Γράφει ο Στρατής Αλ. Μολίνος

Το τέλος του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και η Λέσβος

06/11/2018 - 16:00 Ενημερώθηκε 06/11/2018 - 16:06

Όσο εξελίσσεται ένα σπουδαίο γεγονός, σαν κι αυτό του μεγάλου πολέμου που συντάραξε ολόκληρη την Ευρώπη τη δεύτερη δεκαετία του περασμένου αιώνα, η προσοχή των πολλών στρέφεται στα σπουδαία γεγονότα, στις εντυπωσιακές ογκώδεις κινήσεις των αντιπάλων, στις σφοδρές και πολυαίμακτες μάχες, στους αριθμούς των θυμάτων. Οι λαοί, κάποιες τέτοιες ώρες, δεν έχουν παρά περιορισμένη διακριτική ευχέρεια να καταγράψουν τα παράπλευρα περιστατικά ή να ξεχωρίσουν συμπεριφορές ουσίας που εκδηλώνονται τοπικά σε χώρους, κατά την εκτίμηση πολλών, ασήμαντους. Κι όμως η χώρα μας τα χρόνια εκείνα πρωταγωνίστησε σθεναρά και μαζί της η Λέσβος, αθόρυβα όμως συστηματικά και ένδοξα.

Μέχρι το έτος 1915 η Ελλάδα παρέμενε ουδέτερη παραπαίουσα μέσα στην αντιγνωμία, του θρόνου αφ’ ενός, υποστηρικτή των κεντρικών δυνάμεων που επεδίωκε δήθεν αποχή από τις πολεμικές συρράξεις και του πρωθυπουργού Βενιζέλου αφ’ ετέρου, ένθερμου θιασώτη και σύμμαχου της «Entente cordiale» πρόθυμου να βγει στον πόλεμο διαβλέποντας ευκαιρίες και πλεονεκτήματα για τη χώρα του.

Τη χρονιά αυτή, η Λέσβος είχε μετατραπεί σε άτυπη τρόπον τινά ναυτική βάση των συμμάχων. Ο κόλπος της Γέρας παίζει ρόλο ναυτικού αγκυροβολίου των γαλλικών δυνάμεων, ο κόλπος της Καλλονής των αγγλικών, αεροδρόμια-υποτυπώδη- λειτουργούν σε ένα δύο-σημεία του νησιού ενώ το Σίγρι είναι το βασικό κέντρο ανθράκευσης των συμμαχικών πολεμικών πλοίων. Κι’ όλα τούτα την ώρα που εξελισσόταν η περίφημη εκστρατεία της Καλλίπολης, πιο γνωστή των Δαρδανελλίων. Μαρτυρείται, παρεμπιπτόντως, ότι αρκετοί πρόσφυγες του διωγμού του 1914 κατατάσσονται εθελοντικά στα συμμαχικά στρατεύματα με το όραμα της επιστροφής στα πάτρια εδάφη.

Η τοπική εφημερίδα «Λέσβος», ακραιφνώς φιλοβασιλική, ξιφουλκεί με συνεχή άρθρα της κατά του Βενιζέλου και της πολιτικής του και καταγγέλλει ότι «η Λέσβος υφίσταται ναυτικόν αποκλεισμόν από τους Αγγλογάλλους».

Εν κατακλείδι, ο Βενιζέλος έρχεται αναπόφευκτα σε ρήξη με το θρόνο και παραιτείται. Την ίδια χρονιά, επισκέπτεται τη Μυτιλήνη και φιλοξενείται στο αρχοντικό Αλεπουδέλλη, στη Σουράδα.

