Μόλις πριν από λίγα χρόνια ειδικοί επιστήμονες προειδοποιούσαν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι βαρύτατες σε περιοχές όπως στη Λέσβο, συγκεκριμένα μιλούσαν για ερημοποίηση του νησιού. Πέρυσι το νησί βίωσε μια πολύ μεγάλη περίοδο ανομβρίας που τερματίστηκε στα τέλη του Νοεμβρίου. Αποτέλεσμα της ανομβρίας (σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες) ήταν η μεγάλη απώλεια ελαιόκαρπου. Ελαιοπαραγωγοί αναφέρουν ότι από τον Αύγουστο ως τον Νοέμβριο μειώθηκαν οι προσδοκίες τους για την παραγωγή ελαιολάδου κατά 40%. Μέχρι χθες δεν είχε οριστικοποιηθεί ο όγκος της παραγωγής ελαιολάδου για την περίοδο 2016 - 2017. Ωστόσο, με τα μέχρι τώρα στοιχεία αναμένεται να κυμανθεί κοντά στους 10.000 τόνους. Οι αρχικές εκτιμήσεις το καλοκαίρι του 2016 ανέφεραν ότι η παραγωγή θα προσέγγιζε τους 16.000 τόνους.

Οι χιονοπτώσεις του Ιανουαρίου του 2017 δημιούργησαν την πεποίθηση στους ελαιοπαραγωγούς του νησιού πως θα έρθει μια καλή ελαιοπαραγωγική χρονιά τον χειμώνα 2017 - 2018. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί εμφανίστηκαν από νωρίς στα ελαιόδεντρα της Λέσβου. Οι βροχοπτώσεις δεν ήταν ικανοποιητικές στην περιοχή του Κάτω Τρίτους (Εργαστήριο Ελέγχου Ελαιολάδου του ΕΛΓΟ «Δήμητρα»), αλλά δεν ήταν και απογοητευτικές. Την περίοδο Οκτωβρίου - Μαρτίου καταγράφηκαν 27,5 ίντσες βροχόπτωσης. Στην περιοχή Βρίσας - Βατερών οι βροχοπτώσεις ήταν πολύ περιορισμένες, μόλις 18,5 ίντσες νερού ως τα τέλη του Μάη. Την ίδια εικόνα μάς δίνουν ελαιοπαραγωγοί κι από άλλα γειτονικά χωριά (Λισβόρι - Πολιχνίτος). Κάτοικοι της περιοχής σημειώνουν πως εδώ και χρόνια οι βροχοπτώσεις στην περιοχή είναι πολύ περιορισμένες.

Η καλή ανθοφορία στον ελαιώνα της Λέσβου κατά την άνοιξη δεν εξελίχθηκε σε μια εξίσου καλή καρπόδεση. Αναφορές από την περιοχή της Μυτιλήνης, της Γέρας και του Πολιχνίτου μιλούν για μέτρια καρπόδεση, πολύ κατώτερη από την αναμενόμενη.

Τα χειρότερα δεν ήρθαν ακόμα

Η μέτρια καρπόδεση δεν είναι το τελευταίο κακό για τη φετινή χρονιά αναφέρουν οι γεωπόνοι. Φοβούνται ότι τον πρώτο καύσωνα που βιώνουμε αυτές τις μέρες θα τον ακολουθήσουν κι άλλοι τους δύο επόμενους μήνες. Η ελιά αντέχει στις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στη Λέσβο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επηρεάζεται από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Το δέντρα λειτουργούν με αίσθημα επιβίωσης, έτσι όταν στρεσάρονται από ακραία καιρικά φαινόμενα περιορίζονται στις λειτουργίες που είναι απαραίτητες για να επιβιώσουν, έτσι παρατηρείται το φαινόμενο απόρριψης καρπού και ανθού. Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ πιθανό να δούμε στα τέλη του καλοκαιριού να πέφτει στο έδαφος σημαντικό μέρος του καρπού που υπάρχει πάνω στα δέντρα ή να ξεραίνεται μέρος του καρπού είτε γιατί το δέντρο δεν μπορεί να τον θρέψει είτε γιατί επιλέγει να τον απορρίψει ώστε να επιβιώσει.

