ελευθερία της έκφρασης ,της διαπάλης των πολιτικών ιδεών και της κομματικής αντιπαράθεσης, ο καφενές- ιδιαίτερα σε περιόδους έντονων πολιτικών αντιθέσεων και κομματικών ανταγωνισμών- απέκτησε τα χαρακτηριστικά μιας- σε μικρογραφία- Βουλής, όπου οι θαμώνες του καφενείου, προσκείμενοι σε κάποιο κόμμα ή οπαδοί και « πελάτες» του, οι κομματάρχες και οι κομματικοί ινστρούχτορες εκθείαζαν τις θέσεις, ο καθένας, του κόμματος της αρεσκείας του και επέκριναν ή λοιδορούσαν τις θέσεις του αντίπαλου κόμματος. 

Η πολιτικοποίηση των κατοίκων μιας χώρας προϋποθέτει την ύπαρξη και την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος που έχει ως λογική συνέπεια και την πολιτικοποίηση του καφενόβιου λόγου. 

Στα απολυταρχικά και αυταρχικά καθεστώτα, όπου ο πολίτης είναι αποκλεισμένος από οποιανδήποτε πολιτική διαδικασία, που παραμένει αμέτοχος και βουβός εκτελεστής των άνωθεν εντολών, εκεί που έχει απαγορευτεί στον λαό κάθε πολιτική δράση, επικρατεί, και στον χώρο του καφενείου, άπνοια του πολιτικού λόγου ή εάν «πνέει», σε κάποιο βαθμό, αυτός είναι συγκεκαλυμμένος και συνωμοτικός, περιορισμένος μεταξύ ομοϊδεατών»! 

Αντίθετα, όπου ισχύει το δημοκρατικό πολίτευμα και οι πολίτες απολαύουν των δημοκρατικών ελευθεριών, εκεί η πολιτική αντιπαράθεση δεν περιορίζεται εντός του Κοινοβουλίου, αλλά, συνήθως, επεκτείνεται και εκτός της Βουλής, με αποτέλεσμα να αποτελεί στοιχείο και του καφενόβιου λόγου. Και, όπως συμβαίνει και στην μεγάλη, την κανονική Βουλή, η αντιπαράθεση μεταξύ των οπαδών των διαφόρων κομμάτων, σπανίως, διεξάγεται στα πλαίσια του εποικοδομητικού και γόνιμου διαλόγου, με την ανταλλαγή επιχειρημάτων, στην βάση πραγματικών στοιχείων και επιστημονικών δεδομένων∙ η αντιπαράθεση, συνήθως, αρχίζει με ατεκμηρίωτες απόψεις και δογματικές θέσεις και τελειώνει με απαξιωτικούς, εκατέρωθεν, χαρακτηρισμούς. 

Η ένταση που χαρακτηρίζει, πολλές φορές, τον καφενόβιο πολιτικό λόγο, σε περιόδους όξυνσης των κομματικών αντιθέσεων, είχε ως συνέπεια και τον διαχωρισμό των καφενείων σε κόκκινα, πράσινα ή γαλάζια καφενεία, ανάλογα με την επικρατούσα κομματική πλειοψηφία των θαμώνων του κάθε καφενείου. 

Γενικά, θα λέγαμε ότι ο καφενόβιος πολιτικός λόγος, που αναπτύσσεται, ειδικότερα, στο λαϊκό καφενείο, είναι ανάλογος του μορφωτκού κεφαλαίου που διαθέτει η τοπική κοινωνία και ευρύτερα ένας λαός∙ καθρεφτίζει το επίπεδο της παιδείας του λαού και ειδικότερα τον βαθμό που η ουσιαστική και σε βάθος πνευματική καλλιέργεια έχει επεκταθεί σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και δεν είναι περιορισμένη σε ένα σύνολο ανθρώπων, σε μια ελίτ που αποτελεί την αριστοκρατία του πνεύματος. 

Όταν η παρεχόμενη παιδεία, τόσο η επίσημη, η συντηρούμενη και ελεγχόμενη από το κράτος,όσο και αυτή που λειτουργεί ανεξέλεγκτα και παρέχεται από άλλα Κέντρα και άλλες δυνάμεις, είναι,κατά κανόνα και διαχρονικά, αναχρονιστική, ρηχή, φτηνή και τυποποιημένη, αναλογικά προσδιορίζεταικαι το επίπεδο και η ποιότητα της πολιτικής ζωής, ο πολιτικός διάλογος και ο πολιτικός πολιτισμός, τόσο εκεί που συντελούνται οι βασικές λειτουργίες της Δημοκρατίας, όσο και εκεί όπου οι πολίτες συναντώνται στον ελεύθερο χρόνο τους και συζητούν για τα πολιτικά ζητήματα, που τους ενδιαφέρουν. 

Έτσι συμβαίνει και ο καφενόβιος πολιτικός λόγος να χαρακτηρίζεται από την υπεραπλουστευτική λογική, την άγνοια της σύνθετης πραγματικότητας και της πολυπλοκότητας των προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει η εκάστοτε κεντρική εξουσία, αλλά και, σε πολλές περιπτώσεις και οι περιφερειακές και τοπικές Αρχές. 

Ο καφενόβιος λόγος, συνήθως, αδυνατώντας να διεισδύσει στο βάθος των προβλημάτων, να συλλάβει το μέγεθος και την ευρύτητά τους και να υπολογίσει και τις τυχόν παρενέργειες των προτεινόμενων λύσεων, αποφαίνεται περί του πρακτέου με επιπόλαιες, γενικές και αόριστες κρίσεις, με προκατασκευασμένες και δογματικές θέσεις. 

