Δημήτριος  Ι. Χατζηλίας: Το πολύκροτο Μοναστηριακό Ζήτημα Μηθύμνης (1866-1888). Ιστορική διερεύνηση και οικονομική προσέγγιση, Μυτιλήνη 2021, σελ. 317

Ο Δημήτριος  Ι. Χατζηλίας (Σκαλοχώρι, 1938) συνταξιούχος δάσκαλος, συγγραφέας, ερευνητής έχει στο ενεργητικό του οκτώ βιβλία , τα περισσότερα για τον γενέθλιο τόπο του, το Σκαλοχώρι, Το 2012 κυκλοφόρησε τη μελέτη «Το Ελληνικό Σχολείο της Μονής Λειμώνος Λέσβου και η Λειμωνιάτις Επαρχιακή Σχολή» και πριν λίγο μια εκτενέστερη για το «Το πολύκροτο Μοναστηριακό Ζήτημα Μηθύμνης (1866-1888).

«Η έρευνα της ιστορίας και του πολιτισμού της ιδιαίτερής μου πατρίδας με έφερε τις δύο περασμένες δεκαετίες στα αρχεία της Μονής Λειμώνος και στην πλούσια Λειμω - νιακή Βιβλιοθήκη. Από εκεί άντλησα γνώσεις για το πολύκροτο και πολύπλοκο, όπως το έλεγαν, Μοναστηριακό Ζήτημα, που συντάραξε τον 19ο αιώνα την Επαρχία Μηθύ - μνης Λέσβου και διαίρεσε τους πολίτες σε δύο μέρη: τους «παράνομους» και τους «ευ φρονούντες».

Στα όσα είδαμε, στην έρευνα που ακολουθεί, δεν μπορέσαμε να «ανιχνεύσουμε» ούτε ιδεολογικά στοιχεία, ούτε κοινωνικά κίνητρα, ούτε κοινωνικούς μετασχηματισμούς, ούτε συμπεριφορές από επιδράσεις του διαφωτισμού. Ήταν, μέσα στην τουρκοκρατούμενη Λέσβο, ένας πόλεμος μέρους των χριστιανών και των μοναχών κατά του Πατριαρχείου κι ένας διωγμός των ίδιων κατά της Εκκλησίας Μηθύμνης. Μερικά γεγονότα που θα δούμε, και δεν πρέπει να ξεχαστούν, δεν έχουν προηγούμενο αλλά και επόμενο.

Δημιουργήθηκε μία μακροχρόνια τοπική κοινωνική και εκκλησιαστική αναταραχή που ταλαιπώρησε και δίχασε την Επαρχία Μηθύμνης. Κίνητρο των «εξεγερμένων» ήταν οι πρόσοδοι της Μονής. Ήταν αγώνας και πόλεμος για να περιορίσουν τα δικαιώματα που είχαν το Πατριαρχείο και η Εκκλησία Μηθύμνης επί της περιουσίας του πλούσιου μοναστηριού. Το αίτημα για Επαρχιακή Σχολή ήταν, νομίζουμε, προσχηματικό. Τον τύπο (εφημερίδες) της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης τον χρησιμοποίησαν οι «παράνομοι»· πλήρωνε το Ταμείο της Μονής. Το γεγονός, ακόμη, ότι μετά τη μετάθεση του Μουτεσαρίφη Κεμάλ Ναμίκ (1884) ο ηγούμενος Γεδεών, ο ιεροδιδάσκαλος Γρηγόριος ο Λέσβιος, ο ιερομόναχος Δανιήλ Ζαμπέτης, ο λόγιος και πολιτικός Ζαφειράκης Υπανδρευμένος, ο, μη οθωμανός και ξένος, δικηγόρος Μιλτιάδης Νικόπουλος, ο δάσκαλος Ιωάννης Κόντος και άλλοι σιώπησαν, κρύφτηκαν ή ζήτησαν συγχώρηση επιβεβαιώνει την προσέγγισή μας για τα κίνητρα των «παράνομων». Το Μοναστηριακό Ζήτημα είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας που προσπαθούμε, με την έρευνά μας αυτή, να προσεγγίσουμε. Στο παράρτημα του παρόντος βιβλίου ασχολούμαστε, συνοπτικά, με θέματα της Μονής Λειμώνος, που βοηθούν και αυτά στην κατανόηση της προσέγγισής μας.», διαβάζουμε ανάμεσα στα άλλα στην εισαγωγή. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια: Εισαγωγή (Η κατάσταση στα μοναστήρια του Λειμώνος πριν το 1866. Περιουσιακά στοιχεία της Μονής Λειμώνος), Περίοδος 1866 - 1879, Περίοδος 1880 - 1884, Περίοδος 1885 - 1888, Η τύχη των πρωταγωνιστών της εξέγερσης. 

Ακολουθούν το παράρτημα και η βιβλιογραφία με τις πηγές. 