Ελαιοπαραγωγοί μεγάλης ηλικίας αναφέρουν ότι σε προηγούμενες δεκαετίες οι πρώτες βροχές του φθινοπώρου στη Λέσβο καταγράφονταν τον Σεπτέμβριο. Ήταν εξαιρετικά ωφέλιμες για τα ελαιόδεντρα, καθώς μετά το τέλος του καλοκαιριού χρειάζονταν αρκετές ποσότητες νερού για να αντλήσουν από τη γη θρεπτικά συστατικά για να θρέψουν τον καρπό. Δυστυχώς, εδώ και πολλά χρόνια οι πρώτες βροχές έρχονται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, τέλη Οκτωβρίου ακόμη ή και τον Νοέμβρη. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνονται οι απώλειες καρπού.

Καταστροφική πορεία

Ακραία καιρικά φαινόμενα για την ελιά δεν είναι μόνο ο καύσωνας. Οι χιονοπτώσεις κατά την περίοδο του χειμώνα και οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (αρκετά κάτω από τους μηδέν βαθμούς κελσίου) δημιουργούν προβλήματα. Εδώ και λίγα χρόνια στη Λέσβο παρατηρούνται κάθε χρόνο χιονοπτώσεις, έστω και περιορισμένες. Οι χιονοπτώσεις του φετινού Ιανουαρίου ήταν ασυνήθιστα μεγάλης διάρκειας και το χιόνι διατηρήθηκε για αρκετές ημέρες.

Η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη των ελαιώνων δημιουργούν τις συνθήκες που οδηγούν στην πλήρη καταστροφή του ελαιώνα της Λέσβου. Οι γεωπόνοι σημειώνουν πως τα δέντρα που αντιμετωπίζουν ασθένειες, που δεν έχουν δεχθεί σωστή θρέψη, που δεν κλαδεύονται είναι πιο δύσκολο να αντέξουν ακραία καιρικά φαινόμενα. Κι αντίστροφα, δέντρα σωστά κλαδεμένα και φροντισμένα που έχουν δεχθεί τα θρεπτικά στοιχεία που έχουν ανάγκη όχι μόνο μπορούν να ανταπεξέλθουν καλύτερα στον καύσωνα -και στα ακραία καιρικά φαινόμενα γενικά- αλλά δίνουν και καλύτερες αποδόσεις σε καρπό.

Ζητά ερευνητικό πρόγραμμα

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη Λέσβο ήταν ένα από τα θέματα που έθεσε ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας Λέσβου Γιώργος Λαγουτάρης στον αναπληρωτή υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιάννη Τσιρώνη κατά την πρόσφατη επίσκεψη τού τελευταίου στο νησί.

Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό, τονίζει ο κ. Λαγουτάρης στο «Ε», και προσθέτει: « Το φαινόμενο αυτό πρέπει να μελετηθεί, να δούμε τι συμβαίνει και να δούμε πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί. Χρειάζεται συνολική αντιμετώπιση του θέματος και πιστεύουμε ότι πρέπει να ανατεθεί μελέτη σε πανεπιστημιακό ίδρυμα. Από τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής θα βγουν τα αναγκαία συμπεράσματα και θα δοθούν στους γεωπόνους οι κατευθύνσεις για την προσαρμογή των καλλιεργητικών φροντίδων στα νέα δεδομένα».

Για παράδειγμα, ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ελαιώνας της Λέσβου είναι το χαμηλό βάθος του χώματος στους ορεινούς και ημιορεινούς ελαιώνες. Πριν από περίπου 170 χρόνια για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκαν οι αναβαθμίδες (σέτια). Στις σημερινές συνθήκες πιθανότατα πρέπει να απαγορευτεί η καύση των κλαδιών και να γενικευθεί ο θρυμματισμός τους και στη συνέχεια η κομποστοποίησή τους προκειμένου να αυξηθεί το βάθος του χώματος. Μια άλλη λύση θα μπορούσε να είναι να παύσει το όργωμα των ορεινών και ημιορεινών ελαιώνων για να αποφευχθεί η απώλεια χώματος.

Πολύ σημαντική βοήθεια στους ελαιοπαραγωγούς θα μπορούσαν να προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες όπως είναι η ηλεκτρονική παρακολούθηση της υγρασίας του εδάφους με τη χρήση αισθητήρων. Έτσι θα μπορούσαν να γνωρίζουν αν οι ελαιώνες χρειάζονται πότισμα και πότε είναι η κατάλληλη περίοδος. Επίσης, η παρακολούθηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος με αισθητήρες μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για το πότε ένας ελαιώνας πρέπει να ψεκαστεί για την καταπολέμηση του κυκλοκόνιου, του δάκου και άλλων εχθρών της ελιάς.