Ίσως, όμως, αδικείται, πολλές φορές, ο καφενόβιος λόγος, όταν περιγράφεται συνοψιζόμενος στην «ανεκδοτολογκή» θέση απλοϊκού θαμώνα ότι «εάν γινόταν, για μια, μόνον, μέρα, πρωθυπουργός, θα εξαφάνιζε όλα τα κακώς κείμενα και θα έλυνε όλα τα προβλήματα, αρκεί να είχε στο χέρι την Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους» ή στην γνωστή, επίσης φράση , άλλου επίδοξου… «πρωθυπουργού», ο οποίος «με ένα νόμο θα καταργούσε όλους τους προηγούμενους νόμους», άδικους, κατά την γνώμη του, και έτσι θα αποκαθιστούσε την δικαιοσύνη! 

Οι απόλυτες θέσεις και οι γενικεύσεις για την ποιότητα και την σημασία του καφενόβιου λόγου παραγνωρίζουν, πολλές φορές, την ύπαρξη ειδικών περιπτώσεων και φωτεινών παραδειγμάτων, στην Ιστορική διαδρομή του καφενέ, όπου υπό ορισμένες εξαιρετικές συνθήκες και συγκυρίες, με την παρουσία κάποιων θυμόσοφων ανθρώπων του λαού , καθώς και κάποιων σημαντικών πνευματικών ανθρώπων και αξιόλογων πολιτικών προσωπικοτήτων κάποια καφενεία λειτούργησαν, ως Κέντρα προβληματισμού και ευφυών συλλήψεων, ως φυτώρια νέων ιδεών και αναζητήσεων. 

Περιορίζομαι στην αναφορά τριών εμβληματικών Καφενείων που«έγραψαν Ιστορία», στην Αθήνα, την Μυτιλήνη και στην γενέτειρά μου Βρίσα: το καφενείο του «ΖΑΧΑΡΑΤΟΥ», στην πλατεία Συντάγματος, στην Αθήνα, το οποίο ο Γεώργιος Παπανδρέου χαρακτήρισε ως «το δεύτερον και το πλέον ελεύθερον κοινοβούλιον της χώρας». Επί μίαν εβδομηκονταπενταετίαν, από το 1888 και μέχρι το 1963, όπως γράφηκε στο «Ελεύθερον Βήμα», ήταν «η συνισταμένη των νεοελληνικών παλμών. Η κλώσσα όλων, ανεξαιρέτως, των νεοσσών της Πολιτικής. Το φυτώριον των επίσημων θέσεων, ο προθάλαμος των εξουσιών. Η ανωτάτη έδρα των Πολιτικών Επιστημών»!  

Στα τραπεζάκια του ΖΑΧΑΡΑΤΟΥ, γράφηκε η νεοελληνική ιστορία μιας ολόκληρης εποχής. Εκεί συναντήθηκαν οι πλέον διαπρεπείς προσωπικότητες: άνθρωποι των Γραμμάτων (Παλαμάς, Ψυχάρης…), της Τέχνης (Ζωγράφοι Ιακωβίδης, Λύτρας…), στρατιωτικοί και πολιτικοί( Βενιζέλος, Παπανδρέου…). 

Το ιστορικό καφενείο της Μυτιλήνης ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ, που λειτουργεί από το 1916, μέχρι σήμερα ( με κάποιο ενδιάμεσο διάστημα διακοπής της λειτουργίας του). Κέντρο συνάντησης, διαχρονικά, της Λεσβιακής διανόησης, της πολιτικής και κοινωνικής ελίτ. Γνώρισε ημέρες δόξας, την εποχή της Λεσβιακής Άνοιξης, φιλοξενώντας στην αίθουσά του την γενιά του 1930, καθώς και Πολιτικούςτου μεγέθους ενός Ελ. Βενιζέλου και Γεωργίου Παπανδρέου.  

Και συνεχίζει, και σήμερα, να αποτελεί το θερμοκήπιο για την ανάδειξη συγγραφέων, και καλλιτεχνών, με την παρουσίαση των έργων τους και την οργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. 

Η Λέσχη ΟΜΟΝΟΙΑ στην γενέτειρά μου Βρίσα. Δημιούργημα του Συλλόγου Φιλοπρόοδων Νέων, «για την πνευματική και ηθική διάπλαση των μελών του». Λειτούργησε από το 1930 μέχρι το 1964. Με την παρουσία και την πρωτοβουλία των πνευματικών ανθρώπων της Βρίσας, του «ιατροφιλόσοφου» Παν.Περρή ( Παναγάρα), του ιατρού Ι. Νικολαΐδη, του δάσκαλου Π.Παπάνη και Κ. Τσέλεκα, κατά την περίοδο των τριαντατεσσάρων χρόνων της λειτουργίας της, πραγματοποιήθηκαν διαλέξεις, συζητήσεις, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις. 

Υ.Γ. Σήμερα, η ιστορική «ΛΕΣΧΗ» της Βρίσας, που αγοράστηκε από το 2008 για να οικοδομηθεί, στη θέση του, το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ της Βρίσας, παραμένει ένας θλιβερός ερειπιώνας αναμένοντας από την Δημοτική Αρχή της Δυτικής Λέσβου να τιμήσει την πνευματική παράδοση της Βρίσας και, έστω και καθυστερημένα, μετά την παρέλευση πέντε χρόνων από τον καταστροφικό σεισμό του 2017, να προχωρήσει στην κατασκευή του πολιτιστικού Κέντρου της ανοικοδομούμενης μετασεισμικής Βρίσας.