Ηλίας Βενέζης

Το νούμερο 31328

(Επίμετρο-Γλωσσάριο: Σωτήρης Μετεβελής)

Εκδόσεις Εστία

Αθήνα 2017, σελ. 254

«Το νούμερο 31328 (υπότιτλος Το βιβλίο της σκλαβιάς)» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του λογοτέχνη Ηλία Βενέζη (1904-1973) το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1924 σε συνέχειες - αλλά όχι ολοκληρωμένο, από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 1924, ως επιφυλλίδα στην εφημερίδα της Μυτιλήνης «Καμπάνα», την οποία εξέδιδε και διεύθυνε ο Στράτης Μυριβήλης και αφορά την εμπειρία του συγγραφέα από την αιχμαλωσία του και την σκλαβιά στα εργατικά τάγματα της Τουρκίας αμέσως μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Το βιβλίο το αφιέρωσε ο συγγραφέας στη μητέρα του «και σε όλες τις τυραγνισμένες μητέρες του κόσμου».

Το έργο κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1931, αφού ο συγγραφέας το επεξεργάστηκε ξανά, γνωρίζοντας την καταξίωση από το κοινό και τους κριτικούς. Ο Βενέζης γράφει για το πώς δούλεψε το έργο στην πρώτη έκδοση του 1931: «[Π]άνε 21 χρόνια από το 1924 που έγραψα στην πρώτη του μορφή, γυρίζοντας, παιδί, απ’ τα κάτεργα της Ανατολής, το χρονικό τούτο. Το ξαναδούλεψα το 1931, όταν βγήκε σε βιβλίο. Από τότε δεν το είχα πιάσει στα χέρια μου. Με είχε πολύ βασανίσει όταν το έγραφα, με είχε αναστατώσει το επίμονο στριφογύρισμα στην πυκνή και φοβερή ύλη αυτής της ζωής που έπρεπε να πάρει έκφραση. Είχα τότε περάσει πολλές νύχτες που κυνηγημένος απ' τους εφιάλτες και τις αναμνήσεις δεν μπορούσα να βρω καταφύγιο ούτε στον ύπνο. Γι’ αυτό όταν βγήκε πια σε βιβλίο, το “Νούμερο 31328”, δεν τολμούσα, δεν ήθελα να το ξαναδώ - τέλος πάντων η ζωή όταν είσαι γερός και είσαι νέος έχει τόση δύναμη, σου το επιβάλλει να θ έ λ ε ι ς να ξεχνάς».

Είναι από τα πιο πολυδιαβασμένα νεοελληνικά μυθιστορήματα, αφού το διάστημα από το 1961 έως το 2011, κυκλοφόρησε σε 162.920 αντίτυπα, ενώ έχει μεταφραστεί και σε οκτώ ξένες γλώσσες.

Με τη ευκαιρία της συμπλήρωσης 45 χρόνων από τον θάνατο του Ηλία Βενέζη, οι εκδόσεις «Εστία» στη σειρά «Νέες εκδόσεις κλασικών» κυκλοφόρησε το «Το νούμερο 31328» σε μονοτονικό (πιστή αναπαραγωγή της 51ης έκδοσης του 2008) μ’ ένα εξαιρετικό πολυσέλιδο επίμετρο του ιστορικού Σωτήρη Μετεβελή που έχει τίτλο «Το τέλος του μικρασιατικού ελληνισμού (1908-1923)» και καταλήγει με τα εξής: «Με αμέτρητες συγκρούσεις να μαίνονται σήμερα στον πλανήτη και ένα νέο κύμα προσφύγων να συρρέει και πάλι από την ανατολή - σαν ένα καπρίτσιο της Ιστορίας - στα ίδια νησιά του Αιγαίου όπως τότε, η ευχή του Βενέζη (Ο καιρός των δύο παγκοσμίων πολέμων, των κρεματορίων και του ξεριζώματος ολόκληρων λαών ας μείνει ανεπανάληπτος στην ιστορία - μαύρη σελίδα της) δεν φαίνεται να ευοδώθηκε. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο, όμως μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ».

Π.Σ.