Πριν το 1993 ανηφόρισα τα υψώματα βόρεια του Παλιόκαστρου της Κλειούς, περνώντας το ποτάμι. Η πλαγιά ήταν γεμάτη από κεραμική έως την κορυφή, όπου βρήκα την Αγία Αναστασία και τον Αϊ-Γιάννη*.

Το σύνθρονο

Εφέτος από την αντίθετη πλευρά, με οδηγό τον Κλειώτη Χριστόφα και άλλους,** περιηγηθήκαμε στο Αλτίν Κίοι.

... της Αγίας Αναστασίας

Είναι ο μεγάλος οικισμός, απλωμένος γύρω από τα δύο ιερά, που έχει γεμίσει θεμέλια, δρόμους, γούρνες, κίονες και λαξευμένους λίθους τον ελαιώνα.

... με μέλη

Ένας από αυτούς βρίσκονται στα υψώματα επάνω από τον όρμο Τσόνια (με τον οικισμό του Χριστού).

... και πιο πέρα ο Αϊ-Γιάννης το 1989

Αλτίν Κίοι σημαίνει στα Τουρκικά «Χρυσό χωριό» και σίγουρα στηρίζεται σε κάποιο θρύλο. Η Αγία Αναστασία είναι μια ανασκαμμένη από τον Ορλάνδο Παλαιοχριστιανική του Β’ μισού του 6ου μ.Χ. αι.

... και το 2014

Έχει τρεις κόγχες και αποκαλύφθηκε στο μεσαίο το σύνθρονο, σε ισόδομο σύστημα. Γύρω είναι σκόρπια τα αρχιτεκτονικά μέλη και φαίνεται ότι το μεγαλύτερο τμήμα της δεν υπάρχει.

... με μέλη

Αποτελούσε σίγουρα την εκκλησιά του πρωτοβυζαντινού οικισμού. Είναι σκεπασμένη με θάμνους και όλα γύρω μοσχοβολούν από την ρίγανη.

... και το σχέδιο (1992)

Στην πλαγιά του δυτικού υψώματος, κοντά στο μνημείο και κάτω από μια τεράστια «ιερή» τετραμίθρα, βρίσκεται ακόμα ένα ιερό του οικισμού, αφιερωμένο τώρα στον Αϊ-Γιάννη.

... ένα γύρω κτίσματα

Άλλο ένα κτίσμα μάζευε τα νερά των πηγών, σε ένα άλλο υπάρχει ένας ωραίος αρράβδωτος κίονας, ενώ η κεραμική είναι παντού σκορπισμένη.

... κολώνες

Αυτές οι «κώμες», όπως θα δούμε είναι προγενέστερες όλων των καταγραφών της μεταβυζαντινής εποχής και δεν αντιστοιχούν σε αυτές.

... και γούρνες

Είναι ιστορικοί τόποι χωρίς «ονόματα» και μόνο τα τοπωνύμια μαρτυρούν κάποια ιδιότητα. Μπορεί να βρέθηκε κάτι χρυσό στα χαλάσματα του οικισμού και να έμεινε αυτό απλά το γεγονός. Εκεί μας βρήκε και μια καλή μπόρα, που μας έκανε «μούλια».

... ο Χριστόφας
* «Περπατώντας τη Λέσβο». Α’ Τόμος, σελ. 200.
** Ήταν μαζί ο Μάκης Παυλέλλης, ο Στρατής Φρατζέσκος και άλλοι.

... και ο φαγώσιμος «Μόπλευρος» (Opopanax hispidus) όπως τον λέει.