Αλλαγή φρουράς στην πρυτανική αρχή του Πανεπιστήμιου Αιγαίου από τον Σεπτέμβρη εν μέσω μιας περιόδου με κρίσιμα ζητήματα να μένουν ανοιχτά, πολλά εκ των οποίων άπτονται ακόμα και της επιβίωσης του νησιωτικού ιδρύματος τα επόμενα χρόνια.

Ο νέος πρύτανης Στέφανος Γκρίτζαλης, μιλώντας στο «Ε», τόνισε πως η νέα πρυτανική αρχή θα υπηρετήσει, όπως και όλες οι προηγούμενες διοικήσεις του ιδρύματος, την οραματική πολιτική για το δημόσιο πολυνησιωτικό Πανεπιστήμιο με μείωση εντάσεων στο εσωτερικό του και επισήμανε πως απαραίτητη προϋπόθεση για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου είναι να συνεχιστεί και να ενισχυθεί περαιτέρω η χρηματοδοτική ευθύνη της πολιτείας προς τα δημόσια πανεπιστήμια.

Κύριε Γκρίτζαλη, αναλαμβάνετε τη διοίκηση του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε μία από τις κρισιμότερες περιόδους για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που θα αντιμετωπίσετε αμέσως μόλις αναλάβετε είναι η μειωμένη κρατική χρηματοδότηση, η οποία υπέστη περικοπή για μία ακόμα χρονιά. Πώς θα κινηθείτε για το ζήτημα αυτό;
«Όπως είναι γνωστό, κατά το διάστημα 2009-2014 έχει επέλθει πρωτοφανής μείωση του προϋπολογισμού των πανεπιστημίων, που φτάνει συσσωρευτικά το 60%. Επιπλέον, όπως ανακοινώθηκε προ ολίγων εβδομάδων, η μείωση στον προϋπολογισμό των πανεπιστημίων για το έτος 2015 φτάνει το 26%, παρά το γεγονός ότι η σχετική πρόβλεψη που περιλαμβάνεται στο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα αναφέρει μείωση της τάξης του 16%.

Η μεταβολή αυτή έχει ξεπεράσει κάθε καλοπροαίρετη προσέγγιση περί “εξορθολογισμού” ή “νοικοκυρέματος” των πανεπιστημίων, κατά συνέπεια αναφερόμαστε πλέον σε απομείωση του ίδιου του αντικειμένου δράσης των πανεπιστημίων. Ουσιαστικά, δηλαδή, διακυβεύεται η ίδια η βιωσιμότητα των πανεπιστημίων.

Τα περισσότερα πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, που δεν διαθέτουν περιουσία από δωρεές και κληροδοτήματα και δεν έχουν προσόδους ικανοποιητικού ύψους, είναι πια ιδρύματα σχεδόν “πτωχά”.

Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων αυτών καλούνται να διαχειριστούν τις πολλαπλές συνέπειες μιας αλυσιτελούς εθνικής πολιτικής για την παιδεία και την έρευνα. Και κάποτε το πολιτικό προσωπικό της χώρας θα πρέπει να απολογηθεί πολιτικά για την εν τοις πράγμασι αδυναμία ή αδιαφορία του να αναπτύξει και να υπηρετήσει ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό όραμα για τον πιο βασικό αναπτυξιακό πυλώνα μιας χώρας, την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και τη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα».

Περαιτέρω χρηματοδότηση αλλά και…
«Στο πλαίσιο όσων ορθώς ορίζει ο συνταγματικός νομοθέτης, θεωρούμε ότι πρέπει να διατηρηθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω η χρηματοδοτική ευθύνη της πολιτείας προς τα δημόσια πανεπιστήμια.

