Είναι γεγονός ότι η Τουρκία από το 1974, ανεξάρτητα των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων και ανωμαλιών (πραξικοπήματα), ακολουθεί έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου μία πάγια επιθετική στρατηγική, προσαρμοζόμενη ανάλογα των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2015, στις οποίες το κυβερνών από το 2002 κόμμα της «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης-AKP» έχασε την πλειοψηφία στην τουρκική Βουλή (258 βουλευτές στο σύνολο των 550), αναγκάστηκε ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν να στραφεί προς τον ακροδεξιό χώρο (MHP-Μπαχτσελί και κόμμα της Πατρίδας-Vatan-Περιντσέκ). Με τη βοήθειά τους πέτυχε να ανακτήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με τις πρόωρες εκλογές της 1 Νοεμβρίου 2015.

Η «στροφή» αυτή ανάγκασε τον Ερντογάν να υιοθετήσει πλήρως την επιθετική πολιτική των συνεταίρων του στο εσωτερικό (άρχισε εκ νέου πόλεμο με τους Κούρδους αυτονομιστές) αλλά και στο εξωτερικό (υιοθέτηση σκληρής γραμμής στο Κυπριακό, αύξηση των επιθετικών ενεργειών και της φρασεολογίας κατά της χώρας μας και χρησιμοποίηση του μεταναστευτικού ως μοχλό πίεσης προς την Ε.Ε.).

Επίσης η Τουρκία με την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους την 1η Νοεμβρίου 2015 από την αεράμυνα της ενεπλάκη στο «Συριακό βάλτο» και αφού πέρασε μια περίοδο ψυχρότητας μεταξύ των δύο χωρών, ήλθε η «εποχή της άνοιξης», που συνεχίζεται προς το παρόν. Η Ρωσία πουλάει οπλικά συστήματα (S-400) και η Τουρκία άρχισε να αναθερμαίνει τις «ελπίδες της και τα όνειρά της» για την ανάκτηση εδαφών, που έχασε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Εθνικό συμβόλαιο - Γαλάζια πατρίδα - τα σύνορα της καρδιάς μας κλπ). Όλα τούτα κατάλληλα παρουσιαζόμενα από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ, εξάπτουν τα «εθνικιστικά αντανακλαστικά» του τουρκικού λαού και τον αποπροσανατολίζουν από τα πραγματικά προβλήματα (οικονομία, έλλειψη δικαίου, ελεύθερης έκφρασης και λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών).

Πλέον των παραπάνω, «ρυμουλκώντας» την αντιπολίτευση αλλά και όλο το σύστημα των ΜΜΕ που είναι πλήρως ελεγχόμενο (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) στην επιθετική στρατηγική (επιχειρήσεις στη Συρία, εισβολή στο Β.Ιράκ, έρευνες ερευνητικών σκαφών στην ΑΟΖ της Κύπρου, προβολή ισχύος σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο) δημιούργησε στην τουρκική κοινή γνώμη το «φοβικό σύνδρομο ότι η χώρα απειλείται από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς», με αποτέλεσμα να διευκολύνονται τα σχέδια του για τη διατήρηση της εξουσίας. Στους «εσωτερικούς εχθρούς», που πάντα μονοπωλούσε το Κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα, προστέθηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15 Ιουλίου 2016 (για πολλούς κατάλληλα «ενορχηστρωμένο» από τους προσκείμενους στον πρόεδρο) και η οργάνωση του εξόριστου στις Η.Π.Α. ιμάμη Γκιουλέν.

Ο Ερντογάν «άρπαξε την ευκαιρία» και εφαρμόζοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης με προεδρικά διατάγματα και συνοπτικές διαδικασίες, που ακόμη συνεχίζονται, πέτυχε να εξουδετερώσει όλους τους αντιπάλους σε όλους τους τομείς της δημόσιας διοίκησης και κυρίως στις ένοπλές δυνάμεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους 358 στρατηγούς και ναυάρχους οι 240 κατηγορήθηκαν και αποστάχθηκαν ως μέλη της οργάνωσης του Γκιουλέν, μαζί με αυτούς εκατοντάδες χιλιάδες σε όλο το δημόσιο τομέα.

