ΒΙΒΛΙΟκριτική

Καίτη Μεσσηνέζη-Πλατσή: « Ελένη» Το ταξίδι μιας ζωής (Βιωματική βιογραφία)», Εκδόσεις Αστερίας, Αθήνα 2021, σελ. 99

Πολλές φορές με ταξίδευε μ’ εκείνον τον παραστατικό και ζωντανό της λόγο και με γύριζε πίσω στις «Χαμένες Πατρίδες» τις συνήθειες τα ήθη και τα έθιμα , και ήταν τόσο αληθινά εκείνα που μου εξιστορούσε, που νόμιζα ότι τα ζούσα μαζί της….»

Κάποιοι άνθρωποι έχουν το χάρισμα , όταν σου διηγούνται ιστορίες και μάλιστα ,όταν αυτές οι ιστορήσεις είναι βιωματικές , να σε κάνουν να κρέμεσαι από τα χείλη τους και να λες ας μην τελειώσει ποτές , σαν τα παραμύθια της «Χαλιμάς» , που κράτησαν χίλιες και μια νύχτες. Και θαρρείς φορές -φορές αυτό το χάρισμα είναι κληρονομικό και πάει από γενιά σε γενιά , σαν ένα παραμύθι ατέλειωτο, που το σταματά ο ένας και το «αμπολεύει» (ενώνει) ο άλλος και πάει …λέοντας.

Έτσι ακριβώς ένοιωσα , όταν ξεκίνησα να διαβάζω το «Ταξίδι μιας ζωής» μιας κάποιας Ελένης, της κάθε Ελένης , όπως λέει και το τραγούδι : «Και συ Ελένη, κι η κάθε Ελένη, της επαρχίας της Ελλάδας κοιμωμένη, να ξέρεις η ζωή σου είναι επικηρυγμένη, γιατί είναι άλλο για την Ελλάδα να πεθαίνεις και άλλο η Ελλάδα να σε πεθαίνει!!!».. Για αυτήν λοιπόν μιλάμε την Ελένη ,της αιωνίας της ζωής μας την κοιμωμένη , που ζωντανεύει ,όμως μαγικά τις μνήμες και τις ανάμνησες μιας ζωής ολοκληρωμένης, ανάμεικτης με πάθη και χαρές και λύπες και βάσανα και αναστεναγμούς , που όμως σε ατσαλώνουν και σε κάνουν κάθε φορά να στέκεσαι στα πόδια σου και να παλεύεις για όσες αξίες σου έμαθαν να πιστεύεις στη ζωή.

Και έτσι πολύ απλά ρούφηξα απνευστί το μεστό κείμενο της Καίτης Μεσσηνέζη- Πλατσή , (που είχε την καλοσύνη να μου το αποστείλει με ειδική αφιέρωση), γιατί έχει και αυτή την… «πετριά» , ανάμεσα στα άλλα τα όσα, μας την έχουν κάνει γνωστή μέχρι τώρα ( την καλλιτέχνιδα, την χαράκτρια , την ζωγράφο ,την ποιήτρια ,την κιθαρίστα…!) . Είναι παράλληλα και γεννημένη γητεύτρα του λόγου , ενός λόγου χωρίς φιοριτούρες και επίπλαστα στολίδια , που καταφέρνει να σε κρατά «κολλημένο» στη διήγηση , ενώ παράλληλα σε βάζει ολοζώντανα και παραστατικά στο κλίμα μιας άλλης εποχής ακόμα κι αν δεν την έζησες και δεν τη γνώρισες ποτέ.

Ο λόγος της είναι , όπως η ίδια αναφέρει : «κουβέντες , που δεν μιλήθηκαν, έγιναν όμως» ,μαζί με χιλιάδες άλλες σκέψεις , που ίσως δεν ειπώθηκαν, «τις ατέλειωτες ώρες της σιωπής» και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο , η εξιστόρηση μοιάζει ατέλειωτη, που οδηγεί όμως τον αναγνώστη σε μια περισυλλογή και σε παράλληλες σκέψεις από δικές του βιωματικές ιστορίες , από τις ατέλειωτες περιπέτειες της σύγχρονης μας ιστορικής πραγματικότητας , που δεν περιλαμβάνονται δυστυχώς σε καμιά επίσημη ιστορία , ντυμένες όπως είναι με τον μανδύα της … ασημαντότητας.