Ταυτόχρονα, όμως, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί για την αναζήτηση καλά επιλεγμένων επιπλέον χρηματοδοτικών πόρων, στο πλαίσιο ακαδημαϊκών αποφάσεων που συλλογικά θα έχουν ληφθεί από τα αρμόδια θεσμικά όργανα. Συγκεκριμένα, στις παρούσες συνθήκες το Πανεπιστήμιο Αιγαίου θα πρέπει να κινηθεί στις ακόλουθες κατευθύνσεις.

Τόσο αυτοτελώς όσο και σε συνεργασία με τα υπόλοιπα πανεπιστήμια, θα πρέπει να ασκηθεί πολιτικού χαρακτήρα πίεση προς τις πολιτικές δυνάμεις του συνταγματικού τόξου για εθνικές αποφάσεις, για αύξηση των πόρων προς την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και την έρευνα, σε πρώτο στάδιο ακόμη και με τη μορφή έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης για την προστασία εκπαιδευτικών και ερευνητικών δομών που βρίσκονται στα πρόθυρα κατάρρευσης.

Βασική παράμετρο στην επιχειρηματολογία μας θα πρέπει να αποτελέσει η προσέγγιση ότι τα πανεπιστήμια δεν μπορεί να λογίζονται ως μέρος της οικονομικής κρίσης, αλλά ότι η ακαδημαϊκά αποτελεσματική λειτουργία τους αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την υπέρβαση της ίδιας της κρίσης.

Τα δημόσια πανεπιστήμια, αν στηριχθούν, είναι σε θέση να ενισχύσουν την κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη της χώρας, άρα απαιτείται αναπτυξιακή προσέγγιση εκ μέρους της Πολιτείας κατά την κατανομή των πόρων του τακτικού προϋπολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων. Και τα πανεπιστήμια, με τη σειρά τους, είναι έτοιμα να προχωρήσουν σε διαυγή κοινωνική και ακαδημαϊκή λογοδοσία για τον τρόπο αξιοποίησης των πόρων αυτών.

Με βάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, το Συμβούλιο του πανεπιστημίου μας, μεριμνώντας “για τη σύνδεση του Πανεπιστημίου με την κοινωνία και την οικονομία”, θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί σχετικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Για το κρίσιμο αυτό θέμα, που είναι υψηλής σημασίας με μεσο- και μακροπρόθεσμα οφέλη, απαιτείται συγκροτημένη και επίμονη προσπάθεια και άρτιος σχεδιασμός δράσεων και ενεργειών».

«Συμπληρωματικές χρηματοδοτικές πηγές»
«Κλασικές συμπληρωματικές χρηματοδοτικές πηγές μπορούν να αποτελέσουν τα ιδρυματικά έσοδα από διεθνή και εθνικά ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα ανταγωνιστικού χαρακτήρα, από παροχή υπηρεσιών υψηλής εξειδίκευσης σε τρίτους φορείς, από προγράμματα Δια Bίου Μάθησης κ.λπ., πεδία όπου θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις έντασης των προσπαθειών μας.
Ξεχωριστή έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην αναζήτηση νησιωτών δωρητών και χορηγών, διαδικασία η οποία και στο παρελθόν είχε αποφέρει πολύ θετικά αποτελέσματα στον κτηριακό πλούτο τω νησιών του πανεπιστημίου μας.

Ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο αποτελεί η συμμετοχή του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε σειρά προγραμμάτων της επόμενης διαχειριστικής περιόδου 2014-2020 από τις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Νοτίου Αιγαίου, η συνεργασία με τις οποίες θα πρέπει να είναι στενή, διαρκής, ειλικρινής, αποτελεσματική και αμοιβαία χρήσιμη για το καλό των νησιών μας και της βιώσιμης ανάπτυξής τους».

Για τις μετεγγραφές

Φλέγον ζήτημα είναι αυτό των μετεγγραφών. Ποια είναι η θέση σας για το θέμα και ποιες θα είναι οι ενέργειές σας;
«Στη χώρα μας, αντίθετα με το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επί πολλά χρόνια είχε επικρατήσει ο θεσμός των μετεγγραφών φοιτητών και φοιτητριών μεταξύ ομοειδών τμημάτων από ίδρυμα σε ίδρυμα.