Παράλληλα με τις εσωτερικές εκκαθαρίσεις ανέλαβε, με την ανοχή των ΗΠΑ και της Ρωσίας, μικρές επιθετικές πρωτοβουλίες στη Συρία (επιχειρήσεις -Ασπίδα του Ευφράτη και- Κλάδος ελαίας) και ενέτεινε την επιθετική ρητορική προς τις Η.Π.Α-Ισραήλ-Ε.Ε. και τους συμμάχους τους στη Μέση Ανατολή. Με αυτές τις κινήσεις πέτυχε να παρασύρει το σύνολο του τουρκικού λαού στην «εθνικιστική έξαρση». Τούτο τον διευκόλυνε στα σχέδια του και με τις εκλογές του Απριλίου 2017 κατόρθωσε να αλλάξει το ισχύον σύνταγμα και το πολίτευμα από κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική «οθωμανικού τύπου», με όλες τις εξουσίες συγκεντρωμένες στην προεδρία. Επίσης τον βοήθησε, με τις εκλογές της 24 Ιουνίου 2018 με ποσοστό 52,9%, να καταλάβει για δεύτερη φορά (πρώτη φορά εκλέχτηκε τον Αύγουστο του 2014 με το προηγούμενο σύστημα διακυβέρνησης) τον «προεδρικό θώκο» ως εκλεγμένος από το λαό πρόεδρος, που παράλληλα συνεχίζει να είναι και αρχηγός του κόμματός του. Ταυτόχρονα η συμμαχία με τους ακροδεξιούς (Cumhur İttifakı-προεδρική συμμαχία) πέτυχε να καταλάβει τις 344 έδρες από το σύνολο των 600 εδρών και η ενωμένη αντιπολίτευση (Millet İttifakı-εθνική συμμαχία) τις 256.

Δυστυχώς ή ευτυχώς η αλαζονεία και η αμετροέπεια του Προέδρου Ερντογάν τον οδήγησαν σε κινήσεις πέρα των δυνατοτήτων της χώρας του (φυλάκιση αμερικανού ιερωμένου, προμήθεια ρωσικών ολικών συστημάτων) που έβλαψαν την τουρκική οικονομία και το βιοτικό επίπεδο του τουρκικού λαού. Επίσης οι συνεχείς διώξεις των αντιφρονούντων με «αστείες» κατηγορίες και κάθε δημοσίου ανδρός που ασκούσε κριτική, κούρασαν το εκλογικό σώμα. Τούτο φάνηκε στις τοπικές εκλογές της 31 Μαρτίου 2019 και στις επαναληπτικές στην Κωνσταντινούπολη της 23 Ιουνίου, όπου η κυβερνητική συμμαχία έχασε 11 μητροπολιτικούς δήμους μεταξύ αυτών τους τρείς μεγαλύτερους (Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα και Σμύρνη) από τη συμμαχία της Αντιπολίτευσης που στηρίχτηκε από τους Κούρδους ψηφοφόρους.

Αποτέλεσμα των παραπάνω εξελίξεων είναι η εμφάνιση εσωτερικής αντιπολίτευσης από δύο πρώην επιφανή στελέχη, τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου (Ahmet Davutoğlu) και τον πρώην υπουργό οικονομικών Αλή Μπαμπατζάν (Ali Babacan) ο οποίος στηρίζεται και από τον πρώην πρόεδρο και συνοδοιπόρο του Ερντογάν, Αμπτουλάχ Γκιούλ (Abdülah Gül). Ακολούθησαν οι παραιτήσεις και οι διαγραφές από το κόμμα που επεκτάθηκαν και σε δεκάδες στελέχη στις τοπικές οργανώσεις. Με βάση τις καταγραφές των μελών του κόμματος AKP, από τον αριθμό των 10, 8 εκ. στο συνέδριο του Αυγούστου 2018 έπεσε στα 9, 9 εκ την 1η Ιουλίου 2019.

