Τίτλος βιβλίου: «Λεσβογραφίες του Αγώνα» 

Ιδέα - Συντονισμός - Επιμέλεια 

Παναγιώτης Σκορδάς 

Εκδόσεις: Μύθος 

Λογοτεχνικές και Ιστορικές προσεγγίσεις στην παρουσία της Λέσβου στην Επανάσταση του 1821. 

Συντελεστές του βιβλίου 

1. ΚωνσταντέλληςΓιάννης: Δρόμοι της Επανάστασης 
2. ΑβούρηΑναστασία: Έθνος Πανταχηκίνητον 
3. Αναγνωστοπούλου Αχ. Μαρία: Θύμησες της ΟδούΜητρέλια
4. ΑξιώτηςΜάκης: Ο Στρατήγης. Ο θρύλος του Παπάδων Ταξιάρχη 
5. Γιαννίκος Στρατής: Το γιλέκο κι ο λαβύρινθος της Ιστορίας

6.Δουκέλλης Αντώνης: Δύο καημοί 

7. ΙντζέμπεληςΕλπιδοφόρος: Δημήτρης Πανανικολής 
8. ΚαμβυσέλληςΓιώργος: Μια σκιά γλιστρά στον όρμο 
9. ΚαρτέρηςΓιώργος: Για να είσαι βασλές 
10. ΚατραμάδουΣυμώνη: Η Γλαύκη και ο μπουρλοτιέρης 1821
11. ΚατσούρηΑναστασία: Η θυσία για την Πίστη και την Πατρίδα 
12. ΛαγουμίδηςΒρασ. Γιώργος: Το Πλωμάρι του 1821. Μια ιστορία σαν παραμύθι 
13. Μαυραγάνης Ξενοφών: Ο δεύτερος θάνατος του Βενιαμίν
14. ΜολίνοςΣτρατής: Ο πατριώτης Γρηγόριος Γρημάνης 
15. ΠαπαδέλληςΝίκος: Πειρατικές επιδρομές στην Πέτρα επί Τουρκοκρατίας 
16. ΠολυπαθέλληςΚώστας: Το ερημονήσι 
17. ΣταυράκηςΤζανετής: Ο Γιάννης οΜπίντελης 
18. ΣτεφανέλληΜαρίτα: Ο ψίθυρος της Λευτεριάς 
19. ΣτεφανέλληςΤζάνος: Του Ταξιάρχη 
20. Τρουμπούνη-Βεκρή Ειρήνη: Όταν ερωτεύτηκε ο Μιλτιάδης Μαΐστρος 
21. Χατζηβασιλείου Γιάννης: Ο Εύελπις φυγάς

Σαν πρόλογος 

Η ιδέα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου ανήκει στο ανήσυχο πνεύμα του φιλόλογου Παναγιώτη Σκορδά που μ' αυτή τη συλλογική προσπάθεια θέλησε να συμβάλλει στον εορτασμό των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821. 

Ιδιαίτερα δόθηκε η ευκαιρία στους συγγραφείς να ιστορήσουν τη συμβολή της Λέσβου στην εξέγερση της επανάστασης του 1821 με στρατό ή πλοία και γενικά τις θυσίες και τους αγώνες από το Μάρτιο 1821 μέχρι το 1830, που δημιουργήθηκε το μικρό ελληνικό κράτος. Η συμμετοχή της Λέσβου στον αγώνα της απελευθέρωσης δεν υπήρξε μαζική, σχεδόν ασήμαντη. Όπως αναφέρει ο Σκορδάς οι λόγοι ήταν γεωγραφικοί και ειδικοί: 

Η Λέσβος ήταν πλησίον των Μικρασιατικών παραλίων και ήταν εύκολη η μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων στο νησί. Ο τουρκικός στόλος ισχυρός και με κανόνια μεγάλου βεληνεκούς κυριαρχούσε έναντι του ελληνικού. Τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου απολάμβαναν μια κάποια αυτονομία έναντι της κεντρικής διοίκησης, την απόλυτη κυριαρχία ασκούσε ο καπουδάν πασάς με τον στόλο και τα ναυπηγεία. Τα τρία κάστρα του νησιού, Μυτιλήνης, Μολύβου και Σιγρίου ανακαινισμένα, οπλισμένα και καλώς φρουρούμενα παρείχαν ασφάλεια στον Τουρκικό πληθυσμό του νησιού. Ωστόσο επώνυμοι Λέσβιοι, όπως ο Λεμονής, ο Βενιαμίν ο Πλωμαρίτης, ο Γρημάνης, ανώνυμοι Μυτιληνιοί που δραπέτευσαν στο Μοριά και πολέμησαν τον Τούρκο, ναυτικοί που εντάχτηκαν στον ελληνικό στόλο, εκπροσώπησαν το νησί μεμονωμένα στον αγώνα για την λευτεριά.  

Ο Γιάννης Κωνσταντέλλης 

Η προσφορά του Δρα Γ. Κωνσταντέλλη από ιστορικής πλευράς είναι η πλέον τεκμηριωμένη διότι καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1462 μέχρι το 1912 όπου απελευθερώθηκε το νησί και ενσωματώθηκε στην Ελλάδα του 1830. Γίνεται δε περισσότερο ολοκληρωμένο το εισαγωγικό ιστόρημα του Κωνσταντέλλη γιατί εκτός τις στρατιωτικές επιχειρήσεις αναφέρεται στη διοικητική δομή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τη θέση των ρωμιών μέσα σ' αυτή, το ρόλο της Εκκλησίας ως θρησκευτικό και πολιτικό παράγοντα, την εκπαίδευση, την κοινωνική κατάσταση των ρωμιών, την επιρροή του διαφωτισμού στον αγώνα, την πολιτική κατάσταση στα Βαλκάνια και την Ευρώπη κλπ. κλπ. Μια συνοπτική ιστορική διαδρομή, λίαν κατατοπιστική. 

Οι άλλοι συντελεστές συγγραφείς 

Το βιβλίο του Σκορδά «Λεσβογραφίες του αγώνα», αφού διάβασα τον πρόλογο, ξεκίνησα την ανάγνωση από το τέλος. Πρέπει να επισημάνω ότι τα περισσότερα ιστορικά αφηγήματα, ιστοριογραφίες, μυθοπλασίες, βιωματικά αφηγήματα τα απόλαυσα γιατί μου ήταν πρωτόγνωρα. Μακάρι να είχα στη διάθεση μου χώρο ν' αναφερθώ στον καθένα συγγραφέα χωριστά γιατί η προσπάθεια τους πλούτισε αναμφισβήτητα τη Λεσβιακή Γραμματεία. Και το εννοώ πλήρως. Για το λόγο αυτό πρόταξα τα ονόματα των συγγραφέων και το έργο που διαπραγματεύτηκαν για να βοηθήσω τον αναγνώστη να κάνει τις επιλογές του. Επειδή δεν έχω τις δικές σας συγγραφικές ικανότητες σας ευχαριστώ για τη χαρά που μου δώσατε. Παναγιώτη πάντα ν' ανησυχείς και να προσπαθείς.  

Στρατής Δελόγκος 

Παπάδος