Παναγιά Λαφριανή

Νέα ευρήματα δείχνουν ιερό της Αρτέμιδος Λαφρίας/Δρηνείας της Ερεσού

12/09/2014 - 20:40

Συνεχίζουμε την αρθρογραφία και έρευνά μας για τη λιμνοθαλάσσια περιοχή «Λάφρη» της Ερεσού -με φλαμίνγκο και σταχτοτσικνιάδες- και τη σύνδεση του τοπωνυμίου αυτού με την «πότνια θηρών» Αρτέμιδα Λαφρία, που τη λατρεία της έφεραν στη Λέσβο από τη Βοιωτία, την Αιτωλία και τη Θεσσαλία οι πρώτοι Έλληνες έποικοι του νησιού μας.

Συνεχίζουμε την αρθρογραφία και έρευνά μας για τη λιμνοθαλάσσια περιοχή «Λάφρη» της Ερεσού -με φλαμίνγκο και σταχτοτσικνιάδες- και τη σύνδεση του τοπωνυμίου αυτού με την «πότνια θηρών» Αρτέμιδα Λαφρία, που τη λατρεία της έφεραν στη Λέσβο από τη Βοιωτία, την Αιτωλία και τη Θεσσαλία οι πρώτοι Έλληνες έποικοι του νησιού μας.

Επιφανειακά ευρήματα στη στεριά

Ως συνήθως, αφετηρία έρευνας πεδίου είναι ένας χώρος χριστιανικής λατρείας -και η γύρω περιοχή-, όπου βρίσκει κανείς οικοδομικά μέλη αρχαίου κτίσματος. Έτσι, δημοσιεύσαμε φωτογραφία με τη μεγάλη πέτρινη βάση -δύο ξύλινων κιόνων/πασάλων- στο άρθρο μας «Ίχνη του Ιερού της Αρτέμιδος Λαφρίας/Δρηνείας» («Ε», 7/12/2013), που είναι βαλμένη όρθια στην είσοδο του ερειπίου της Παναγιάς της Λαφριανής. Πίσω από το ερείπιό της, υπάρχει μεγάλη τριγωνική πελεκητή πέτρα με μία τρύπα ίδιας περίπου διαμέτρου. Παρεμφερής ορθογώνια βάση βρίσκεται και στην Ακρόπολη της Ερεσού ή Βίγλα, από γκρίζο μάρμαρο, με δυο πάλι τρύπες, περίπου ίδιας πάλι διαμέτρου. Στις τρύπες αυτές σφήνωναν ξύλινους πασσάλους, πάνω στους οποίους έμπαιναν οι μεντεσέδες για να ανοιγοκλείνει το φύλλο της πόρτας.

Θραύσματα κεραμιδιών

Δεν είχαμε δημοσιεύσει εικόνα -για λόγους προστασίας του- του μόνου μαρμάρινου δομικού υπολείμματος που βρισκόταν πεσμένο στο δάπεδο της Παναγιάς της Λαφριανής. Έχει έξι πλευρές, από τις οποίες οι τρεις στενές είναι επιφάνειες θραύσης. Οι δύο πλατύτερες και η τρίτη στενότερη, όμως, είναι επιμελημένα κατεργασμένες, πράγμα που δηλώνει πως έχουμε να κάνουμε με κάποιο θραύσμα γλυπτού αντικειμένου που είχε μεγάλη αξία στην αρχαιότητα, για να είναι κατασκευασμένο από λευκογκρίζο μάρμαρο που σπάνιζε στην Ερεσία. Το μυαλό μας φυσικά πηγαίνει στην «Αρτέμιδα Λαφρία της Λέσβου» που έστειλε ο διοικητής του νησιού Ισμαήλ πασάς το 1865 για να κοσμεί μέχρι σήμερα το Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Τώρα που αφαιρέσαμε το θραύσμα -με την άδεια της Κ΄ ΕΠΚΑ φυσικά- από το ερείπιο της Παναγιάς της Λαφριανής και το παραδώσαμε στο Μουσείο της Ερεσού, μπορεί να γίνει κάποια παραβολή του υλικού του με το άγαλμα της «Αρτέμιδος Λαφρίας της Λέσβου». Έτσι, η αρχική υπόνοια -απόλυτα λογική φυσικά- που ο φίλος Άρης Κυριαζής δημοσίευσε στο «Ε» της 9/8/2014, ίσως επιβεβαιωθεί… Πως δηλαδή, για να μην αφήσει ίχνος συλλογικής μνήμης στο νησί μας ούτε να έχουν γράψει κάτι οι τότε Έλληνες διανοούμενοι, ένα τέτοιο υπέροχο άγαλμα θα πρέπει να βρέθηκε από Τούρκους και μάλιστα στρατιωτικούς, για να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό, ώστε να μη διαρρεύσει τίποτα. Τέτοιο μέρος με αμιγώς τουρκικό πληθυσμό που είχε σχέση με τη φρουρά του κάστρου του, ήταν μόνο ο παρακείμενος οικισμός Σίγρι…