Οι επικεφαλής των αντιπολιτευτικών κινήσεων ανακοίνωσαν την πρόθεση τους να δημιουργήσουν νέα κόμματα και ήδη κινούνται για τη δημιουργία πυρήνων μελών ανά την τουρκική επικράτεια, κατηγορώντας ότι το «κόμμα που δημιούργησαν το 2001 και κυβερνά επί 17 συναπτά έτη έχει απομακρυνθεί από τις αρχές του και κυβερνάται από την οικογένεια του προέδρου». Οι δημοσκοπήσεις που δίνουν πτώση της κυβερνητικής συμμαχίας στο 42-43% (30% το AKP και 13-14% το MHP) διαπιστώνουν απώλειες του κόμματος του Ερντογάν προς όλα τα κόμματα και κυρίως προς τους Γκρίζους λύκους (MHP). Δηλαδή ο ουσιαστικός κερδισμένος είναι ο ηγέτης του κόμματος MHP Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος ενώ κινδύνευε να μπει στη βουλή τελικά μπήκε με 12% και 67 βουλευτές και σήμερα παρουσιάζει άνοδο στο 14%.

Οι υπό διαμόρφωση πολιτικές κινήσεις ευελπιστούν να καλύψουν το χώρο της ισλαμικής κεντροδεξιάς που μένει κενός μετά τη διολίσθηση του AKP προς την ακροδεξιά. Οι δημοσκόποι εκτιμούν ότι θα αφαιρέσουν ένα 3-4% από την κυβερνητική συμμαχία που θα είναι πολύ κρίσιμο για τις επόμενες εκλογές, όποτε και να γίνουν. Γεγονός είναι ότι ο πρόεδρος Ερντογάν έχει αρκετό πολιτικό χρόνο μέχρι το καλοκαίρι του 2023 και τις απεριόριστες εξουσίες να ανακτήσει την πρωτοβουλία.

Η αντιπολίτευση και κυρίως η βασική συνιστώσα το CHP προς το παρόν προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει τα κέρδη στις τοπικές εκλογές. Το νέο «αστέρι» ο δήμαρχος της Πόλης Εκρέμ Ιμάμογλου σίγουρα θα αποτελέσει μία εναλλακτική ηγετική λύση, αν επιτύχει σαν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.

Η προσπάθεια, όπως προαναφέρθηκε, του Ερντογάν να ρυθμίζει τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις σε συνάρτηση με τις επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική και στα μέτωπα του πολέμου συναντά σοβαρές δυσκολίες όπως φάνηκε και από τα αποτελέσματα της τριμερούς συνάντησης (Πούτιν-Ρουχάνι-Ερντογάν) της 16 Σεπτεμβρίου 2019 στην Άγκυρα. Ο Πούτιν έκανε σαφές ότι η χώρα του θα στηρίξει τις δυνάμεις του Άσσαντ να ανακαταλάβουν τα εδάφη δυτικά του Ευφράτη ποταμού.

Η προσπάθεια που ξεκίνησε για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας ανατολικά του Ευφράτη υπό τουρκικό έλεγχο και σε συνεργασία με τις αμερικάνικες δυνάμεις δεν προχωρά επιτυχώς. Οι Η.Π.Α. δύσκολα θα εγκαταλείψουν τους Κούρδους που μέχρι τώρα έχουν 11 χιλιάδες νεκρούς στο πόλεμο κατά του Ισλαμικού κράτους.

