Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

«Από τον Δία στον Χριστό»

Εκδόσεις «Gutenberg»

Αθήνα 2017, σελ. 141

«Το κείμενο που ακολουθεί είναι το απόσταγμα μιας απορίας: πώς, πότε και γιατί οι εποχές αλλάζουν και σε τι διαφέρουν η μία από την άλλη; Η εμπειρία μου (επαγγελματική αυτή), ως ιστορικός του χιλιόχρονου Βυζαντίου, δεν μου έλυσε την απορία. Και αυτό γιατί δεν πιστεύω στη σπουδαιότητα των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των πολιτικών γεγονότων, αλλά ούτε καν στη σπουδαιότητα των απλών γεγονότων. Η πολύχρονη ενασχόλησή μου με την ιστορία με οδήγησε στο να ανιχνεύω ακατάπαυστα τα ουσιώδη. Έτσι πιστεύω ακράδαντα στην εμβέλεια των φαινομένων διαρκείας. Στις νοοτροπίες ατομικά, στην παράδοση συλλογικά, σε όλα όσα λάθρα και υπογείως καθορίζουν τη διαγωγή μας, και τις πεποιθήσεις μας. Το θρησκευτικό φαινόμενο είναι ασφαλώς από το πιο καίρια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται συναισθηματικά, πνευματικά, ακόμη και καλλιτεχνικά, αν αναλογιστούμε ότι η τέχνη όλων των εποχών και όλων των λαών βρέθηκε στην υπηρεσία των θρησκειών. Η εποχή από το πέρασμα της πολυθεΐας στη μονοθεΐα είναι ασφαλώς καθοριστική, για τα ευρωπαϊκά τουλάχιστον δεδομένα».

Τα παραπάνω είναι από την εισαγωγή του νέου βιβλίου της Ελένης Αρβελέρ, στο οποίο πραγματεύεται το πώς περάσαμε από την πολυθεΐα στη μονοθεΐα και μας γνωρίζει τους επτά αιώνες που διαμόρφωσαν την Ευρώπη. «Ευρωπαίος», λέει ο Paul Valéry, «είναι αυτός που γνώρισε και στηρίχτηκε στην αρχαιοελληνική ορθολογιστική σκέψη, στη νομοθετική ρωμαϊκή προσφορά και στην ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα. Εκεί όπου έχει απήχηση το όνομα του Μωυσή, του Αποστόλου Παύλου, του Πλάτωνα και του Σωκράτη, του Κικέρωνα και του Οράτιου, εκεί είναι Ευρώπη».

Πότε και πώς, όμως, συνδέθηκαν όλες αυτές οι προσωπικότητες και αντίστοιχα η Αθήνα με τη Ρώμη και την Ιερουσαλήμ; Ποιες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες ευνόησαν τη συνάντηση αυτή; Ποιες πνευματικές αναζητήσεις ώθησαν προς αυτή την κοσμοϊστορική αλλαγή;

Mαρία Ευθυμίου

Μόνο λίγα χιλιόμετρα. Ιστορίες για την Ιστορία (σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά)

Εκδόσεις «Πατάκη»

Αθήνα 2017, σελ. 283

Ο δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς συνομιλεί με τη Μαρία Ευθυμίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. O Θουκυδίδης έχει πει: «Η Ιστορία είναι φιλοσοφία μέσω παραδειγμάτων». Ταυτόχρονα η Ιστορία είναι η ιστορία των ανθρώπων. Αυτών των εύθραυστων, θνησιγενών πλασμάτων, των εκτεθειμένων σε κάθε κίνδυνο και κάθε ανατροπή. Των ίδιων ανθρώπων, όμως, που έχουν, παράλληλα, νου, σκέψη, βούληση, αισθήματα, στοχεύσεις, ιδιοτέλεια, ανιδιοτέλεια, αίσθηση χρόνου και αίσθηση θανάτου. Και που μπορούν να επεμβαίνουν στον εαυτό τους, στη φύση και στον άλλον. Να ορίζουν και να κατανοούν, δηλαδή, τη μικρή τους ζωή.
Σε αυτό το βιβλίο προσεγγίζονται εποχές και γεγονότα, άτομα και κοινωνίες, προθέσεις και στοχεύσεις, διαψεύσεις και επιβεβαιώσεις. Οι διαδρομές αναπόφευκτα εμπλέκονται με την προσωπική ιστορία της Μαρίας Ευθυμίου, τις μνήμες ζωής και τις δυνάμεις που την οδήγησαν, με τόσο πάθος και πίστη, στη μελέτη και διδασκαλία της Ιστορίας. Μιας επιστήμης που συνδέεται με τη μνήμη και τον χρόνο - τους ακούραστους συντρόφους του ατομικού και ομαδικού ταξιδιού όλων μας. Η διαδρομή που διανύει το βιβλίο ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους και φτάνει μέχρι σήμερα. Στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου μεγάλο διάστημα... Μόνο λίγα χιλιόμετρα...