«Το Νοέμβριο του 2008, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου σε συνεργασία με την Εταιρεία Αιολικών Μελετών, την Εταιρεία Λεσβιακών Μελετών, το Σύνδεσμο Φιλολόγων Λέσβου, το Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Αιγαίου και τη Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης, οργάνωσαν και πραγματοποίησαν μια σειρά από εκδηλώσεις για να τιμηθούν τα 100 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Λέσβιου φιλόλογου, θεατρικού συγγραφέα και μεταφραστή Δημητρίου Ν. Βερναρδάκη. Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων ξεχωριστή επιτυχία είχε το διήμερο επιστημονικό συνέδριο.»
Τα παραπάνω τονίζει μεταξύ άλλων ο τελευταίος Νομάρχης Λέσβου Παύλος Βογιατζής προλογίζοντας το χρήσιμο, προσεγμένο και πλούσιο σε ύλη βιβλίο: «Μνήμη Δημητρίου Βερναρδάκη (1833 - 1907) - Πρακτικά συνεδρίου, Μυτιλήνη 28 και 29 Νοεμβρίου 2008» που εξέδωσε το 2010 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου, με επιμέλεια του προέδρου του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου, Παναγιώτη Σκορδά.
Ο Δημήτριος Ν. Βερναρδάκης φοίτησε στη φιλοσοφική σχολή του Οθωνείου Πανεπιστημίου, αναγορεύθηκε διδάκτωρ της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, διετέλεσε καθηγητής Γενικής Ιστορίας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Έφορος της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με πρόσκληση του Χαρίλαου Τρικούπη. Τα τελευταία του χρόνια αποσύρθηκε στο αγαπημένο κτήμα του, στην Αχλαδερή του Πυρραίου Ευρίπου.
Κατά τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, ο Βερναρδάκης ως συγγραφέας: «έγινε γνωστός περισσότερο για το δραματικό του έργο, μια προσπάθεια να δημιουργήσει εθνική σχολή δραματουργίας με βάση τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και πρότυπα τον Σαίξπηρ και τον Σίλερ. Το 1893, δύο διαφορετικοί θίασοι ταυτόχρονα ανεβάζουν την “Φαύστα”, δράμα μικτού ύφους που θεωρήθηκε ως το σημαντικότερο του ποιητή. Ο Βερναρδάκης με τη σοφία του, το μέτρο, το δραματικό του ταλέντο και τη σκηνική αίσθηση στάθηκε η χαμένη ευκαιρία του νεοελληνικού θεάτρου.» Η «Φαύστα» αποδίδει στο θέατρο τη «Μεγάλη Ιδέα» του Ελληνισμού και ο Κωστής Παλαμάς σε άρθρο του για την παράσταση, τη χρονιά του σκηνικού θριάμβου της, σημειώνει: «Τον φωτισμόν τον οποίον δεν είχε κατορθώσει η Ιστορία, επετέλεσεν εν αποθεωτική πομπή η Ποίησις, και η Ρωμαία αυτοκράτειρα από ιστορικής μεταμορφούται εις ποιητικήν ηρωίδα, και από του προσκαίρου κόσμου ένθα σχεδόν έζη αφανής μεθίσταται εν δόξη εις τα Ηλύσια.»
Σημειώνουμε την καταληκτική καταγραφή του Επίτιμου Σχολικού Συμβούλου Γιάννη Χατζηβασιλείου στην εξαίρετη και ενδιαφέρουσα εισήγηση δημοσιευμένη στο παραπάνω αναφερόμενο βιβλίο της Νομαρχίας Λέσβου: «Στην από 19/3 Φεβρουαρίου 1894 επιστολή του προς τον Αργύρη Εφταλιώτη (ο Βερναρδάκης) έγραψε: “Εγώ βέβαια είμαι κάθε άλλο παρά εχθρός της δημοτικής, ίσως μάλιστα και ουδείς έγραψε τόσα υπέρ αυτής όσα εγώ όχι μόνον κατά τα τελευταία ταύτα έτη, αλλά και ότε όλος ο κόσμος την περιεφρόνει και αδιαφορούσε δι’ αυτήν, ήτοι από τριακονταετίας και επέκεινα. Και ομολογούσιν μεν τινές ότι συνετέλεσα πολύ εις την απελευθέρωσίν της, αλλά με κηρύττουσιν αποστάτην, διότι δεν έγραψα και την ‘Φαύσταν’ εις δημοτικήν γλώσσαν”. Οι δημοτικιστές πίστευαν και περίμεναν πως ο Βερναρδάκης θα προχωρούσε πιο πέρα, αλλά διαψεύστηκαν. Έμεινε ως το τέλος της ζωής του ένας “ανορθόδοξος” πρόδρομος και κήρυκας της γλωσσικής αναγέννησης.»
Αντί επιλόγου παραθέτουμε τέσσερις στροφές από το ερωτικό ποίημα «Παραδείγματα» του Βερναρδάκη, σε δημοτική γλώσσα, δημοσιευμένο το 1907 στο Ημερολόγιο Σκόκου:

***
Δες πως κλίνει στα νερά
τ’ αργυρόχλωμο φεγγάρι
κι’ απ’ το κύμα λαχταρά
ένα φίλημα να πάρη.
*
Δες τα φύλλα στο κλαδί
πως εγγίζουν τόνα τ’ άλλο-
αγαπιώνται- δηλαδή,
και-φιλιούνται, αν δεν σφάλλω.
*
Δες στην μαλακή φωληά,
στα κλαδιά τα πυκνωμένα,
πως φιλιούνται δυο πουλιά
και λαλούν ζευγαρωμένα.
*
Δες τα, αγάπη μου χρυσή,
τη λαχτάρα μου λυπήσου,
κάμε σαν κι’ αυτά και συ-
Έλα!- Δος μ’ ένα φιλί σου!
***