Τις επιπτώσεις στην τουριστική κίνηση όπως τις βλέπουν οι ξενοδόχοι παρουσιάζει έρευνα του Εργαστηρίου Τουριστικών Ερευνών και Μελετών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Συγκεκριμένα, το Εργαστήριο έστειλε -σε συνεργασία με τις Ενώσεις Ξενοδόχων Λέσβου, Χίου, Σάμου και Κω- ένα δομημένο ερωτηματολόγιο στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Στις απαντήσεις τους στηρίζονται τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα και φυσικά τα συμπεράσματά της.

Θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια προσπάθεια ψύχραιμης προσέγγισης των απόψεων και των εκτιμήσεων που εκφράζουν οι ξενοδόχοι για τις επιπτώσεις της προσφυγικής κρίσης. Στα συμπεράσματα της έρευνας οι επιπτώσεις διακρίνονται:

α) σε άμεσες - βραχυπρόθεσμες (όπως αυτές αποτυπώνονται στα λειτουργικά μεγέθη των επιχειρήσεων) και

β) στις μακροπρόθεσμες και αφορούν τόσο την εικόνα που έχει διαμορφωθεί για τα νησιά και τη χώρα στο μυαλό και τη συνείδηση των δυνητικών, αλλοδαπών κυρίως, τουριστών όσο και τον τρόπο που οι μεσάζοντες-tour operators θα αντιμετωπίζουν τα νησιά ως τουριστικούς προορισμούς και τις επιχειρήσεις τους τα επόμενα χρόνια (κυρίως κατά τις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή συμβολαίων).

Πρόκειται για διαχείριση κρίσης

Οι επιπτώσεις στην τουριστική κίνηση επιτείνονται από α) τη συνέχιση των προσφυγικών ροών (έστω και μειωμένων) και β) τη μακροχρόνια παραμονή μεγάλου αριθμού προσφύγων-μεταναστών στα νησιά με τις επιπτώσεις που αυτή έχει για τους ίδιους τους πρόσφυγες-μετανάστες, τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις των νησιών και κυρίως από τη σε τακτά χρονικά διαστήματα αναμόχλευση του ζητήματος.

Σε τουριστικό επίπεδο, το προσφυγικό ζήτημα συνιστά προφανώς κρίση και για το λόγο αυτό απαιτείται η αντιμετώπισή του με όρους διαχείρισης κρίσης. Πρωτεύοντα ρόλο, εκτιμούν οι ερευνητές, στη διαχείριση έχουν οι τοπικοί φορείς και οι επιχειρήσεις, αλλά σε καμία περίπτωση τα νησιά δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την παρούσα κατάσταση χωρίς α) την ανάπτυξη συλλογικών δράσεων και β) την υποστήριξη της πολιτείας και των φορέων της. Άλλωστε, στην παρούσα τουριστική, οικονομική και γεωπολιτική συγκυρία οι επιπτώσεις που προαναφέρθηκαν δεν περιορίζονται στα εν λόγω νησιά, αλλά διαχέονται στο σύνολο της χώρας, επηρεάζοντας δυσμενώς τόσο τα οικονομικά όσο και τα τουριστικά της δεδομένα.

Τα αποτελέσματα

Τα τέσσερα νησιά στα οποία πραγματοποιήθηκε η έρευνα δέχθηκαν ροές προσφύγων-μεταναστών που ξεπέρασαν τις 759.000 το 2015 και τις 156.000 το 2016. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα διατύπωσαν μια ιδιαίτερα αρνητική επιρροή του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος στα λειτουργικά αποτελέσματα των επιχειρήσεών τους. Ενδεικτικά, κατά μέσο όρο το 2015 σε σύγκριση με το 2014 οι διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά 18,75%, ο αριθμός των επισκεπτών μειώθηκε κατά 22,79%, οι τιμές παρουσίασαν πτώση σε ποσοστό 12,45%, η μέση διάρκεια παραμονής μειώθηκε σχεδόν κατά μία ημέρα, η απασχόληση στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις μειώθηκε κατά 5,26%, ενώ το κόστος λειτουργίας αυξήθηκε κατά 5,66%.

Αντίστοιχα, ιδιαίτερα αρνητικές ήταν οι εκτιμήσεις τους για τη διετία 2016-2017, όπου -όπως δήλωσαν- αναμένουν πτώση 40,63% στις διανυκτερεύσεις, μείωση 42,58% στον αριθμό των επισκεπτών και απώλειες 35,16% στα έσοδα.

Οι επιπτώσεις δεν ήταν ίδιες σε όλα τα νησιά της έρευνας, αλλά διέφεραν ανάλογα με τις προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές, την τουριστική δυναμική κάθε νησιού, αλλά και τα χαρακτηριστικά της τουριστικής του ανάπτυξης (π.χ. βαθμό εξάρτησης από το μαζικό τουρισμό). Εκτιμάται ότι στην περίπτωση της Λέσβου οι επιπτώσεις είναι σαφώς δυσμενέστερες από τα άλλα νησιά εξαιτίας του μεγάλου μεγέθους των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών που δέχθηκε το νησί.

Η εικόνα των νησιών

 

Οι επιπτώσεις στην εικόνα τόσο των νησιών όσο -σε μικρότερο βαθμό- και των ίδιων των επιχειρήσεων ήταν ιδιαίτερα αρνητικές.

Τα νησιά έχουν παραμείνει στο επίκεντρο της διεθνούς δημοσιότητας για πολλούς μήνες και, παρά την προβολή της αλληλεγγύης των κατοίκων, η δημοσιότητα είναι στη συντριπτική της πλειοψηφία αρνητική, τείνοντας να μετατρέψει την αντιληπτή τουριστική εικόνα των νησιών από παράδεισους αναψυχής, χαλάρωσης και ηρεμίας σε σύγχρονα κολαστήρια.

Όλες οι κύριες αγορές αποστολής τουριστών προς τα νησιά επηρεάστηκαν ιδιαίτερα αρνητικά, παρουσιάζοντας σημαντικές μειώσεις των αφίξεων και φυσικά βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες ακυρώσεις. Η μεγαλύτερη αρνητική αντίδραση καταγράφεται στη γερμανική αγορά, ενώ αρνητική αλλά ηπιότερη είναι η αντίδραση της ελληνικής αγοράς.

Βασικά στοιχεία της έρευνας

 

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Εργαστηρίου Τουριστικών Ερευνών και Μελετών του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, χωρίς χρηματοδότηση (εσωτερική ή εξωτερική).

Υπεύθυνοι της έρευνας ήταν ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διευθυντής του Εργαστηρίου Τουριστικών Ερευνών και Μελετών Δρ. Θεόδωρος Α. Σταυρινούδης και ο αντιπρύτανης του «Varna University of Management», καθηγητής Stanislav Ivanov. Στόχος της έρευνας ήταν να αποτυπωθούν με τρόπο οργανωμένο και επιστημονικό οι επιδράσεις του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος στις ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις το 2015 και το 2016. Διεξήχθη με τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου, το οποίο στάλθηκε με τη βοήθεια των κατά τόπους ενώσεων ξενοδόχων στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις τεσσάρων νησιών του Αιγαίου (Λέσβου, Χίου, Σάμου και Κω).