Διαβάζοντας όμως το «ιστορικό αυτό κείμενο» της κ. Μεσσηνέζη, που δεν είναι όμως Ιστορία, θα διαπιστώσουμε πόσο δίκιο είχε ο George Bernard Shaw, όταν έγραφε: «Ο Χέγκελ είχε δίκιο , όταν έλεγε ότι το μόνο , που μας μαθαίνει η Ιστορία , είναι ότι δεν μπορούμε να μάθουμε τίποτα από την … Ιστορία!». Και στη συνέχεια ο ίδιος: «Αν η Ιστορία επαναλαμβάνεται, πόσο ανεπίδεκτος μαθήσεως από την εμπειρία είναι ο άνθρωπος;;;» . Τα πρόσφατα γεγονότα γύρω μας , στην Ουκρανία τώρα, λίγο πιο πριν στη Συρία, στην Σερβία, στο Αφγανιστάν και όπου αλλού, βοούν επαναλαμβάνοντας: «Όλβιος (ευτυχής), όστις Ιστορίας έσχε μάθησιν» αλλά και «Μωραίνει Κύριος όν βούλεται απωλέσαι!!», αφού «γηράσκομεν … μηδέν διδασκόμενοι» σύμφωνα, όχι με τον Σωκράτη αλλά με την άποψη του θυμόσοφου Αγιασώτη ποιητή και πεζογράφου Στρατή Αναστασέλλη!!!

Και για να ξαναγυρίσουμε στο εκλεκτό προσωπικό αφήγημα της κ. Μεσσηνέζη, σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να το διαβάσετε , όχι για να διδαχτείτε από την Ιστορία , ούτε για να αναλογιστείτε δικές σας ανάλογες οικογενειακές ιστορίες , που θα ‘χετε ακούσει από τις γιαγιάδες και τους παππούδες σας. Αξίζει όμως να γευτείτε έναν λόγο απλό, βιωματικό , ανεπιτήδευτο , που σίγουρα θα σας «αγγίξει» και πού ξέρετε; μια κάποια Εθνική περηφάνια και μια κάποια άλλη θεώρηση της αξίας της ζωής , μπορεί σε κάποιους να προκύψει από το παράδειγμα της δικής τους Ελένης!!

Γιάννης Δ. Παπάνης , Φιλόλογος, Μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Αργύρης Εφταλιώτης: Η μαζώχτρα, Εκδόσεις Ατέχνως, Αθήνα 2021, σελ. 63

Σ’ ένα χωριό της Κρήτης, την «Παραμυθιά», ζούσε μια πολύ όμορφη κοπέλα που ήταν φτωχή και μάζευε ελιές στα χτήματα των άλλων, η Ασήμω. Στην «Παραμυθιά» ζούσε κι ένα όμορφο παλικάρι που ήταν αρχοντόπουλο, ο Πανάγος. Οι δύο νέοι ερωτεύονται και ανταλλάσουν όρκους αγάπης. Μα ένα αρχοντόπουλο δεν μπορεί να παντρευτεί μια μαζώχτρα.

Έτσι, ο Πανάγος παίρνει τον λόγο του πίσω και η προδομένη Ασήμω αντιμετωπίζει τον χλευασμό του χωριού. Σκέφτεται να πέσει στον γκρεμό… Αλλά όχι, δεν συμβιβάζεται με την κοινωνική αδικία κι αποφασίζει να εκδικηθεί. Με ένα ψέμα της που διαδίδεται σαν φήμη σε όλο το χωριό σπέρνει τη συμφορά. Αλλεπάλληλα φονικά ξεκινούν ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους Παραμυθιώτες…

Αυτή είναι η υπόθεση της γνωστής νουβέλας του Αργύρη Εφταλιώτη που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1900 με τον τίτλο «Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες. Ο Βουρκόλακας» από τις εκδόσεις «Εστία» και από τότε έχει γνωρίσει διάφορες επανεκδόσεις.

Η πιο πρόσφατη από τις εκδόσεις «Ατέχνως». Στο προλογικό σημείωμα ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε:

«Πού καιρός και πού κεφάλι να στοχαστούνε, να βρούνε τη φύτρα και τη ρίζα του κακού

Αυτή τη φράση από την ιστορία του Αργύρη Εφταλιώτη «Η Μαζώχτρα» κάνει επίκαιρο ένα έργο γραμμένο στα 1900. Αρκεί μια φήμη, μια χαλκευμένη είδηση για να συκοφαντηθούν - στοχοποιηθούν άτομα, κοινωνικές ομάδες, εθνότητες. Ίδια η αιτία χτες και σήμερα. Η αμορφωσιά, ο εγωισμός, η πρωτόγονη αντίληψη της τιμής στην κρητική ιστορία του Εφταλιώτη. Η αμορφωσιά (μπορεί να έχουμε γνώσεις όχι όμως κριτική σκέψη) που συνάρτησή του σήμερα είναι ο εθισμός στην κατανάλωση «διασκευασμένων» πληροφοριών και η διαστρέβλωση εννοιών όπως πατρίδα, ξένος κλπ.»