Μία από τις συνηθέστερες εξετάσεις για τον έλεγχο και τη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς είναι το υπερηχογράφημα.

Είναι μια ανώδυνη απεικονιστική εξέταση για τη μελέτη των παθήσεων του θυρεοειδούς, που γίνεται από τον ειδικό ακτινολόγο-ακτινοδιαγνώστη γιατρό.

Δε χρειάζεται κάποια ειδική προετοιμασία του εξεταζομένου και διαρκεί μερικά λεπτά της ώρας. Τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί την εξέταση πρώτης επιλογής, γιατί μας δίνει πολλές πληροφορίες. Ελέγχουμε αρχικά τη θέση και το μέγεθος του αδένα και μελετάμε το εσωτερικό του για παρουσία αλλοιώσεων. Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο του θυρεοειδούς, γίνεται παράλληλα και έλεγχος για τυχόν παρουσία λεμφαδένων στον τράχηλο. Το συχνότερο εύρημα είναι η παρουσία όζων. Όζος θεωρείται μια περιοχή του θυρεοειδούς συνήθως σχήματος σφαιρικού ή οβάλ, αλλά και μερικές φορές ακανόνιστου, που διαφέρει από το υπόλοιπο παρέγχυμα. Ένας όζος μπορεί να είναι από ένα - δύο χιλιοστά έως μερικά εκατοστά, μπορεί να αποτελείται από συμπαγή ιστό ή μόνο από υγρό (κύστη), ή και τα δύο (μικτός). Κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο του θυρεοειδούς μπορεί να βρεθεί ένας, μερικοί ή πολλαπλοί όζοι. Όλα τα χαρακτηριστικά του όζου του θυρεοειδούς δεν μπορούν να θέσουν αξιόπιστα τη διάγνωση για το αν αυτός είναι καλοήθης ή κακοήθης. Η μεγάλη πλειοψηφία των όζων του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις και ένα μικρό ποσοστό λιγότερο από 5% κακοήθεις, εκ των οποίων το 98% αντιμετωπίζεται άκρως ικανοποιητικά και μόνο το 2% έχουν κακή πρόγνωση (δηλαδή ένας στους χίλιους όζους).

Ο έλεγχος της αγγείωσης του όζου του θυρεοειδούς με έγχρωμο υπερηχογράφημα, επίσης δεν μπορεί να θέσει τη διάγνωση μεταξύ καλοήθους και κακοήθους όζου.

Όλα μαζί τα χαρακτηριστικά μαζί με την ψηλάφηση από το θεράποντα γιατρό και τις εξετάσεις στο αίμα, πρέπει να αξιολογηθούν ώστε αν υπάρχει βάσιμη υποψία κακοήθειας, να γίνει βιοψία, η οποία γίνεται πιο εύκολα και αξιόπιστα με παρακέντηση υπό υπερηχογραφική παρακολούθηση.

Υπάρχουν συγκεκριμένες ενδείξεις για τη διενέργεια υπερηχογραφήματος:
1) Διερεύνηση ψηλαφητής μάζας στο θυρεοειδή ή τράχηλο.
2) Διερεύνηση παθολογικών καταστάσεων που βρέθηκαν από άλλες εξετάσεις.
3) Διερεύνηση του μεγέθους και της μορφολογίας του θυρεοειδούς.
4) Έλεγχος ατόμων με μεγάλο κίνδυνο κακοήθειας στο θυρεοειδή.
5) Παρακολούθηση γνωστών όζων του θυρεοειδούς.
6) Παρακολούθηση χειρουργημένων ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς, για πιθανή υποτροπή ή παρουσία παθολογικών λεμφαδένων.
7) Δευτερεύουσες ενδείξεις αποτελούν οι καρδιακές αρρυθμίες, οι διαταραχές του μεταβολισμού, δύσπνοια, βήχας, δυσκαταποσία, υπερκινητικότητα, υπνηλία κ.ά..
8) Η κληρονομικότητα των παθήσεων του θυρεοειδούς δεν έχει αποδειχθεί, αλλά θα ήταν καλός ο προληπτικός έλεγχος σε άτομα με συγγενείς που πάσχουν από θυρεοειδοπάθειες.

Τέλος, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα ευρήματα στο υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς δε συσχετίζονται με τις υπόλοιπες εργαστηριακές εξετάσεις αίματος. Δηλαδή μπορεί να υπάρχουν παθολογικά ευρήματα στο υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς, αλλά οι εξετάσεις αίματος να είναι φυσιολογικές ή και το αντίστροφο, γι’ αυτό ο ολοκληρωμένος εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει και τα δύο.