Ήταν λοιπόν ο Στράτης Σταματόπουλος, ο Μυριβήλης της τριλογίας του πολέμου και των τόσων βιβλίων, που με τα γραφόμενά του και το σχέδιο στο βιβλίο του η Παναγιά η Γοργόνα, έπλεξε τον μύθο, μέγας και ικανότατος μυθοπλάστης.

Ούτε Παναγιά με ψαρίσια ουρά υπήρξε, ούτε κοσμοκαλόγερος που έμεινε εκεί*.

Ανάμεσα στην Σκάλα και στο χωριό...

Ήταν η μουριά, το σπίτι του, ο βράχος, από τον οποίο πήρε το όνομα του (Ημεροβίγλι) και το μοναδικό του ταλέντο!

στον υπέροχο αυτό τόπο...

Το μόνο σίγουρο είναι ότι εκεί στην ρίζα του βράχου υπήρχε φυλάκιο των συμμάχων, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως και οι εγκαταστάσεις στα Λουτρά, στο Ακόθ και αλλού.

Άγιος Κωνσταντίνος...

Επίσης εκεί στο λιμανάκι η Παλαιοχριστιανική και ο οικισμός, μας δίνουν αμυδρά τα πρώτα χρόνια που μας είναι γνωστά.

στο νεκροταφείο...

Εμείς θα ανηφορίσουμε να δούμε τη συνέχεια γύρω από το υπέροχο χωριό και ίσως μετά να ασχοληθούμε και μ’ αυτό.

η Μεταμόρφωση του Σωτήρα...

Δεξιά από τον δρόμο, φαίνεται ένα κυπαρίσσι.

δίκλιτη με έκκεντρη κόγχη...

Εκεί σε έναν τοίχο, μια θυρίδα με ένα σβησμένο καντήλι, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο.

και μέσα στις ελιές...

Γύρω του, παντού σκόρπια η κεραμική κάποιας εγκατάστασης, ανάμεσα στο χωριό και την Σκάλα.

ο Αϊ-Γιάννης...

Πιο επάνω συναντάμε το νεκροταφείο του χωριού.

Εδώ μέσα, μια μικρή δίκλιτη (νότιο πλάγιο κλίτος όπως σε αρκετές της Μητρόπολης Μηθύμνης) βασιλική, αποτελεί μνημείο δεμένο με το χωριό!

του 1904...

Είναι η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ανακαινισμένη τώρα, με υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αι. Είναι από αυτές, τις μικρές εκκλησιές, του αιώνα αυτού, πριν η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καιναρτζή (18ος αι.) και κύρια το Τανζιμάτ (19ος αι.) δώσει τα φιρμάνια κατασκευής των μεγάλων τρίκλιτων βασιλικών.

με τις τρεις κόγχες...

Και αυτή είναι η σημερινή Αγία Φωτεινή της Συκαμιάς (1859-1861) η οποία σε επιγραφή λέει ότι αντικατέστησε την προγενέστερη του Χριστού. Αυτή είναι η σημερινή νεκροταφειακή εκκλησία, που κατ’ απαίτηση των Τούρκων κτίστηκε σε χαμηλότερο σημείο από το χωριό (όπως και στον Χάλικα, σημερινό Λεπέτυμνο).

με τα μέλη της παλαιοχριστιανικής στην Σκάλα

Γιατί η Συκαμινέα του1620 (Γαβριήλ Μηθύμνης) «αγαρηνών πλείονας» και το τζαμί υπήρχε στην σημερινή πλατεία. Ο Μητροπολίτης αναφέρει ότι «εκκλησίας εκάστη ανά μίαν αλλά ου μέμνημαι»!

Της Συκαμινέας σίγουρα, ήταν η Μεταμόρφωση του Σωτήρος!

Πριν φθάσουμε στο χωριό, ένα λιθόστρωτο αριστερά, αφού περάσει ένα ρυάκι, συναντά στον λόφο τον Αϊ-Γιάννη! Γύρω παντού λαξευμένες πέτρες και κεραμική σε μεγάλη έκταση, είναι ένδειξη οικισμού, δίπλα στο σημερινό χωριό.

Επάνω στον παλιό ναό (θεμέλιο κόγχης) το 1904, κτίστηκε ο σημερινός με τρεις αψίδες, μια στην κόγχη του ιερού και ανά μία στους πλάγιους τοίχους. **

*Εξομολόγηση του μεγάλου μας λογοτέχνη στον πατέρα μου Στρατή Αξιώτη! ** Περπατώντας τη Λέσβο Τομ. Α, σελ. 202-205.