Nouri el Jarrah

Μια βάρκα για τη Λέσβο και άλλα ποιήματα. Μια ελεγεία για τις κόρες της (Μεγάλης) Άρκτου

(Επιμέλεια και μετάφραση από τα αραβικά: Πέρσα Κουμούτση)

Εκδόσεις ΑΩ

Αθήνα 2019, σελ. 69

«Ο Nouri el Jarrah, ένας από τους σημαντικότερους Άραβες ποιητές του 20^ού και 21^ου αιώνα, καταφέρνει να δώσει μια ποιητική σύνθεση που έχει μεν ως αφορμή το δράμα των Σύριων προσφύγων, ωστόσο αφορά κάθε κατατρεγμένο όπου γης, κάθε άνθρωπο που αναγκάζεται να στερηθεί τα απαραίτητα καταφεύγοντας (αν επιζήσει) σε ανοίκειο (αν όχι εχθρικό εντελώς) περιβάλλον αναζητώντας το πέρασμα σε μια καινούργια, πιο τυχερή ζωή. Αφορά όμως και όλους εμάς που, μέσα στη θεωρούμενη ασφάλεια μιας προστατευμένης προσώρας ζωής, δεν εννοούμε το δράμα του άλλου αλλά και την πιθανή ανατροπή των δεδομένων μας σε ένα γύρισμα της τύχης ή πιο ρεαλιστικά σε μια παράμετρο των πολιτικών συμφερόντων. Ως ποιητής νιώθει πως πρέπει να δώσει με τη φωνή του βήμα ελάχιστο σε όποιον έχει στερηθεί το δικαίωμα να μιλάει».

Τα παραπάνω ανήκουν στην συγγραφέα Διώνη Δημητριάδου και είναι από μια εκτενή παρουσίαση της ποιητικής σύνθεσης του Nouri el Jarrah στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Bookpress.gr».

Ο ποιητής, πρόσφυγας ο ίδιος σε παλαιότερα χρόνια (έφυγε από την πατρίδα του το 1981), καταγράφει το σημερινό δράμα των Σύριων προσφύγων που οδηγημένοι από τη μοίρα τους καταφεύγουν μετά από μακρύ και εφιαλτικό ταξίδι (όσοι διασωθούν) στην πλησιέστερη ελληνική, σωτήρια ακτή της Λέσβου, για να συναντήσουν εκεί έναν νέο εφιάλτη μπροστά σε ένα αβέβαιο μέλλον.

«Η ποίηση του Nouri el Jarrah αποτελεί άξιο δείγμα σύγχρονης αραβικής λογοτεχνίας έτσι όπως εξελίχτηκε τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά από τα τραγικά κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα της περιοχής της Μέσης Ανατολής με αποκορύφωμα εκείνο του πολέμου της Συρίας. Ο Έλληνας αναγνώστης θα γνωρίσει μια νέα πτυχή της σύγχρονης “τραγικής” αραβικής ποίησης, καθότι η συλλογή αποτελεί μια ελεγεία, ένα μνημόσυνο στη μνήμη των αθώων θυμάτων, αλλά και εκείνων που ξενιτεύτηκαν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, χωρίς να γνωρίζουν αν πρόκειται ποτέ να επαναπατριστούν...», τονίζει στο προλογικό της σημείωμα η μεταφράστρια Πέρσα Κουμούτση.

Πολύ ενδιαφέρον είναι και το εισαγωγικό κείμενο του Παύλου Πεζάρου με τον τίτλο «Η περιπέτεια της προσφυγιάς και η ποιητική της έκφραση. Μια αναγνωστική προσέγγιση».

