Της δρ. Μάγδας Αναγνωστή

Οι τρεις Ελιές

01/08/2022 - 12:30 Ενημερώθηκε 01/08/2022 - 12:32

Ένα βράδυ πριν λίγο καιρό κουβεντιάζαμε με τον Άγγελο Μουζάλα και τον Γιώργο Κουλαγίνη, τους εκδότες του “Μύθου”, για το φιλόδοξο σχέδιό τους της ίδρυσης κέντρου μελέτης γενοκτονιών και ολοκαυτώματος, στην Αγία Παρασκευή, με ακτινοβολία πέραν των ορίων του νησιού μας, ακόμη και πέραν των συνόρων της Ελλάδας. Στην προσπάθεια αυτή συμμετέχει το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, δια του καθηγητή κοινωνιολογίας Μάνου Μαραγκουδάκη, και φυσικά ο Δήμος Δυτικής Λέσβου, στον οποίο ανήκει το κτίριο. Το πνευματικό και πολιτιστικό αυτό πολύκεντρο προορίζεται να εγκατασταθεί στο κεντρικό διατηρητέο κτίριο του συγκροτήματος ενός ελαιοτριβείου, ακριβώς δίπλα από την παλιά ηλεκτρική, στην οποία θα λειτουργήσει πολύ σύντομα η Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Δυτικής Λέσβου “Χριστόφας Αναγνωστής”, και σε μικρή απόσταση από το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας (το παλαιό Κοινοτικό Ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής) της Τράπεζας Πειραιώς. Μιλήσαμε βέβαια και για την τεράστια αιωνόβια ελιά, που δώρησε, μετάφερε και μεταφύτεψε ο Άγγελος Μουζάλας στην αυλή του συγκροτήματος, ένα σπάνιο δέντρο που χρειάζονται τρεις άντρες για το αγκαλιάσουν. Να θυμήσουμε πως κατά την μεταφύτευση παραβρέθηκε η κα Γιάννα Αγγελοπούλου, με την ιδιότητα της Προέδρου του Οργανισμού για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, καλεσμένη του αντιπροέδρου της Βουλής, Χαράλαμπου Αθανασίου, και του Δημάρχου Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχη Βέρρου. Το έργο θα χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Τρίτση.

Ορέστης Κανέλλης: Μοναχική ελιά. Δωρεά Δ. και Μ. Αναγνωστή στην υπό ίδρυση Δημοτική Πινακοθήκη στην Αγία Παρασκευή

Εκφράσαμε την ευχή ένα τόσο γέρικο δέντρο να καταφέρει να ριζώσει με επιτυχία στο νέο του λίκνο, παίρνοντας την απάντηση: “Έτσι πιστεύω, γιατί έχω την εντύπωση πως στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο, ίσως και τρία δέντρα που έχουν συστραφεί, το ένα με το άλλο”.

Αμέσως άστραψε στη μνήμη μου ένα ποίημα που θυμόμουν από τα παιδικά μου χρόνια, “Οι τρεις ελιές”. Το είχα συναντήσει σε ένα βιβλίο που πολύ είχα αγαπήσει σαν παιδί, το “Μύθοι Αισώπου” της Αντιγόνης Μεταξά (1905 - 1973) (1).

Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλικιώτη στα 1949 στη Β ́ σειρά “Τα βιβλία της Λείας Λένας”, με το νούμερο 2. Περιλαμβάνει μερικούς δημοφιλείς μύθους του Αισώπου είτε σε πεζό λόγο, γραμμένους από την ίδια την Αντιγόνη Μεταξά, είτε σε έμμετρο λόγο από δόκιμους ποιητές που ασχολήθηκαν και με το ιδιαίτερα δύσκολο είδος της ποίησης για παιδιά, τον Γιάννη Περγιαλίτη (1866 - 1940) (2), τον Ιωάννη Βηλαρά (1771 - 1823), τον Αχιλλέα Παράσχο (1838 - 1895), τον Γεώργιο Δροσίνη (1859 - 1951), την Τούλα Παπαχρονοπούλου. Την όλως εξαιρετική εικονογράφηση του βιβλίου έκανε ο Κώστας Καρυωτάκης (3), που προσωπικά θα θεωρούσα έναν από τους τρεις καλύτερους εικονογράφους παιδικών βιβλίων των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων (4). Οι τρεις ελιές είναι ο πρώτος μύθος που δημοσιεύεται στο βιβλίο.