Με τις μετεγγραφές τόσο τα περιφερειακά πανεπιστήμια όσο και τα πανεπιστήμια που εδρεύουν στις πολύ μεγάλες πόλεις αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα κατά τον ακαδημαϊκό τους προγραμματισμό, αφού ο ακριβής αριθμός των πρωτοετών φοιτητών και φοιτητριών που θα φοιτήσουν ανά τμήμα γινόταν γνωστός μόλις στις αρχές Οκτωβρίου. Ιδιαίτερα, μάλιστα, τα αποκαλούμενα κεντρικά πανεπιστήμια υποδέχονταν, παρά τη βούλησή τους, πολύ μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών και φοιτητριών από αυτόν που ακαδημαϊκά μπορούσαν να εκπαιδεύσουν.

Από το 2011 το πρόβλημα αυτό είχε αντιμετωπιστεί νομοθετικά με πολύ ικανοποιητικό τρόπο, αφού όλες οι κατηγορίες φοιτητών και φοιτητριών που έχρηζαν υποστήριξης (π.χ. πολύτεκνοι, τρίτεκνοι, έχοντες προβλήματα υγείας κ.ά.) εισάγονταν από την αρχή στο τμήμα που εν συνεχεία θα φοιτούσαν.

Πριν από λίγους μήνες, με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, κρίθηκε αντισυνταγματική η σχετική διάταξη. Ακολούθως, το Υπουργείο Παιδείας προχώρησε σε νέα νομοθετική ρύθμιση, αλλά αναιτίως -και ως δεν όφειλε- δεν έθεσε κανένα απολύτως ποσοστιαίο περιορισμό για τις μετεγγραφές των αποκαλούμενων ευπαθών ομάδων υποψηφίων, τις οποίες και διεύρυνε, ούτε καν λαμβάνοντας υπόψη το ύψος των εισοδημάτων της κάθε οικογένειας. Έτσι, επιστρέψαμε στο πρότερο καθεστώς μετεγγραφών και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση.

Στην παρούσα περίοδο της οικονομικής κρίσης, αναγνωρίζουμε πλήρως την ένταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν χιλιάδες οικογένειες στη χώρα μας, όταν πρέπει να υποστηρίξουν οικονομικά τα παιδιά τους ως φοιτητές και φοιτήτριες σε άλλη πόλη από εκείνη που η οικογένεια κατοικεί.

Θα πρέπει, όμως, κάποτε η πολιτεία να αντιληφθεί ότι δεν είναι ρεαλιστικό να θεωρεί ότι μπορεί να ασκήσει κοινωνική πολιτική χωρίς πόρους. Και η τρέχουσα νομοθεσία για τις μετεγγραφές είναι συνολικά μία ατελέσφορη προσπάθεια. Είναι μία προσπάθεια άσκησης κοινωνικής πολιτικής εις βάρος της εκπαιδευτικής πολιτικής, εις βάρος της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου που ασκείται στα κεντρικά πανεπιστήμια.

Κάθε κεντρικό πανεπιστήμιο υποδέχεται πλέον δυσβάστακτο αριθμό φοιτητών και φοιτητριών, το οποίο δεν μπορεί να εκπαιδεύσει λόγω έλλειψης επαρκούς χωρητικότητας αιθουσών διδασκαλίας, εργαστηριακών χώρων, εξοπλισμού και λοιπών υποδομών, αλλά και διδασκόντων, των οποίων ο αριθμός είναι διαρκώς μειούμενος λόγω συνταξιοδότησης ή λόγω αποχώρησης προς πανεπιστήμια προηγμένων χωρών της αλλοδαπής, χωρίς να παρέχονται πιστώσεις από την πολιτεία για αντικατάστασή τους».

