Άσσος: Το μνημειακό τέμενος και η γέφυρα του σουλτάνου Murat Hudavendigar

Οδοιπορικό στα Απέναντι 42 Αϊβαλί - Τένεδος - Πέργαμος 42

Άσσος: Το μνημειακό τέμενος και η γέφυρα του σουλτάνου Murat Hudavendigar

02/08/2017 - 15:04

Την Άσσο κατέλαβαν από τους Φράγκους οριστικά οι Τούρκοι το 1330 (ή 1338), μετά τη νίκη του Οσμάν Α΄ στη Λήμνο το 1288. Έχουμε πια ένα χωριό, στο οποίο όμως ο σουλτάνος Murat Hudavendigar (1326 Προύσα-1389 Κοσσυφοπέδιο) το 1359 χτίζει στη βορινή, βραχώδη έξαρση της παλιάς ακρόπολης ένα μνημειακό τέμενος που φέρει το όνομά του.

Σ’ αυτό χρησιμοποιείται η λαξευμένη πέτρα των τειχών του ιερού της Αθηνάς, αρκετά παλαιοχριστιανικά μέλη και στην τοιχοποιία του παρουσιάζεται η πλινθοπερίκλειστη βυζαντινή τεχνική του 12-13ου αι, καθώς και οι ζώνες με οπτοπλίνθους (τούβλα). Τα παράθυρά του (ανά δύο στις δύο πλευρές) φέρουν τόξα με κεραμοπλαστική, ενώ διαθέτει υψηλότερα ανά δύο ανοίγματα φωτισμού στις τρεις πλευρές. Τα ανώτερα τμήματα των τοίχων καθώς και η πολυγωνική βάση του τρούλου (σκεπασμένη με μεγάλες κεραμίδες) είναι κατασκευασμένα από μικρότερους λίθους.

Ορθογώνιο κτίσμα, παρόμοιο του Alaaddih, βρίσκεται στην Προύσα, του 1326, με εντολή του ίδιου σουλτάνου. Φέρει μνημειακή πρόσοψη με στεγασμένο εξωνάρθηκα, που στηρίζεται σε δύο μαρμάρινες κολόνες από χριστιανικά μνημεία και στους πλάγιους τοίχους. Δύο κάθετα τόξα χωρίζουν την οροφή του εξωνάρθηκα σε τρεις θόλους (από τούβλα) και στο μέσον φέρει τη μνημειακή θύρα, με μαρμάρινο θύρωμα. Το υπέρθυρο καταλαμβάνει λοξότμητο μέλος από χριστιανικό ναό με το «Χρίσμα» στο μέσον. Στη λοξή και στη στενή επιφάνειά του φέρει επιγραφή με βυζαντινούς χαρακτήρες. Βρήκα μια δημοσίευσή της* που είναι περίεργη: «Οι κάτοικοι του Σκάμανδρου είναι κοντά στον Άνθιμο και είναι πρόθυμοι να τον ανταμείψουν επειδή αυτός προσεύχεται σθεναρά για τη συγχώρεση των αμαρτιών τους και επειδή προσπαθεί να επισκευάσει ένα ασταθές τμήμα της εκκλησίας του Αγίου (Aziz) Κορνηλίου. Όποιος γνωρίζει από την πολιτεία την ομορφιά αυτής της εκκλησίας και βλέπει τη μεγαλοπρέπεια του ψηφιδωτού της είναι δούλος του θεού και πρέπει να επισκευαστεί η εκκλησία πριν πεθάνει ο Άνθιμος, γιατί σ’ αυτήν πρέπει να προσεύχεται για τη συγχώρηση των αμαρτιών που διαπράχτηκαν».

Ο ίδιος σουλτάνος, το 1353, χάρισε στον τόπο την υπέροχη πολύτοξη γέφυρα, που περνά επάνω από τον Τούζλα, δίπλα στη σημερινή του. Τέσσερις καμάρες, η μία μεγάλη, με οξύληκτα τόξα, από λαξευμένη ντόπια καφετιά πέτρα, με έμβολα στη ροή του ποταμού, στέκεται αθάνατη, μάλλον απαραίτητη σε βασικό δρόμο της εποχής!

* Την επιγραφή αναφέρει ο Clarke σε μια περιγραφή του της Άσσου. Ο Κορνήλιος ήταν Πάπας της πρώιμης Ρώμης και επίσκοπός της μέσα στους διωγμούς του Δέκιου, οπότε και πέθανε μαρτυρικά (180-253 μ.Χ)! Δεν γνωρίζω αν η μεγάλη παλαιοχριστιανική, χαμηλά κοντά στον δρόμο, που έφερε ψηφιδωτό δάπεδο, ήταν αυτή που αναφέρει το παλαιοχριστιανικό μέλος, στο τζαμί! Γιατί αυτή η επίκληση αναφέρει μια «υπέροχη εκκλησία», που θα μπορούσε να είναι η μεγάλη ανασκαμμένη, τρίκλιτη βασιλική του 5ου μ.Χ. αι. (προηγούμενο άρθρο). Δεν αποκλείεται βέβαια να αφορά και έναν άλλο, άγνωστο ναό της πόλης.