Κολώνα στο βυθό

Πέμπτο εύρημα στη στεριά είναι μια πελεκητή (ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο) πέτρα, που σε δεύτερη χρήση βρήκε χτισμένη ένας λάτρης της λεσβιακής παράδοσης, αρχαίας και νέας, ο γνωστός οφθαλμίατρος καθηγητής Σπύρος Γεωργαράς, καθώς μετέτρεπε σε σπίτι του ένα μοναδικό χάλασμα που κάποτε ήταν χάνι/τυροκομείο, στ’ Αλίμενα, μεταξύ Σιγρίου και Λάφρης. Φέρει λοιπόν ο γωνιόλιθος αυτός από τραχείτη, ένα σκαλισμένο σαφέστατο «κεφαλαίο Α», σίγουρα αρχικό λέξης, που ακολουθείται από ένα ασαφές γράμμα που δεν μπορεί να αποκλειστεί πως είναι το «κεφαλαίο Ρ», όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Η αρχαιότητα του γωνιόλιθου αυτού, καθώς και δύο άλλων ομοειδών του χωρίς γράμματα, συμπεραίνεται από τις τετράγωνες σκαλιστές οπές (μοχλοβόθρια; κόγχες αναθημάτων;). Ο κ. Γεωργαράς όχι μόνο φυλάει με φροντίδα τους τρεις γωνιόλιθους στο σπίτι του, αλλά και τους θέτει στη διάθεση της Κ΄ ΕΠΚΑ.

Μαρμάρινο θραύσμα Παναγιάς Λαφριανής

Ένας αρχαίος λοιπόν γωνιόλιθος σε δεύτερη χρήση, με χάραξη γράμματος «Α» ή γραμμάτων «Α(Ρ;)», που βρίσκεται -και δύο ομοειδείς του εντοιχισμένοι μαζί- στην περιοχή Αλίμενα δίπλα στη Λάφρη, μερικές εκατοντάδες μέτρα πέρα από την Παναγιά τη Λαφριανή με τα αρχαία οικοδομικά μέλη, έχει πολύ μεγαλύτερη αξία συσχετισμού προς την Αρτέμιδα Λαφρία από το εάν π.χ. είχαν βρεθεί στην κορυφή του Ορδύμνου, 12 χλμ. μακριά.

Υποβρύχια ευρήματα

Όπως είχαμε γράψει σε σχετικό προηγούμενο άρθρο, 120 μέτρα νοτιοδυτικά του ερειπίου της Παναγιάς της Λαφριανής υπάρχει ένα πηγάδι με εξαιρετικά μεγάλη παροχή νερού, απαραίτητη για όσους προσέρχονταν για τη λατρεία της Λαφριανής, Παναγίας ή Αρτέμιδας. Επ’ ευθείας και 80 μέτρα πιο δυτικά του πηγαδιού, βρισκόμαστε στην «ακτή της κατακρήμνισης με αρκετά κεραμικά υπολείμματα στην επιφάνεια της στεριάς», απ’ όπου φαίνεται σαφώς πως αποσπάστηκε ο κόκκινος βράχος που στέκεται μέσα στη θάλασσα.