«Κίνδυνος απερήμωσης»
«Την ίδια στιγμή, τμήματα σε περιφερειακά πανεπιστήμια φαίνεται ότι θα αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της ουσιαστικής απερήμωσης, αφού υπάρχει το ενδεχόμενο το ποσοστό των προς μετεγγραφή φοιτητών και φοιτητριών να ξεπεράσει το 60% σε μερικά από αυτά.

Η πολιτεία έχει χρέος να αντιληφθεί ότι το τίμημα της άσκησης κοινωνικής πολιτικής χωρίς πόρους οδηγεί τελικά σε δραστικά μειωμένο επίπεδο εκπαίδευσης των αποφοίτων όλων των πανεπιστημίων της χώρας.

Συνδυαστικά μοναδική λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος αποτελεί μόνο ο δραστικός περιορισμός των δυνατοτήτων μετεγγραφών, με ταυτόχρονη όμως ενίσχυση των πόρων που διατίθενται για φοιτητική μέριμνα (π.χ. στέγαση και σίτιση), οι οποίοι και θα πρέπει να απευθύνονται σε φοιτητές και φοιτήτριες που πραγματικά έχουν ανάγκη, με κριτήριο το πραγματικό οικογενειακό τους εισόδημα.

Στο πλαίσιο αυτό, προτιθέμεθα να θέσουμε το θέμα των μετεγγραφών στη Σύνοδο Πρυτάνεων, ώστε, αφού καταγραφεί αρχικά από κάθε πανεπιστήμιο ο μέγιστος αριθμός φοιτητών και φοιτητριών που μπορεί να εκπαιδευθεί ανά τμήμα, ακολούθως να εκπονηθεί ολοκληρωμένη τεχνοοικονομική μελέτη με ακαδημαϊκά κριτήρια για τις μετεγγραφές και να προταθεί προς το Υπουργείο Παιδείας συνολική και κοστολογημένη λύση».

Και οι… «λιμνάζοντες»

Ζήτημα που επίσης έχει δρομολογηθεί από το Υπουργείο για το Σεπτέμβριο είναι αυτό με τους «λιμνάζοντες φοιτητές». Θα υπάρξει κάποια ενέργεια εκ μέρους της Πρυτανικής Αρχής για το ζήτημα;
«Το ζήτημα των φοιτητών και φοιτητριών που καθυστερούν σημαντικά να αποφοιτήσουν από τα πανεπιστήμια έχει συζητηθεί ευρέως την τελευταία επταετία.

Η αναφορά σε αυτούς γίνεται άλλοτε με τον όρο “αιώνιοι φοιτητές”, άλλοτε “λιμνάζοντες φοιτητές”. Το πνεύμα αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού άλλοτε χαρακτηρίζεται από πραγματικό ενδιαφέρον για τον ρόλο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και τη συνεισφορά της στην κοινωνία και την οικονομία, άλλοτε από λαϊκισμό και ενίοτε από νομικισμό.

Θεωρούμε ότι κάθε φοιτητής και φοιτήτρια που καθυστερεί να αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο αποτελεί μία ξεχωριστή περίπτωση. Κάποιοι φοιτητές και φοιτήτριες, είτε επειδή το τμήμα εισαγωγής δεν τους εκφράζει ή δεν τους ικανοποιεί, είτε για άλλους λόγους, αποφασίζουν να διακόψουν στην ουσία τη φοίτησή τους και δεν επανέρχονται ποτέ, παραμένοντας όμως εγγεγραμμένοι.

Άλλοι σταματούν προσωρινά και επανέρχονται μετά από λίγα χρόνια, άλλοι παλεύουν με προβλήματα και ποικίλες αντιξοότητες. Οι βασικές αιτίες μπορεί να περιλαμβάνουν προβλήματα υγείας, ήπιες ή σημαντικές οικονομικές δυσκολίες, προσωπικές ή άλλου τύπου δυσχέρειες.

