Στρατής Αλ. Μολίνος

Οι καλικάντζαροι στην ελληνική λογοτεχνία

(μελέτη)

Εκδόσεις Φιλιππότη

Αθήνα 2018, σελ. 230

Ο Στρατής Αλ. Μολίνος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη το 1940. Σπούδασε χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διοίκηση επιχειρήσεων στην Ελβετία. Την τελευταία εξάσκησε για μεγάλο χρονικό διάστημα ως διευθυντικό στέλεχος ανώτατης βαθμίδας. Εδώ και αρκετά χρόνια ασχολείται με την έρευνα των γραμμάτων μας, ιδιαίτερα με τη ζωή και το έργο του Αλ. Παπαδιαμάντη καθώς και με διάφορα θέματα της λαογραφίας μας. Με ιδιαίτερη έμφαση αναδιφεί επίσης την ιστορική γεωγραφία της νήσου Λέσβου, τους παλιούς χάρτες και τα κάστρα της όπως και την πνευματική της κληρονομιά.

Το παρόν βιβλίο του είναι μια μελέτη γύρω από τη φύση και τις δραστηριότητες των καλικαντζάρων κατά τη διάρκεια του Δωδεκαήμερου καθώς και την ύπαρξη και το ρόλο τους στην ελληνική λογοτεχνία.

Η παράδοση, η από γενιά σε γενιά προφορική μεταβίβαση των διαφόρων ιστορημάτων σχετικών με την ανθρώπινη καθημερινή ενασχόληση, ο πολύτιμος συνοδός του ανθρώπου στις χαρές και τις λύπες του, αποκτά ιδιαίτερη αίγλη και διαδραματίζει μοναδικό ρόλο στις μεγάλες γιορτές της χριστιανοσύνης, προπαντός εκείνες του Δωδεκαημέρου. Τότε το πάνω χέρι παίρνουν οι καλικάντζαροι και στο σύντομο τούτο χρονικό διάστημα κάνουν το βίο των απλοϊκών ανθρώπων αβίωτο, ενοχλούν τις καλόπιστες νοικοκυρές, τρομάζουν τους ξενύχτηδες, γίνονται φόβητρα των άτακτων παιδιών.

Στο βιβλίο τούτο ο αναγνώστης θα πληροφορηθεί σε εκτεταμένη εισαγωγή για τη φυσιογνωμία των δαιμονικών αυτών, για την προέλευση τους, τα ονόματα τους, τις αταξίες τους, τα αποτρεπτικά μέσα και ποικίλες δοξασίες και προλήψεις που τα περιβάλλουν.

Στη συνέχεια θα διαβάσει για τους καλικάντζαρους όπως τους είδαν διάφοροι ξεχωριστοί και διακεκριμένοι Έλληνες λογοτέχνες στο γραπτό τους λόγο. Εδώ τα δαιμόνια αυτά φαίνονται να παίζουν διπλό ρόλο. Από τη μια ως λαογραφικό αντικείμενο αυτό καθαυτό, ανακατεμένοι σε διάφορες ευχάριστες και πονηρές ιστορίες που διασκεδάζουν αναγνώστες κάθε ηλικίας, όπου εκεί διαφαίνεται και η φιλοσοφία της δοξασίας της ύπαρξης των. Και από την άλλη ως αυτουργοί για να δικαιολογηθούν ατοπήματα μικρών και μεγάλων και να καλυφθούν πράξεις ή ενέργειες που ξέφυγαν από την νομοτέλεια των εορτών ή την ηθική της απλοϊκότητας. Ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να έρθει σ’ επαφή με κείμενα ξεχωριστά των λογοτεχνών μας και να μελετήσει τον τρόπο που ο καθένας φαντάζεται τους καλικάντζαρους και τούς χρησιμοποιεί στην εργασία του καθότι τα δαιμόνια αυτά των εορτών διαθέτουν αναμφισβήτητη και ισχυρή λαογραφική προσωπικότητα.

Χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Δοξασίες, Προλήψεις και καλικάντζαροι, Η πίστη της απλότητας, Η δοξασία των καλικαντζάρων, Ετυμολογικά, Οι ονομασίες των καλικαντζάρων, Η φύση των καλικαντζάρων, Η μορφή των καλικαντζάρων, Βίος και πολιτεία των δαιμονικών, Αποτρεπτικά μέσα, Η αλλιώτικη κοινωνικότητα των καλικαντζάρων, Γνωριμία από κοντά, Λαογραφικές ρίμες, Οι καλικάντζαροι στην ελληνική λογοτεχνία, Για παιδιά, Παλαιότερη εποχή, Νεότερη εποχή.

Για το ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2019 του Παναγιώτη Σκορδά

Από τις εκδόσεις «Μύθος» της Μυτιλήνης κυκλοφόρησε πρόσφατα το «Λεσβιακό Ημερολόγιο 2019, Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός», με ευθύνη και φιλολογική επιμέλεια του αγαπητού συναδέλφου και στενού συνεργάτη της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων Παναγιώτη Σκορδά, δ.φ., Διευθυντή Γυμνασίου και μέλους του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου, ο οποίος, με ιδιαίτερο ζήλο και επίπονη εργασία, επιμελείται από το 2011 την ετήσια έκδοση του Ημερολογίου.

Ο ογκώδης συλλογικός τόμος (455 σελίδες), συνοδευόμενος από δύο λεσβιακά documentaires, από το Φεστιβάλ Aegean Docs, με καλαίσθητη εικαστική διακόσμηση και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, έχει την ακόλουθη δομή. Προτάσσονται, μετά τα εισαγωγικά του επιμελητή της έκδοσης, χαιρετισμοί του Μητροπολίτη Μυτιλήνης, της Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, του Δημάρχου Λέσβου και του Προέδρου του Συλλόγου Μυτιληναίων Αμερικής. Ακολουθούν κείμενα λεσβιακού ενδιαφέροντος, από 45 συγγραφείς, κατανεμημένα σε δέκα ενότητες: Η Λέσβος του Δημήτρη Ταλιάνη - Πρώτη Γραφή, Πρώτη Ανάγνωση - Αφιέρωμα στον Στράτη Μυριβήλη - Αρχαιολογία - Αρχαία Λέσβος - Πρόσωπα - Νεότερη Λέσβος - Τέχνες - Πρόσωπα που ξεχώρισαν τη χρονιά που πέρασε. Επιτάσσονται βιογραφικά των συγγραφέων, συλλεκτών και γελοιογράφων - σκιτσογράφων.

Το Ημερολόγιο αποτελεί ανεξάντλητη πηγή πληροφόρησης, ιστορίας και πολιτισμού της νήσου Λέσβου, σε όλες τις εκφάνσεις της, αναδεικνύοντας, με ιδιαίτερη ευαισθησία, γνωστές και άγνωστες πτυχές του υπέροχου αιγαιοπελαγίτικου νησιού, κοιτίδας, διαχρονικά, των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και της καθημερινής ζωής των κατοίκων της.

Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ., Eπίτιμος Σχολικός Σύμβουλος,

Ειδικός Γραμματέας της Π.Ε.Φ.