Σε συνέντευξη του στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Fractal» ο Nouri el Jarrah τόνισε τα παρακάτω για την ποιητική του συλλογή, το δράμα της Συρίας και τη Λέσβο:

«Είναι δύσκολο να μιλήσω για αυτή την ποιητική αυτή συλλογή. Θα πω μόνο ότι όλοι οι μύθοι του αρχαίου κόσμου στέκονται πολύ μικροί μπροστά στις εικόνες του θανάτου των Συρίων που φεύγουν από την κόλαση της τυραννίας για να γίνουν μάρτυρες μιας άλλης τραγωδίας . Η Συριακή τραγωδία αφαίρεσε από τη Λέσβο τη σύγχρονη εικόνα της αλλά επέστρεψε σε αυτήν την αρχαία ταυτότητα της. Η Λέσβος είναι πρωτίστως το νησί της εξόριστης ποιήτριας. Η γυναικεία τρυφερότητα της Σαπφώς στο επικό μου ποίημα “Ο Θρήνος των Κορών πάνω από το Φέρετρο” αποτελεί τη φωνή της εξόριστης ποιήτριας , που προσθέτει στον προσωπικό της πόνο τον πόνο των νέων που ενώ προσπαθούν να ξεφύγουν από το θάνατο και βρίσκουν τον θάνατο. Η Σαπφώ τους απευθύνεται από την μακρινή εξορία της, καλωσορίζοντας τους στο νησί της. Η σύγχρονη συριακή μοίρα μετατρέπεται σε έναν καθρέφτη στον οποίο η Σαπφώ βλέπει την δική της εξορία. Από τη μακρινή εξορία της, η Σαπφώ περιμένει να φτάσουν οι βάρκες της απόγνωσης στο αγαπημένο νησί της. επίσης ο παραλληλισμός ανάμεσα στους Τρώες που έχασαν τις ζωές τους τραγικά και του Σύρους πρόσφυγες που δεν κατάφεραν να γλιτώσουν από τον θάνατο είναι εμφανείς στο ίδιο ποίημα. Οι Σύριοι είναι οι νέοι Τρώες που θάφτηκαν στο βυθό, που κατάπιαν τα κύματα του Ποσειδώνα στον πυθμένα του μυθικού του κόσμου. Παρά την σκληρότητα της ιδέας, ο επικός ύμνος στη συλλογή “Μια βάρκα για τη Λέσβο” επιστρέφει, με τα πεπρωμένα των τραγικών ηρώων του. Στον Έλληνα αποδίδω την πολύτιμη αξία του, ενώ αναφέρομαι και στην ανθρώπινης περιπέτεια γενικότερα και στην αναζήτηση της ελευθερίας του κατατρεγμένου ανθρώπου, την διακαή του επιθυμία να σωθεί από την τυραννία. Σε άλλα σημεία η συλλογή αναβιώνει παλιέ μνήμες γνώριμες και οικείες για τον Έλληνα, όπως για παράδειγμα τη δραχμή ή και τον τρόπο που αντάλλαξαν μετάξι, αρώματα, μπαχαρικά, κρασιά, κερί, μέλι και ελαιόλαδο σε μικρά και γιγαντιαία πήλινα δοχεία κλπ.».

Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από την ποιητική σύνθεση:

«Σύριοι, εξαντλημένοι, δυστυχείς, εσείς που παλεύετε με τα

κύματα, εσείς που ξεβράζεστε στις ακτές νεκροί, εμπύρετοι

κι εσείς που με λαχτάρα ανείπωτη και πρόσωπα φωτεινά,

και αναγεννημένη ελπίδα, φτάνετε στις θλιμμένες όχθες

αυτής της γης της Λέσβου, που δεν σταμάτησε ποτέ να

θρηνεί την καταστροφή της Τροίας.

[…]

Επιβιβάζεστε σε βάρκες και σας καταπίνει η θάλασσα, εκτός

από εκείνη της Λέσβου, ενώ εγώ, πεθαίνω στη Σικελία, στην

εξορία όπου βρίσκομαι, μακριά από το σπίτι μου. Μην εμπιστεύεστε

τον Ποσειδώνα, ούτε το καράβι του Οδυσσέα, μην πιστέψετε

τις επιστολές, ούτε τις λέξεις. Δεν απέμεινε από το καράβι του Κάδμου

που δραπέτευσε μαζί με την αδελφή του από την καμένη Σουρ,

παρά μόνο τα συντρίμμια του».