Συχνά οι φοιτητές και φοιτήτριες αναγκάζονται να αναζητήσουν εργασία για αντιμετώπιση προσωρινών βιοποριστικών λόγων που εντείνονται σε εύρος και διάρκεια λόγω της κρίσης, κάποιοι έχοντας δημιουργήσει οικογένειες έχουν νέα σημαντικά προβλήματα να επιλύσουν, άρρενες φοιτητές εκπονούν τη στρατιωτική τους θητεία κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν και φοιτητές και φοιτήτριες που διαβιούν επί μακρόν σε πολυετείς διακοπές εν σπουδή, με δαπάνες των γονέων τους.
Σε κάθε περίπτωση, σημειώνεται ότι η μη διαγραφή των φοιτητών και φοιτητριών δεν έχει προκαλέσει και δεν προκαλεί καμία απολύτως οικονομική δαπάνη στα ιδρύματα και τον προϋπολογισμό της χώρας, αφού δεν δικαιούνται βιβλίων, σίτισης, στέγασης, φοιτητικής μέριμνας κ.λπ.

Ο νομοθέτης, μέχρι πρόσφατα, δεν είχε προβλέψει θεσμικά τη δυνατότητα «αναστολής της φοιτητικής ιδιότητας» ή «σπουδές μερικής φοίτησης», δυνατότητες οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε πληθώρα περιπτώσεων από τις προεκτεθείσες. Η κείμενη πλέον νομοθεσία, από το 2011, προβλέπει ρητά τις κατηγορίες φοιτητών και φοιτητριών οι οποίες πρέπει να διαγραφούν, αρχής γενομένης από το φθινόπωρο του 2014.

Το σχέδιο του νέου Οργανισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που έχει αποσταλεί στο Υπουργείο Παιδείας ήδη από τον Ιούνιο, περιλαμβάνει, κατ’ εξουσιοδότηση του νόμου, τους όρους και τις προϋποθέσεις για διαγραφή φοιτητών και φοιτητριών, με τρόπο ορθολογικότερο από τις μεταβατικές προβλέψεις στην κείμενη νομοθεσία.
Θεωρούμε ότι απαιτείται μελέτη με ιδιαίτερη σοβαρότητα για το συγκεκριμένο θέμα, αλλά και αποφάσεις χωρίς παραπομπή στον αόριστο μέλλοντα.

Είναι περισσότερο από προφανές ότι, όπως συμβαίνει σε όλες ανεξαιρέτως τις εκπαιδευτικά προηγμένες χώρες, η διάρκεια των σπουδών δεν μπορεί να μην έχει σαφώς προσδιορισμένα χρονικά όρια και πρόνοιες για μερική φοίτηση και αναστολή φοιτητικής ιδιότητας, για αυτονόητους λόγους, που σχετίζονται με την αρτιότητα και αποτελεσματικότητα των σπουδών και του πλαισίου οργάνωσής τους».

«Τιμωριστική προσέγγιση»
«Όμως, το μέλλον δεκάδων χιλιάδων φοιτητών και φοιτητριών που, έστω και αργά, προσπαθούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και οι οποίοι για πρώτη φορά αντιμετωπίζουν την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, παρά την ευθύνη που σε πλείστες περιπτώσεις οι ίδιοι έχουν για την υφιστάμενη κατάσταση, δεν μπορεί να κινδυνεύει από αποφάσεις που έχουν σχεδόν τιμωρητικό χαρακτήρα νομικιστικής προσέγγισης.

Η πολιτεία, στο πλαίσιο εφαρμογής σχετικής νομοθεσίας για πρώτη φορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, πρέπει να λειτουργεί και με παιδευτική και γονεϊκή διάσταση και με σταθερή αποφασιστικότητα.