Η προχθεσινή επίθεση κατά των εγκαταστάσεων πετρελαίου της Σ. Αραβίας, ανεξάρτητα από την αφετηρία πτήσης των πυραύλων, έχει φέρει στο στόχαστρο των ΗΠΑ-Ισραήλ και των συμμάχων τους στον Περσικό κόλπο το Ιράν. Η εξέλιξη αυτή είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία για τον Ερντογάν να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τη Δύση αν αποφασιστεί πολεμικό κτύπημα στο Ιράν, διότι η χώρα του είναι το μοναδικό μέλος του ΝΑΤΟ που έχει σύνορα με το Ιράν. Θα τολμήσει να συμπαραταχθεί κατά της Χώρας, με τον ηγέτη της οποίας προ ημερών συνδιαλεγόταν; Φαίνεται λιγάκι δύσκολο αλλά όχι απίθανο.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα ο Έλληνας πρωθυπουργός αρχές της επόμενης εβδομάδας θα συναντηθεί με τον Ερντογάν στη Νέα Υόρκη. Μία συνάντηση που πραγματοποιείται εδώ και χρόνια πάντα χωρίς απτά αποτελέσματα για τα εθνικά συμφέροντα απλώς για να προστεθούν και άλλα τουρκικά αιτήματα στο τραπέζι. Κάθε φορά η ελληνική πλευρά κάνει και μια καλή κίνηση (Μουφτήδες, διευκολύνσεις μουσουλμανικής μειονότητας, τζαμί στην Αθήνα, αμέριστη στήριξη στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας κλπ) αλλά πάντοτε μένει χωρίς ανταπόκριση. Τουναντίον η ελληνική υποχωρητικότητα εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως αδυναμία και ίσως τούτη τη φορά οι απαιτήσεις να είναι περισσότερες και δυσκολότερες.

Τα μέλη της δυναστείας των Παλαιολόγων, που κυβέρνησε ότι είχε απομείνει από το Βυζαντινό κράτος μέχρι την Άλωση, συναγωνιζόταν μεταξύ τους ποιος θα προσφέρει περισσότερα δώρα στον εκάστοτε Οθωμανό σουλτάνο για να εξασφαλίσουν το θρόνο. Το 1402 όταν ο Βαγιαζήτ πολιορκούσε την Πόλη ο αυτοκράτορας του έστειλε 10 χιλιάδες χρυσές λίρες και πλούσια δώρα καθώς και στο Βεζίρη Αλή Πασά. Ο τελευταίος βλέποντας την βυζαντινή υποχωρητικότητα πρότεινε στο Σουλτάνο να ζητήσει την μετατροπή μιας εκκλησίας σε τζαμί, τη δημιουργία ενός ιεροδιδασκαλείου και μιας καθαρής μουσουλμανικής γειτονιάς. Πράγματι ο αυτοκράτορας τα έδωσε και λύθηκε η πολιορκία, η οποία θα έληγε διότι υπήρχε κίνδυνος από τους Σελτζούκους εμίρηδες στην περιοχή του Ικονίου, δεν σταμάτησε όμως τις οθωμανικές απαιτήσεις και την πτώση που ήλθε μετά από μισό αιώνα.

Με την εμπλοκή των Μεγάλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή μόνος χώρος για την Τουρκία και τον πρόεδρο της να επιδείξει κάποια επιτυχία για εσωτερική εκμετάλλευση απέμεινε το Αιγαίο και η Κύπρος. Το «στριμωγμένο θηρίο» είναι πάντα πιο επικίνδυνο και το μόνο που καταλαβαίνει και υπολογίζει είναι η αποφασιστικότητα και η δύναμη του αντιπάλου να το κτυπήσει. Δεν μένει άλλος χρόνος για την ελληνική πλευρά για εφησυχασμό και διπλωματία (ούτως ή άλλως απλώς καθυστερεί τις εξελίξεις και εφησυχάζει τον αδύναμο). Ας αναλογιστούν τα πολιτικά κόμματα και κυρίως η κυβέρνηση τις ευθύνες των και ας ομονοήσουν για κοινή και σταθερή πολιτική.

Μυτιλήνη 19 Σεπτεμβρίου 2019

Στρατής Χαραλάμπους - Αντγος ε.α.