Το βιβλίο του Παναγιώτη Σκορδά «Πρόσωπα» το πρωτοέπιασα στα χέρια μου το φθινόπωρο του 2014, όταν κυκλοφόρησε. Έχει πολλά στοιχεία για να ελκύσει την προσοχή του αναγνώστη, και τη δική μου επομένως.

Έχει όμως και κάτι περισσότερο από την απόλαυση της ανάγνωσης και της γνωριμίας με πρόσωπα-δημιουργούς που δικαιούνται και δύνανται εκ της θέσεώς τους να εκφέρουν δημόσιο λόγο («σημαντικούς ανθρώπους» ονομάζει ο Π.Σ. τους 30 απαντητές των ερωτήσεών του): θα μπορούσε να το δει κανείς κυρίως σαν ανθολόγιο «περί τέχνης». Πάνω σε αυτό θα ήθελα να σχολιάσω.

Προφανώς ο φιλόλογος συνεντευκτής Σκορδάς εστιάζει και σε αντικείμενα του δικού του επαγγελματικού ενδιαφέροντος, π.χ. «Ποια ήταν η σημασία και ποιοι οι συντελεστές της Λεσβιακής άνοιξης», «Τι μπορεί να προσφέρει η τέχνη στη ζωή» κτλ., αλλά και ως Μυτιληνιός επιμένει να βρει μέσω των απαντήσεων το «τι είναι η πατρίδα» του.

Οι 17 πρώτοι συνομιλητές του είναι από τη Λέσβο και καταθέτουν, η πλειονότητα, πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για τη σχέση του νησιού με το έργο τους και με τη ζωή τους. Οι υπόλοιποι είναι επισκέπτες, όλοι έχουν -φυσικά- να πουν έναν καλό λόγο για τη Λέσβο -δεν είναι και τυφλοί οι άνθρωποι μπροστά στις φυσικές και άλλες ομορφιές του νησιού-, αλλά μαρτυρούν με τις ίδιες συνεντεύξεις τους, πέρα από τα λεγόμενά τους, ότι η πνευματική κίνηση στη Λέσβο υφίσταται, αφού όλοι έχουν έλθει προσκεκλημένοι σε πολιτιστικές εκδηλώσεις στη Μυτιλήνη! (Βαλτινός, Δημουλά, Πατρίκιος, Γκανάς, Ψαραύτη, Αηδονίδης, Αβδελιώδης, Γιαννακοπούλου, Ζέη κ.ά.).

Μαζί όμως με τη διερεύνηση της σχέσης Λέσβου-καλλιτεχνικής δημιουργίας, την πολύ ενδιαφέρουσα οπωσδήποτε, εκείνο που θεωρώ ότι αξίζει στο βιβλίο είναι το γνήσιο ενδιαφέρον του Π.Σ. για τον εκάστοτε συνομιλητή του, για το έργο του, δηλαδή και μόνο.

Οι ερωτήσεις δεν ξεγλιστρούν ποτέ σε ώσεις ναρκισσιστικής προσωπικής αφήγησης. Ρωτάει τον μουσικό για τη μουσική, τον πεζογράφο και τον ποιητή για τη γραφή τους, τον αρχιτέκτονα για τα κτήρια, τον διευθυντή μουσείου για το μουσείο και τα σχετικά. Διακρίνεται η αγωνία του «να μάθει και να μάθει απ’ τους σπουδαγμένους» της τέχνης και αυτή η αγωνία έχει τα αποτελέσματά της.
Το Ανθολόγιο αυτό των Λέσβιων ή επισκεπτών της Λέσβου δεν περιέχει βέβαια στοιχεία στατιστικής έρευνας που θα καθοδηγούσαν σε συγκρίσεις. Υπάρχουν κάποιες κοινές, περίπου, αλλά, όπως είπαμε, οι ερωτήσεις υπαγορεύονται από την προσπάθεια του συνεντευκτή να παρουσιάσει σε βάθος τον απαντώντα και να βοηθήσει να «αποκαλυφθούν» τα μυστικά της τέχνης του.

Δεν είναι όλες οι απαντήσεις το ίδιο γοητευτικές, ούτε φαίνονται το ίδιο αυθόρμητες και ειλικρινείς, ούτε πάνε στο ίδιο βάθος. Το σύνολο όμως, αυτή ακριβώς η πινακοθήκη των δημιουργικών ανθρώπων που εκθέτουν τις απόψεις τους περί του έργου τους, της Λέσβου και της κοινωνίας, είναι πολύ ενδιαφέρον, πολύ χρήσιμο σε δασκάλους, φιλολόγους κτλ., και πολύ ευχάριστο για τον αναγνώστη.

«Η ακουαρέλα δεν είναι μια απλή τεχνική. Είναι μια ψυχική κατάσταση», λέει η ζωγράφος Μαρία Καλλιπολίτη στη συνέντευξή της στον Π.Σ. Και οι συνεντεύξεις δεν είναι δοκίμια, δεν είναι έρευνα, είναι όμως ένα είδος κατευθυνόμενης εξομολόγησης, μια ψυχική κατάσταση κι αυτή που συχνά, όπως στα «Πρόσωπα», μπορεί να μας πλησιάσει στους δημιουργούς, να μας φέρει κοντά στην αλήθεια του έργου τους, στην αλήθεια της τέχνης και στην ψυχική ευφορία που αυτή δωρίζει.

Ζωή Κατσιαμπούρα-Παπαευστρατίου
Eπίτιμη Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων, συγγραφέας