Μικρή κολώνα 1,15 μ. στη στέψη

1. Δύο κίονες στο βυθό
Στην κατακρημνισμένη ακτή λοιπόν, 200 μέτρα νοτιοδυτικά της Παναγιάς Λαφριανής, σχεδόν στο μυχό του κόλπου γνωστού ως «Γιαλάν Μπουγάζ», εντοπίστηκαν και φωτογραφήθηκαν εδώ και δεκαετίες από το Γιάννη Καψή, δύο αρράβδωτες κολώνες που ξαναφωτογραφίσαμε και μετρήσαμε φέτος με το Σπύρο Γεωργαρά, διαστάσεων 1,23 μ. η μεγάλη και 1,15 μ. η μικρή, με 37 εκ. διάμετρο, και που βρίσκεται πλησιέστερα στην ακτή. Μέσο βάθος τρία μέτρα και απόσταση από την ακτή περίπου τέσσερα - επτά μέτρα. Η δεύτερη έχει στο άνω άκρο της μια στεφάνη, κάτι που παρατηρήσαμε και σε άλλη κολώνα παρεμφερών διαστάσεων, που στέκεται όρθια στο προαύλιο του Μουσείου της Ερεσού!

Το στόμιο του αγγείου κοιτάζει προς τα κάτω

Βραχοποιημένη κεραμεική

Εκείνο όμως που αφήνει άναυδο τον ερευνητή, είναι η καταποντισμένη στα ρηχά του κόλπου πλουσιότατη βραχοποιημένη κεραμεική, που θυμίζει την καταπλακωμένη κεραμεική του Ακρωτηρίου στη Σαντορίνη, εκεί στη στεριά. Εκεί έχουμε τοίχους να έχουν καταπλακώσει και φυσικά να έχουν εγκλωβίσει τα σπασμένα κεραμεικά σκεύη. Εδώ, στο «Γιαλάν Μπουγάζι», το δομικό υλικό έχει καταπλακώσει/εγκλωβίσει κεραμεικά συντρίμματα που με την πάροδο των αιώνων, βραχοποιούνται. Τα συντρίμμια π.χ. κεραμιδιών από στέγες, αμφορέων, έχουν γίνει ένα σώμα με τους πέτρινους τοίχους που τα καταπλάκωσαν. Δημοσιεύουμε τα εντυπωσιακά ευρήματα και δε θα επιχειρήσουμε περαιτέρω ερμηνεία τους. Αυτή η επιστημονική δουλειά είναι αρμοδιότητα πολλών ειδικοτήτων: γεωλόγων, σεισμολόγων, αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων κ.λπ.. Επείγει όμως παρέμβαση της Κ΄ ΕΠΚΑ με πινακίδα που να απαγορεύει τη λήψη σκόρπιου υλικού του βυθού και πολύ περισσότερο τη θραύση του καταπλακωμένου, καθώς και αίτημα προς το Λιμενικό Σταθμό Σιγρίου να περιφρουρεί την περιοχή. Εμείς αφαιρέσαμε από τα σκόρπια ελεύθερα θραύσματα του βυθού, τμήμα λαιμού αγγείου, που παραδώσαμε στο Μουσείο Ερεσού. Δεν έχει μείνει καμμιά αμφιβολία στο γράφοντα πως τα ευρήματα του κόλπου σχετίζονται άμεσα με το λατρευτικό χώρο της Παναγιάς της Λαφριανής ή Αρτέμιδος Λαφρίας, που αρχίζει από το πηγάδι 80 μέτρα πιο πέρα…
Στο β΄ και τελευταίο μέρος, «Ο κατακρημνισμένος Άι-Λιας και το “Γιαλάν Μπουγάζι”».

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey