Η Μυτιλήνη, το πρώτο μισό του 7^ου π.Χ αι., αποικίζει την απέναντι παραλία, την «Περαία» και δημιουργείται με τις πόλεις της Αιολίδας, ο «Μυτιληναίων Αιγιαλός».Μια περιοχή από το «Αδραμμύτιον», στα βόρεια, έως την Πιτάνη, στα νότια, δίπλα στον Κάικο ποταμό, στον Ελαιτικό κόλπο.

Όμως αυτής της αποίκισης προηγήθηκε και προγενέστερη. Έτσι βόρεια του Αδραμμυτίου, η παραλιακή ζώνη είναι γεμάτη από τις Ακταίες Πόλεις, οι οποίες εξαρτιόνταν φορολογικά από τη Μυτιλήνη, και τις αποσπά από αυτή η Αθήνα, μετά την αποστασία των Μυτιληναίων από την Αθηναϊκή Συμμαχία! Το 427 π.Χ. βρίσκουμε την Άντανδρο, το Ροίτειον, τη Νήσο Πορδοσελήνη, την Αμαξιτό, τη Λάρισα, το Οφρύνειον, το Ίλιον (την Τροία της εποχής), την Πέτρα, το Αχίλλειον, τη Θύμβρα, την Κολώνη, το Πολυμήδειον και τη Χρύση.

Σήμερα θα μας απασχολήσει η αφετηρία του οδοιπορικού, η Νήσος Πορδοσελήνη. Για τη θέση της, στα Μοσχονήσια, μας μπερδεύει ο Στράβωνας: «Πλησίον δε τούτων εστί και η Πορδοσελήνη, πόλιν ομώνυμον έχουσα εν αυτήι και προ της πόλεος ταύτης άλλη νήσος μείζων αυτής και πόλις ομώνυμος έρημος ιερόν έχουσα Απόλλωνος».

Έτσι μετρήθηκαν δύο πόλεις, η μία, η Νάσος στο Μοσχονήσι και η δεύτερη, η Πορδοσελήνη, στο νησί Πύργος. Ο Ηρόδοτος αναφέρει μία πόλη, ο Σκύλαξ μόνο την Πορδοσελήνη (4^ος π.Χ. αι.). Το Μοσχονήσι ενώνεται με την στεριά με ένα μικρό νησί, το Κρομμυδονήσι. Το Ντουλάπι είναι το στενό μεταξύ τους! Υπήρχε εκεί «ένα σάλι, μια περαματαριά, που περνούσε ζώα και ανθρώπους απέναντι».

Τώρα υπάρχει μια γέφυρα. Από την άλλη υπήρχε το Γεφύρι 2, ένας μόλος 500 μέτρων, που κατασκευάστηκε το 1817*. Η Πόλη τοποθετείται στην ανατολική χερσόνησο του Μοσχονησιού, δίπλα στο Ντουλάπι, όπου υπάρχουν τοίχοι, δωρικά κιονόκρανα και κεραμική Ελληνιστική και Ρωμαϊκή. Στο στενό του Ντουλαπιού υπάρχουν και βυθισμένα κτίσματα.

Επίσης εδώ βρέθηκε μια Αττική δραχμή του 5^ου π.Χ. αι. και το τιμητικό ψήφισμα του Θερσίππου (319 π.Χ.) στο οποίο αναφέρεται ο «Δήμος ο Νασιωτάν». Ήταν στημένο σε ιερό της πόλης. Πιστεύω λοιπόν ότι υπήρχε μια Πόλις, με τα δύο ονόματα, όπως πολύ σωστά αναφέρει ο Γ. Κοντής**, μελετώντας διαχρονικά τα νομίσματα.

Εξ άλλου τα ευρήματα στο νησί Πύργος, δεν αρκούν για την ύπαρξη μιας πόλης-κράτους. Σε φορολογικούς καταλόγους αναφέρεται «Νάσος Πορδοσελενε». Στα νομίσματα απεικονίζεται γενειοφόρος άνδρας, μάλλον Σιληνός (Πορδοσελήνη), αλλά και ο Απόλλωνας, που πιθανώς να είχε το ιερό με το «ψήφισμα» του Θερσίππου. Όπως όμως και να έχουν τα πράγματα, με μια ή δύο Πόλεις, αρχίζουμε την πορεία μας, προς τα βόρεια, μέσα στις Ελληνικές Επιγραφές και τους Μιναρέδες των τζαμιών.

* Φώτης Κόντογλου, «Το Αϊβαλί, η Πατρίδα μου», σελ. 81

**Γιάννης Κοντής, «Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή», σελ.81

Ο «Μυτιληναίων Αιγιαλός» (κίτρινο) και οι Ακταίες Πόλεις (πράσινο)

Το Κρομμυδονήσι σήμερα

…με το Ντουλάπι χθες

…και σήμερα

…με τα υποβρύχια κτίσματα της Πορδοσελήνης-Νάσου

…και όχι στο Νησί Πύργος

…με τα λίγα ευρήματα.

Νόμισμα της Ρωμαϊκής περιόδου

…και του 400 π.Χ. με Σιληνό και δελφίνι

Νόμισμα με τον Απόλλωνα του 5^ου π.Χ. αι., ίσως αυτού που αναφέρει ο Στράβωνας