Το φθινόπωρο του 1916 ο Βενιζέλος επισκέπτεται ξανά τη Μυτιλήνη ερχόμενος από την Κρήτη, τώρα μαζί με τον μέραρχο υποστράτηγο Δημήτριο Ιωάννου. Ο τελευταίος οργανώνει εσπευσμένα τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, συγκροτεί μάλιστα και μουσική μπάντα με αρχιμουσικό τον Αλ. Ταχτατζή ώστε ο στρατός μας να σταθεί ευπρόσωπα δίπλα στα συμμαχικά στρατεύματα. Ήδη έχει εκδηλωθεί το Κίνημα Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη, στις 16.08.16 κι ο Βενιζέλος ζητά από τους Λέσβιους την «έγκριση», όπως έκανε και με τους Κρητικούς, να προσχωρήσει στο κίνημα. Σχηματίζεται σύντομα η Τριανδρία με τους Παύλο Κοντουριώτη, Παναγιώτη Δαγκλή και τον ίδιο και στις 24 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς, η Ελλάδα κηρύσσει επίσημα από το βορρά τον πόλεμο κατά των Κεντρικών Δυνάμεων.

Στην Ευρώπη ο πόλεμος βρίσκεται πλέον στο φόρτε του. Τον Ιούλιο του έτους 1917 επιβάλλεται ο περίφημος αποκλεισμός των ελληνικών λιμανιών από τους στόλους της Entente και ενσκήπτει o λιμός.

O Μανώλης Βάλλης, Λέσβιος δημοσιογράφος, συνεκδότης της «Χαραυγής» μεταδίδει από τη Μυτιλήνη τον Ιούνιο του 1917:

«Η νταλίκα με περιμένει στην Απάνου Σκάλα που είναι ο σταθμός. Περνώ το δρόμο της αγοράς να πάγω εκεί. Ως είναι στενός μόλις μπορείς την εποχή αυτή και περπατείς. Η Μυτιλήνη δεν είδε ποτέ της τόσο και τέτοιο μαζί, λογής λογής κόσμο, γάλλους, εγγλέζους, αναμίτες, σενεγαλέζους, φαντάρους και πρόσφυγες δικούς μας. Σ’ ένα φούρνο εμπρός, που είναι πρατήριο ψωμιών, είναι αδιάβατος. Πρέπει ν’ ανοίξεις δρόμον άλλο να περάσεις, ανθρωπομάζα πηχτή. Απ’ τη μια ως την άλλη, άντρες, γυναίκες, γέροι, γρηές, παιδιά χειρονομούν, ουρλιάζουν, σκοτώνονται για ένα κομμάτι ψωμί, πενήντα ή εκατό δραμιών οι πολλοί, που τους δίνουν με το δελτίο».

Στη Μυτιλήνη τις μέρες αυτές συντελείται μία τρόπον τινά «αποκαθήλωση» του βασιλικού θεσμού. Στον Ταρλά γίνεται στρατιωτική παρέλαση κι οι στρατιώτες στο πηλήκιό τους δεν φέρουν πλέον το στέμμα. Μερικά χρόνια αργότερα, ένδειξη κι αυτή των αντιβασιλικών αισθημάτων των ντόπιων, αγανακτισμένοι στρατιώτες για τη μικρασιατική ήττα, καταστρέφουν την πινακίδα του Δημοτικού κήπου η οποία ανέφερε ότι προς τιμήν τού νικηφόρου στρατηλάτη πρίγκιπα των βαλκανικών πολέμων ονομάζεται «Άλσος Κωνσταντίνου του Διαδόχου».

Στα 1917 βασιλεύς ορίζεται ο βασιλόπαις Αλέξανδρος.

Στις 30 Μαϊου 1918 (ν.η.) δίνεται στη Μεραρχία Αρχιπελάγους η ρητή διαταγή κατάληψης του υψώματος Σκρα ντι Λέγκεν, πάση θυσία. Η μάχη είναι αιματηρή, το ύψωμα καταλαμβάνεται, όμως σκοτώνονται περίπου τριακόσιοι σαράντα στρατιώτες, οι περισσότεροι Λέσβιοι.

Παράλληλα ο Στράτης Μυριβήλης πολεμά στη Μακεδονία και μαζεύει υλικό για το αντιπολεμικό του έργο «Ζωή εν τάφω».

Επιτέλους, στις 11 Νοεμβρίου του 1918 η Γερμανία συνθηκολογεί. Τέλος του φρικτού πολέμου!