Είναι απολύτως επιθυμητός ο εξορθολογισμός της λειτουργίας των πανεπιστημίων στη διάσταση αυτή, αλλά απαιτείται και η γνώση εκ μέρους της πολιτείας του αριθμού των πραγματικά φοιτούντων φοιτητών και φοιτητριών ανά πανεπιστήμιο, ώστε να μπορούν να λαμβάνονται αποφάσεις με ορθά στοιχεία κατά την άσκηση της εκπαιδευτικής πολιτικής.

Παρόλα αυτά, το σοβαρό αυτό θέμα που σχετίζεται με το μέλλον εκατοντάδων χιλιάδων νέων στη χώρα μας, με τον πολυετή μόχθο και δαπάνες χιλιάδων οικογενειών, αλλά και με την ανταποδοτικότητα της δαπάνης της πολιτείας για τις σπουδές τους μέχρι σήμερα, δεν μπορεί να αποτελεί ούτε πεδίο άσκησης νομικισμού, ούτε βεβαίως αφορμή επίδειξης μεταρρυθμιστικής συνέπειας σε πεδίο που δεν απαιτείται.
Θεωρούμε ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος, με αποφασιστικότητα, σύνεση και πνεύμα δικαίου πρέπει να περιλαμβάνει δράση σε τρεις συμπληρωματικούς άξονες:
- Οι φοιτητές και φοιτήτριες που έχουν διακόψει ουσιαστικά τις σπουδές τους και έχουν δείξει ότι δεν επιθυμούν να τις συνεχίσουν να διαγράφονται άμεσα από τα αρχεία των φοιτητών και φοιτητριών των πανεπιστημίων.

- Οι φοιτητές και φοιτήτριες που τεκμηριωμένα έχουν δραστηριοποιηθεί εξεταστικά τουλάχιστον κατά τα τελευταία δύο χρόνια να λαμβάνουν επιπλέον χρονική παράταση μέχρι το τέλος του ακαδημαϊκού έτους 2014-2015, ώστε να έχουν ικανοποιητικό αριθμό ευκαιριών για να δείξουν την επιστημονική τους επάρκεια για αποφοίτηση.
- Από το ακαδημαϊκό έτος 2015-2016 τίθενται σε ισχύ οι προβλέψεις του Οργανισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, όπως αυτές θα έχουν οριστικοποιηθεί και θα περιλαμβάνονται στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα που θα δημοσιευτεί πιθανότατα στο τέλος του 2014.

Στην κατεύθυνση αυτή, η Σύνοδος Πρυτάνεων των πανεπιστημίων της χώρας πρέπει να συνεδριάσει εκτάκτως τις αμέσως επόμενες ημέρες του Αυγούστου και να εισηγηθεί στο Υπουργείο Παιδείας νομοθετική ρύθμιση δίκαιη για τους φοιτητές και τις φοιτήτριές μας, για τις οικογένειές τους, για την κοινωνία και το μέλλον του τόπου».

Για τον ΕΛΕ

Τέλος, μια ριζική αλλαγή που έχει δρομολογηθεί ήδη από το Υπουργείο είναι ο τρόπος λειτουργίας του Λογαριασμού Έρευνας. Καταρχάς, διαπιστώνετε μεμπτά σημεία λειτουργίας στο Λογαριασμό Έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου σήμερα; Οι αλλαγές που επιβάλλει το Υπουργείο ανοίγουν τον δρόμο για χρηματοδότηση των τμημάτων από φορείς και ιδιωτικούς ομίλους. Ποια είναι η θέση της πρυτανικής αρχής γι’ αυτό; Πιστεύετε ότι με αυτόν τον τρόπο ανοίγει η «κερκόπορτα» για την πλήρη χρηματοδοτική απεξάρτηση των πανεπιστημίων από τον κρατικό κορβανά;
«Η δυνατότητα των πανεπιστημίων να εκπονούν χρηματοδοτούμενα έργα έρευνας και ανάπτυξης, εξειδικευμένες μελέτες και λοιπές δράσεις για τρίτους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, με ευέλικτο τρόπο οικονομικής διαχείρισης, προφανώς δεν είναι καινούρια, έστω και αν προσφάτως έτσι δημοσίως παρουσιάστηκε. Ήδη πριν από δεκαεπτά και πλέον χρόνια η θεσμοθέτηση των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) των πανεπιστημίων αποσκοπούσε ακριβώς στη διασφάλιση της δυνατότητας ευέλικτης διαχείρισης πόρων για έργα έρευνας και ανάπτυξης και εξειδικευμένες μελέτες, μακριά από τις γνωστές στρεβλώσεις του δημόσιου λογιστικού, αλλά με ξεκάθαρες δυνατότητες άσκησης ελέγχου από τα κατά το νόμο αρμόδια όργανα.