 

Αντώνης Δουκέλλης: Ο πλούτος του κόλπου Καλλονής Λέσβου, Εκδόσεις Άπαρσις, Αθήνα 2021, σελ. 300

«Ο Αντώνης Δουκέλλης   αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση πνευματικού δημιουργού στο χώρο της περιοχής της Καλλονής που μας εκπλήσσει και προκαλεί την εκτίμηση και το θαυμασμό μας. Αφού συμπλήρωσε μια εκπληκτική επαγγελματική πορεία, στηριζόμενος αποκλειστικά στις προσωπικές του ικανότητες, εδώ και μια δεκαετία επιδίδεται με ιδιαίτερη επιτυχία στη δημιουργία πλούσιου και υψηλής ποιότητας πνευματικού και κοινωνικού έργου. Έντεκα βιβλία ποικίλου περιεχομένου, λογοτεχνικού, ιστορικού, λαογραφικού είναι πραγματικός άθλος. Παράλληλα μέσα στα πλαίσια του Πολιτιστικού και Περιβαλλοντικού Συλλόγου Σκάλας Καλλονής « Η ΠΡΟΟΔΟΣ», που με την πρωτοβουλία του ίδιου δημιουργήθηκε, προσπαθεί και καταφέρνει να καλλιεργεί πνεύμα σύμπνοιας και προόδου ανάμεσα στους συνεργάτες του για την επιτυχία κοινών στόχων που αποβλέπουν στην αξιοποίηση των ποικίλων δυνατοτήτων της Σκάλας. Επιβεβαιώνοντας έτσι το ενδιαφέρον και την αγάπη του για τη γενέτειρά του.

 

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα είναι το τρίτο ερευνητικού περιεχομένου έργο του, που αφορά στη γενέτειρά του, τη Σκάλα, και έρχεται να συμπληρώσει τα δύο προηγούμενα. Tο Λεύκωμα φωτογραφιών και τους Μικρασιάτες Πρόσφυγες. Αυτά αναφέρονται κυρίως στους ανθρώπους, τούτο εδώ στο χώρο μέσα στον οποίο κινούνται και παλεύουν για την επιβίωσή τους αυτοί οι άνθρωποι. Στον Κόλπο της Καλλονής.

 

Ο Κόλπος είναι ένα ευλογημένο κομμάτι λεσβιακής γης που έχει ιδιαίτερη σημασία για τη δυτική και για όλη τη Λέσβο, όχι μόνο οικονομική αλλά και συναισθηματική. Iδιαίτερα για τους παλιούς που έζησαν τα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς και της Κατοχής. Τότε που η γη αρνιόταν να τους δώσει τα στοιχειώδη είδη διατροφής και ο κοβγιός, η σαρδέλα, το χαψί και το χτένι έρχονταν ως μάνα εξ ουρανού στις λιμασμένες φαμίλιες όλης της περιοχής.

 

Αυτό, λοιπόν, τον τόπο μας παρουσιάζει με το νέο βιβλίο του ο Αντώνης σε όλες του τις διαστάσεις, ιστορική, τοπογραφική, οικονομική, οικολογική, συναισθηματική. Με έμπνευση και δημιουργικό ζήλο έρχεται να σύρει το πέπλο που απλώνεται στην επιφάνεια της ειδυλλιακής θάλασσας και να μας φανερώσει ένα μαγικό κόσμο. Τον ποικιλόμορφο κόσμο της σιωπής. Να του δώσει φωνή που να μιλά για την ομορφιά των βυθών του ενάλιου βασιλείου, για την πανδαισία των χρωμάτων και την αρμονία των σχημάτων. Έναν κόσμο που αποκαλύπτει τα μυστικά της θείας δημιουργίας, την κοσμογονική δύναμη του ενστίκτου και άλλα θαυμαστά της φυσικής νομοτέλειας».

Τα παραπάνω είναι από την ομιλία του φιλολόγου Χρίστου Σταυράκογλου στην παρουσίαση  του παρόντος  βιβλίου, που έγινε στις 20 Αυγούστου, στην Σκάλα Καλλονής. 

Η εργασία του Αντώνη Δουκέλλη  έχει σκοπό  να προσεγγίσει τον κόλπο Καλλονής, τη «Λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη», αναδεικνύοντας τα στοιχεία που εκτόξευσαν τη φήμη του στα πέρατα της γης, δηλαδή:τα ψάρια, τα όστρακα και όλα τα έμβια όντα που φωλιάζουν στα νερά του,

 τους παλιούς και σύγχρονους τρόπους ψαρέματος, τα παλαιά και σύγχρονα αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα, παραγάδια κ.ά.), τα ξύλινα σκάφη, τη συντήρηση και τα μέσα προώθησής τους στην πορεία του χρόνου, τις αλυκές και τη συνεισφορά τους στον τόπο,τη χλωρίδα και την πανίδα του,

τους ανθρώπους, τη ζωή, τα προβλήματά τους και την απέραντη αφοσίωσή τους σ᾽αυτό το κλειστό κομμάτι θάλασσας, τον κόλπο Καλλονής.

Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο του «στους αλιείς του κόλπου Καλλονής και σε όλους όσοι αγαπούν  αυτό.το διαμάντι της φύσης»