Για την αξία των μύθων στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών πολλοί μιλήσαν ήδη από τα αρχαία χρόνια. Λέει για παράδειγμα ο Πλάτωνας στην Πολιτεία: “πείσομεν τας τροφούς τε και μητέρας λέγειν τοις παισί, και πλάττειν τας ψυχάς αυτών τοις μύθοις” (να πείσουμε τις τροφούς και τις μητέρες να αφηγούνται στα παιδιά μύθους, και με αυτούς να διαπλάθουν τις ψυχές τους). Να τονίσουμε εδώ πως ειδικά οι Αισώπειοι μύθοι χρησιμοποιούνταν ως ένα είδος αναγνωστικό στα σχολεία της εποχής. Στους μύθους αυτούς η αλληγορική διήγηση έχει βρει την ιδανική της έκφραση.

Ο Αίσωπος (πιθανή χρονολόγηση 620 - 564 π.Χ.) περιορίστηκε, στην προφορική αφήγηση των μύθων του, που διατηρήθηκαν στη συλλογική μνήμη έως ότου πέρασαν στο γραπτό λόγο, αποτελώντας, απ' όσο γνωρίζουμε, τα πρώτα λογοτεχνικά κείμενα σε πεζό λόγο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο Αίσωπος ήταν οξυδερκής και είχε την ικανότητα να απομονώνει και να καυτηριάζει τα κακώς κείμενα μέσα απ' τη Φύση. Δίνει στα ζώα ομιλία (“φωνήεντα ζώα”), αλλά και στα φυτά, και τα μετατρέπει σε σύμβολα. Οι μύθοι είναι λακωνικοί και αφαιρετικοί, έχουν απλό ύφος και πυκνό συμβολισμό, μιλούν με φαντασία και αισθητική για αθάνατες πανανθρώπινες αξίες, για κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Διδάσκουν Τι αξίζει.

Ήδη από την αρχαιότητα πολλοί τους απέδωσαν με ποιητικό λόγο. Ακόμη και ο ίδιος ο Σωκράτης διασκεύασε σε στίχους κάποιους από αυτούς. Τον 1ο μ.Χ. αιώνα ο Φαίδρος φαίνεται να είναι ο πρώτος που απόδωσε τους μύθους στα Λατινικά, ενώ ο Βαβρίας τον 2ο μ.Χ. αιώνα φαίνεται να γράφει μια έμμετρη συλλογή από 126 μύθους για τον Βράγχο, γιο του Αλεξάνδρου, βασιλιά της Κιλικίας, και απογόνο του Ηρώδη του Μέγα. Να σταθούμε σε πιο κοντινές μας εποχές, στον Γάλλο Λαφονταίν (1621 -

1695) και τον Ρώσο Κριλώφ (1769 - 1844) ακόμη και τον Όργουελ και την περίφημη Φάρμα των ζώων, για τους οποίους ο Αίσωπος αποτελεί μοντέλο. Τελικά οι μύθοι του Αισώπου θεωρούνται από πολλούς πως αν δεν είναι το πιο πολυδιαβασμένο κείμενο όλων των εποχών, είναι το πολύ το δεύτερο, μετά τη Βίβλο. Τα κιτάπια του που αποδεικνύουν την μεγαλύτερη αντοχή στο πέρασμα του χρόνου, δεν είναι απλώς διαχρονικά, είναι πάνω από τον χρόνο. Ίσως τελικά κριτές να είναι τα ίδια τα παιδιά που συνεχίζουν να αναζητούν μύθους και παραμύθια σε βιβλιοπωλεία, περίπτερα και πάγκους. Οι λογοτέχνες συνεχίζουν να αναμετρώνται μαζί τους, οι εκδότες να τους εκδίδουν, μην ξεχνώντας πως το βιβλίο, και μάλιστα το παιδικό βιβλίο, πρέπει να είναι ταυτόχρονα και ένα έργο τέχνης.

Έχουν περάσει πάνω από εκατό χρόνια από τότε που έγραψε ο Περγιαλίτης τις τρεις ελιές του, που συνεχίζουν να συγκινούν όχι μόνο τη γενιά μας αλλά και τον τετράχρονο εγγονό μας. Ελπίζω να απολαύσετε κι εσείς το σύντομο αυτό ποίημα, γραμμένο σε γλώσσα ζωντανή και δροσερή.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΛΙΕΣ

Τρεις αδερφούλες είμαστε, παιδάκι μου,

πάντα μαζί και πάντα αγαπημένες

και σε βουνού κορφούλα οι τρεις εζήσαμε

μονάχες μας συχνά ανεμοδαρμένες.