Και ακριβώς αυτή η εισροή πόρων από χρηματοδοτούμενα έργα έρευνας και ανάπτυξης έχει αποτελέσει διαχρονικά υποστηρικτική πηγή για τη λειτουργία των πανεπιστημίων σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως η τρέχουσα. Προϊόντος του χρόνου, διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου, προχωρώντας σταδιακά σε ενέργειες που εκφράζουν σαφή διοικητικό επεκτατισμό που μετεξελίσσεται σταδιακά σε λειτουργικά θανάσιμο διοικητικό εναγκαλισμό, ακυρώνουν σταδιακά αυτήν την ευελιξία, ορθώνοντας αναιτίως σειρά περιορισμών, όπως ελεγκτικών, ασφαλιστικών, φορολογικών κ.ά.

Μόλις πρόσφατα, ανακοινώθηκε επισήμως από τα Υπουργεία Παιδείας και Οικονομικών, σε συνάντηση με τον πρωθυπουργό και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, ότι οι ΕΛΚΕ των πανεπιστήμιων, αν και θα εξακολουθούν να θεωρούνται Φορείς Γενικής Κυβέρνησης, τελικά δεν θα ενταχθούν στην Ενιαία Αρχή Πληρωμών ως νομικά όφειλαν από τις αρχές του 2013. Αν και ακόμη το κείμενο της απόφασης δεν έχει δημοσιοποιηθεί, η πρωτοβουλία αυτή είναι ορθή.

Θεωρούμε, όμως, ότι είναι ένα μικρό μόνο βήμα στα όρια του αυτονόητου και υποδηλώνει απλώς την απόφαση περί μη χειροτέρευσης της σταθερά ισχύουσας κατάστασης. Σε αντίθετη περίπτωση, θα προκαλούνταν ολοκληρωτική αναίρεση της λειτουργικής ευελιξίας των ΕΛΚΕ, με συνέπεια την πλήρη αδυναμία εκπόνησης οποιουδήποτε διεθνούς ή εθνικού ανταγωνιστικού έργου έρευνας και ανάπτυξης, άρα και τον ξαφνικό θάνατο του εθνικού ερευνητικού ιστού της χώρας.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, λόγω της διατήρησης της ένταξης των ΕΛΚΕ στους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, υπάρχει σειρά έντονων ζητημάτων που παραμένουν ανοικτά και η αντιμετώπισή τους εξακολουθεί να είναι κρίσιμης σημασίας και να έχει επείγοντα χαρακτήρα.

Ο Ειδικός Λογαριασμός Έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου επί δεκαπέντε και πλέον χρόνια έχει δεχθεί σειρά ελέγχων από αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες και, εξ όσων είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την αρτιότητα και αποτελεσματικότητα κατά τη λειτουργία του, συχνά μάλιστα σε αντίξοες συνθήκες και σε μεταβλητά και μη σαφώς προσδιορισμένα πλαίσια ex-ante, on-going και ex-post ελέγχων με ευθύνη της πολιτείας».