Αλέξης Πολίτης

Η ρομαντική λογοτεχνία στο εθνικό κράτος 1830-1880

Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, πνευματική κίνηση, αναγνώστες

Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2017, σελ. 453

Στο παρόν βιβλίο του ομότιμου καθηγητή, μελετητή και συγγραφέα πολλών βιβλίων Αλέξη Πολίτη, επιχειρείται μια θεώρηση της ελλαδικής λογοτεχνίας των Ρομαντικών χρόνων· ένα πανόραμα που περιλαμβάνει και τα έργα (ποίηση, πεζογραφία, θέατρο), και -όσο γίνεται- τους αναγνώστες τους. Η αφήγηση ακολουθεί πιστά τη ροή του ιστορικού χρόνου· η λογοτεχνική παραγωγή εξετάζεται ανά έτος (ενίοτε ανά διετία) σύμφωνα με τη σειρά που εκδίδεται. Επικεντρώνεται κυρίως στην ελλαδική, κι όχι γενικότερα στην ελληνική λογοτεχνία, αφήνει δηλαδή έξω από το πεδίο τα Επτάνησα και σε μεγάλο βαθμό τη λιγοστή -για όλη την πεντηκονταετία περίπου- παραγωγή της Πόλης, της Σμύρνης και των παροικιών: όλα αυτά τα έργα ελάχιστα ή και καθόλου δεν διαβάστηκαν από το ελλαδικό κοινό πριν το 1880 ούτε επηρέασαν τους συγγραφείς είτε τους αναγνώστες - η συνεξέτασή τους θα παραγνώριζε αυτό το γεγονός, και θα δημιουργούσε μια πλασματική ιδέα.

Περισσότερο μια ιστορική αφήγηση που πλησιάζει κάπως το δοκίμιο παρά ένα τυπικό εγχειρίδιο, το βιβλίο επιλέγει να ρίξει φως σε ζητήματα που είχαν μείνει στο περιθώριο, να σχολιάσει περισσότερο όσα η διερεύνησή τους μας προσφέρει μια συνολικότερη θέαση της ρομαντικής εποχής. Έτσι, πλάι στη ελληνική παραγωγή, συνυπολογίζονται και οι μεταφράσεις της ευρωπαϊκής πεζογραφίας, καθώς και ο πνευματικός (εν μέρει και ο κοινωνικός ή πολιτικός) περίγυρος: τα περιοδικά, οι εφημερίδες, η κριτική σκέψη, τα σημαντικά ιστορικά έργα, αλλά και οι τρόποι διάδοσης των εντύπων. Μολονότι ξέρουμε ελάχιστα για το πόσοι διάβαζαν και τί διαβαζόταν, ο συγγραφέας προσπαθεί, με βάση τις προσιτές πηγές, να αναδείξει, όσο γίνεται, και το αναγνωστικό τοπίο.

Παρουσιάζοντας το βιβλίο η καθηγήτρια Λίζυ Τσιριμώκου σημειώνει ανάμεσα στα άλλα:

«Το ζητούμενο λοιπόν είναι τι θεωρούν λογοτεχνία οι κάτοικοι του νεοσύστατου κράτους και τι λογοτεχνία θέλουν: ποίηση πρωτίστως, τόσο λυρική όσο και δραματική (θέατρο), αλλά και πολιτική, πατριωτική και υψήγορη - τονωτική του εθνικού φρονήματος. Η πεζογραφία (αθρόα εισαγόμενη, κυρίως μεταφρασμένη μυθιστοριογραφία) διεκδικεί από νωρίς μερίδιο στην αναγνωστική αγορά και, όσο προχωρούμε προς το όριο του 1880, υψώνει ανάστημα, αυξάνει το εκτόπισμά της. Ωστόσο, η αίγλη και το θεσμικό κύρος που διατηρεί η ποίηση καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια της πεντηκονταετίας είναι γεγονός: λογοτέχνης λογίζεται κυρίως ο ποιητής. Το πιστοποιεί η μακροβιότητα των ποιητικών διαγωνισμών (1851-1877) υπό την αιγίδα του εθνικού Πανεπιστημίου που έδιναν τον κυρίαρχο τόνο στη λογοτεχνική ατμόσφαιρα και δημιουργούσαν αναγνωστικές εξάψεις δημοψηφικού χαρακτήρα».