Βοριάς κακός δεν μπόρεσε, παιδάκι μου,

ποτές να μας λυγίσει ή μαύρη μπόρα

Μικρές γιατί τα κλώνια μας εμπλέξαμε

και τα κορμιά μας ένα βλέπεις τώρα

Όποια αδερφάκια σαν εμάς, παιδάκι μου,

ζουν πάντοτ' ενωμένα, ταιριασμένα

ποτές κακοί δεν θα τα βλάψουν εύκολα,

παντοτινά θα ζουν ευτυχισμένα

 

Το ποίημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1915, στο διασημότερο και μακροβιότερο ελληνικό περιοδικό για παιδιά, το περίφημο “Διάπλασις των παίδων” (5). Την επόμενη χρονιά, το 1916 ο εκδοτικός οίκος Άγκυρα, ο οποίος σημειωτέον υπάρχει μέχρι σήμερα, κυκλοφόρησε το βιβλίο του Περγιαλίτη “Παιδαγωγικοί μύθοι”, στο οποίο περιλαμβάνονται 150 μύθοι σε έμμετρο, ποιητικό, λυρικό λόγο, μεταξύ αυτών και οι τρείς ελιές. Τρείς μόνο στροφές, από τις οποίες μάλιστα η τελευταία αποτελεί το επιμύθιο, είναι αρκετές για να μας πείσει ο ποιητής για την αλήθεια των λόγων του, την αξία της ομόνοιας, της σύμπνοιας, της αλληλεγγύης, της αλληλοστήριξης.

Η σκέψη, πως η διπλή ή τριπλή αυτή ελιά που φύτεψε ο Άγγελος Μουζάλας στην Αγία Παρασκευή μας δείχνει ένα δρόμο, ήρθε σχεδόν αυτόματα. Ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε στον χώρο αυτό, όπου για έναν σχεδόν αιώνα η ελιά έδινε τους πολύτιμους θησαυρούς της, έναν πνευματικό - πολιτιστικό πυρήνα πλέον, όπου η μια δραστηριότητα θα υποστηρίζει και θα υποβοηθά την άλλη, και όλες μαζί θα υποστηρίζουν τον τόπο και τους ανθρώπους του. Καθώς θα μας προειδοποιεί πάντα ο Θουκυδίδης “οι καιροί ού μενετοί”, και η στασιμότητα μας οδηγεί σε οπισθοδρόμηση. Ατομικά και σαν σύνολο.



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1) Η Αντιγόνη Μεταξά (1905 - 1973) είναι πιο γνωστή ως θεία Λένα από τις εκπομπές της για παιδιά στο ραδιόφωνο, με τις οποίες ψυχαγωγήθηκαν τα δυο γενιές ελληνόπουλων. Υπήρξε επίσης από τους πρώτους οργανωτές του θεάτρου για παιδιά στη χώρα μας και έγραψε 53 (!) βιβλία για παιδιά

2) Ποιητής και εκπαιδευτικός ο Γιάννης Περγιαλίτης από τις Σπέτσες, εξέδωσε πολλές ποιητικές συλλογές. Γνωστότερη είναι η: “Παιδαγωγικοί μύθοι”. Απέδωσε με επιτυχία σε στίχους πολλούς από τους μύθους του Αισώπου, στους οποίους προσέθεσε και μερικούς δικούς του, κατά το πρότυπο του Αισώπου.

3) Για τον σπουδαίο αυτό καλλιτέχνη δεν βρήκα πουθενά πληροφορίες, καίτοι υπήρξε σταθερός συνεργάτης της Αντιγόνης Μεταξά, εικονογραφώντας πολλά βιβλία για παιδιά, κυρίως του Αλικιώτη.

4) Οι άλλοι δύο είναι κατά τη γνώμη μου ο Ευάγγελος Σπυρίδωνος (1900 - 1977) και ο Γιώργος Βαρλάμος (1922 - 2013), ο σπουδαίος αυτός χαράκτης που εικονογράφησε επίσης πολλά βιβλία για παιδιά.

5) Το περιοδικό εκδόθηκε το 1879 από τον Νικόλαο Παπαδόπουλο, πέρασε στα έμπειρα και άξια χέρια του Γρηγόρη Ξενόπουλου στα 1894 και συνέχισε να εκδίδεται με ένα μικρό διάλειμμα για σχεδόν 90 χρόνια. Με μότο “Τέρπειν άμα και διδάσκειν” όχι μόνο άνοιξε τον δρόμο για τη λογοτεχνία σε πολλές γεννιές ελληνόπουλων, αλλά και υπήρξε το φυτώριο για την ανάδειξη πολλών λογοτεχνών, δημοσιεύοντας και συνεργασίες των νεαρών αναγνωστών της.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey