Νίκος Βατόπουλος

Όπου και να ταξιδέψω. Περπατώντας σε 24 πόλεις

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Αθήνα 2020, σελ. 348

Ακολουθώντας μια διαδρομή από την Καλαμάτα ως την Κομοτηνή και από το Ηράκλειο ως τη Φλώρινα, ο Νίκος Βατόπουλος επιχειρεί, μέσα από τα κείμενα και τις φωτογραφίες του, μια αποτύπωση του αστικού χώρου στην Ελλάδα καθώς το ασκημένο, υποκειμενικό του βλέμμα εστιάζει στην ατμόσφαιρα είκοσι τεσσάρων πόλεων, σε κτίρια και σε διαδρομές.

Διαβάζουμε σχετικά στο οπισθόφυλλο: «Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε ως ανάγκη και ως επιθυμία. Από το 2016 άρχισα συστηματικά να περιηγούμαι στο σώμα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ήταν η ηπειρωτική χώρα αυτή που μου τραβούσε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, ιδίως οι πόλεις που δεν ήταν απολύτως ή καθόλου τουριστικές. Βεβαίως, το βλέμμα μου αγκάλιαζε το σύνολο της χώρας από την Κρήτη ως τη Μακεδονία και από τη Θράκη ως τα Επτάνησα, αλλά η ανάγκη μου ήταν να περιεργαστώ το αστικό απόθεμα, που ένιωθα ότι ήταν παραμελημένο, αγνοημένο, υποτιμημένο και σε απόσυρση. Η μεγάλη μου επιθυμία οριζόταν από αυτό που έβλεπα όλα αυτά τα χρόνια, σε όλη την Ελλάδα. Έναν ανεκμετάλλευτο πλούτο, θραύσματα αστικού πολιτισμού που έμοιαζαν με λάφυρα αφημένα, μια αχανής και ακανόνιστη παρακαταθήκη που ζητούσε ένα νέο βλέμμα.»

Οι 24 πόλεις στις οποίες περπάτησε ο Νίκος Βατόπουλος είναι οι παρακάτω: Άμφισσα,
Άρτα, Βόλος, Δράμα, Ερμούπολη, Ζάκυνθος, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Καρδίτσα, Καστοριά, Κατερίνη, Κομοτηνή, Κόρινθος, Λαμία, Λάρισα, Λιβαδειά, Μυτιλήνη, Ξάνθη, Πάτρα, Ρόδος, Τρίκαλα, Τρίπολη, Φλώρινα. Το κεφάλαιο για τη Μυτιλήνη καλύπτει τις σελίδες 248-263.

Να ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Στο «Πανελλήνιον», το ιστορικό καφενείο της Μυτιλήνης, διαμπερές, ατμοσφαιρικό και ευχάριστα παλιομοδίτικο, κάθομαι να ξαποστάσω. Έχω ολοκληρώσει έναν μεγάλο περίπατο στην καρδιά της πόλης, στην Αγορά, στα στενοσόκακα, στη Μητρόπολη και στο Τζαμί, έχω νιώσει γεμάτος από τον αέρα που εισέπνεα ακόμη και από κλειστά μαγαζιά ή από παντζούρια που ήταν σφαλισμένα. Καθισμένος στο «Πανελλήνιον», πε­ρισσότερο ως χρέος τιμής, ένιωθα την ικανοποίηση που δίνει ένα αστικό κέντρο με πολλά σήματα και άλλους τόσους συμβολισμούς.

Κάθε φορά στη Λέσβο αισθάνομαι ότι το νησί είναι μια «ήπειρος» από μόνο του. Έμενα πάντα με το ανικανοποίητο ότι δεν θα προλάβαινα να δω όσα ήθελα, όσα με περίμεναν... Είναι τόσο μεγάλες οι αποστάσεις και τόσο πολλά όσα κρατούν συγκίνηση και ζητούν βλέμμα που καταλα­βαίνει. Αλλά η πόλη της Μυτιλήνης απλωμένη σε πολλά οικοδομικά τετράγωνα, με πυκνώσεις και αραιώσεις, είναι προορισμός που μπορεί να κρατήσει τον ταξιδιώτη εκείνον που θέλει να ανακαλύψει. Όσα είδα από τα αρχοντικά στη Σουράδα και στον Μακρύ Γιαλό ως τα μικρά εμπορικά στην Αγορά έθεταν ερωτήματα για τη διαδρομή αυτής της ατμοσφαιρικής πόλης.

Στο «Πανελλήνιον» αλλά και στα παραλιακά ταβερνάκια άκουσα συχνά την τουρκική γλώσσα, μελίρρυτη και οικεία, από αστούς της απέναντι ακτής που έρχονται να χαρούν τη ζωή της Λέσβου. Συνομιλεί το βλέμμα σου με το ανάγλυφο της Μικράς Ασίας και αυτή η θέα δεν βγαίνει ποτέ από το κάδρο ή από το μυαλό. Άλλωστε, σε κάθε βήμα μου, εκεί που εξερευνούσα την παλαιά Μυτιλήνη, όσα δηλαδή έχει κληροδοτήσει στο σήμερα, ο αστικός και λαϊκός πολιτισμοί αυτή της πόλης, στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων της οθωμανικής διοίκησης, έρχονταν στην επιφάνεια οι παλιές ιστορίες, οι διηγήσεις που πέρασαν από τις περασμένες γενιές, οι σελίδες του Μυριβήλη και του Βενέζη και του Εφταλιώτη, όλα όσα δίνουν πνευματικό υπόβαθρο στο άρρητο και το αφανές.