Το βασικό επίτευγμα για τη Λέσβο-κι εδώ βρίσκεται η ουσία μετά την παράθεση των προηγούμενων πληροφοριών που μπορεί ο αναγνώστης να τις εξέλαβε και ως περιττό υλικό- η επίσημη παραχώρησή της στην Ελλάδα, με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) και οριστικά πλέον με τη συνθήκη της Λωζάννης το 1923.

Η χρονιά 1923 βρίσκει τη χώρα ηττημένη, οικονομικά καθημαγμένη, με χιλιάδες πρόσφυγες και στρατό διαλυμένο. Και το χειρότερο, το πιο ανατριχιαστικό, τότε κάτω από τις αλλοπρόσαλλες συνθήκες των πολεμικών καταλοίπων, των γεωπολιτικών αλλαγών, τόποι άλλαζαν χέρια πολύ εύκολα για να ικανοποιηθεί κάποιο αίτημα αντιπάλου ή να γίνει τέλος πάντων κάποια επιθυμία των μεγάλων. Αποφάσεις ψυχρές, επεμβάσεις συμφερόντων, εύκολα πάνω σ’ έναν απλωμένο χάρτη.

Ας βάλει κανείς με το νου του μιαν όμορφη εικόνα. Νάναι στη θελκτική Λέσβο. Να ζει και να τη χαίρεται. Ν’ απολαμβάνει τη θαλπωρή τής γραφικότητάς της, να περπατά στα ολάνθιστα μονοπάτια της και τα καλοκαίρια να οσμίζεται την αύρα των θαλασσών της. Νάχει εκεί στημένο το συμπαθητικό σπιτικό του, τους δικούς του, τις αγάπες του. Να νιώθει ελεύθερος Έλληνας. Και … κάποια στιγμή να του πουν, έτσι ξερά κι απότομα, κοφτά: Η πολιτική αποφάσισε ο τόπος τούτος να γίνει πάλι τούρκικος. Κι αυτός να… ξαναγίνει ραγιάς. Νάχει πάνω από το κεφάλι του πάλι τους ίδιους να τον κουλαντρίζουν, αυτούς που τετρακόσια πενήντα χρόνια τού ρουφούσαν σταγόνα-σταγόνα το καθημερινό του είναι. Ναι έτσι γινόταν τότε. Επαναχάραξη λέει των συνόρων. Σου έπαιρναν το ένα, σου έδιναν κάτι άλλο. Τόσο εύκολα για τις μεγάλες δυνάμεις. Έτσι δεν έγινε με την Ίμβρο και την Τένεδο;

Πού πάνε τότε τα όνειρά του; Πως το ακούει; Πως το δέχεται; Τι θα πει στα παιδιά του; Αυτή την αγωνία την έζησαν δέκα ολάκαιρα χρόνια οι Λέσβιοι κι ας μην το είπανε σε κανένα. Μια αβεβαιότητα όλο φαρμάκι.

Ακούγεται παράξενο. Τόσα εκατομμύρια σκοτωμένοι. Γέμισε πτώματα η Ευρώπη. Τέτοιος ορυμαγδός του μεγάλου πολέμου. Και μέσα από τούτη την κατάρα, στο άσημο νησί μας μέσα στην απεραντοσύνη της Ευρώπης πρόβαλε ένας ήλιος λαμπερός, ολόθερμος, ήλιος παντοτινής λευτεριάς. Ε! δεν είναι λίγο!

Τότε είναι που εξέλιπε πλήρως η αβεβαιότητα, η αγωνία που επικρεμόταν από το 1912, ποιά τέλος πάντων θα είναι η τύχη των νησιών του Β.Α. Αιγαίου.

Κι ανέβηκε πολύ ψηλά το ηθικό των πολιτών και το νησί άρχισε κουτσά στραβά να ευημερεί. Και το άξιζε. Όπως φάνηκε η Λέσβος δεν έμεινε αμέτοχη. Έθεσε πολλά λιθαράκια. Πρόσφερε πολλά στα τόσα πολλά που συντελέστηκαν.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey