Απόστολος Ε.  Γονιδέλλης

Τέρπανδρος Αντισσαίος. Ο θεμελιωτής της ελληνικής μουσικής

Εκδόσεις Αιολίδα

Αθήνα 2017, σελ. 174

«Μία παλιά παράδοση έλεγε πως όταν οι Μαινάδες της Θράκης κατασπάραξαν το κορμί του Ορφέα, έριξαν στη θάλασσα την κεφαλή και την λύρα του μεγάλου αοιδού, κι αυτά, πλέοντας στα νερά του Αιγαίου κατέληξαν στην ακτή της Άντισσας, φέρνοντας μαζί τους και τις μαγικές δυνάμεις τους. Μόνον έτσι μπορούσαν όλοι οι άλλοι Έλληνες να εξηγήσουν το γεγονός ότι αυτή η μικρή πόλη της Λέσβου, αλλά και ολόκληρο το νησί, γέννησε τόσους μεγάλους κιθαρωδούς. Κι ακόμη μόνον έτσι μπορούσαν να κατανοήσουν την μουσική δύναμη και υπεροχή του Τέρπανδρου που γεννήθηκε στην Άντισσα. Διότι οι εμπνεύσεις, οι εφευρέσεις και οι καινοτομίες που έφερε στη μουσική ήταν τόσο έντονες, καθοριστικές και μεγαλόπνευστες, που θεωρούσαν, πως μόνον με τρόπο υπερφυσικό θα μπορούσε κανείς να τις συλλάβει. Μετατροπή της 4χορδης λύρας/κιθάρας σε 7χορδη, καθιέρωση μουσικής γραφής και επτατονικού συστήματος, εφεύρεση του βαρβίτου και της ασιάδος, δύο μουσικά όργανα που μπορούσαν να εκφράσουν τους ήχους όπως αυτός ήθελε, είναι κάποιες απ’ τις πολλές καινοτομίες που έβγαλαν την μουσική απ’ τα στενάχωρα πλαίσια και την οδήγησαν σε άπειρες εκφράσεις».

Τα παραπάνω είναι από το οπισθόφυλλο του νέου βιβλίου του συμπατριώτη μας συγγραφέα και συστηματικού  μελετητή της αρχαίας Ελληνικής και Λεσβιακής γραμματείας, Απόστολου  Γονιδέλλη. Μετά τα βιβλία του «Λόγγου. Δάφνις και Χλόη», «Ιστορία της Αρχαίας Λέσβου», «Θεοφράστου Χαρακτήρες» (όλα από τις εκδόσεις «Αιολίδα»), στη νέα του μελέτη καταπιάστηκε με τον Τέρπανδρο τον Αντισσαίο, τον «πατέρα» της ελληνικής μουσικής και παρουσιάζει στον παρόντα τόμο με κάθε λεπτομέρεια, κάθε πτυχή του βίου και του έργου του.

Τα κεφάλαια του βιβλίου έχουν τους παρακάτω τίτλους: Πότε έζησε ο Τέρπανδρος, Η καταγωγή του Τερπάνδρου, Μύθοι και πραγματικότης στον βίο του Τερπάνδρου, Επτάχορδη λύρα, Νόμοι, Προοίμια και Σκόλια, Άλλες επινοήσεις και καινοτομίες του Τερπάνδρου, Αποσπάσματα ύμνων που αποδίδονται στον Τέρπανδρο, βιβλιογραφία.

«Όταν ξεκίνησα να γράφω για τον Τέρπανδρο, στα πλαίσια της ολοκλήρωσης της “Λεξικογραφημένης Ιστορίας της Αρχαίας Λέσβου” που συγγράφω τα τελευταία επτά χρόνια, δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα συναντούσα και θα γνώριζα έναν αρχαίο(=ευγενή) συμπατριώτη μου με τέτοιο μουσικό και πνευματικό μέγεθος. Δεν φανταζόμουν ποτέ τον αριθμό των μελετών που έχουν γίνει για το έργο του και την αναγνώριση που είχε στην αρχαία Ελλάδα, στην Ρώμη, κατόπιν στο Βυζάντιο κι ύστερα στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά την Αναγέννηση. Και δεν γνώριζα βέβαια ότι και σήμερα πολλοί μουσικολόγοι, Έλληνες και ξένοι περισσότερο, ασχολούνται μ’ αυτόν τον ογκόλιθο της μουσικής, που την έστρεψε σε μεγάλες λεωφόρους απ’ τις στενές οδούς που βάδιζε μέχρι τότε», γράφει χαρακτηριστικά ο Απόστολος Ε.  Γονιδέλλης.

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμείται με έργο του μεγάλου ζωγράφου Ραφαήλ, έτσι όπως αυτός φαντάστηκε τον Τέρπανδρο.