Γιάννης Γιαννέλλης-Θεοδοσιάδης

«Ισμαήλ και Ρόζα» (μυθιστόρημα)

Εκδόσεις «Πατάκη»

Αθήνα 2016, σελ. 300 (Δέκατη τέταρτη έκδοση)

Το μυθιστόρημα του Γιάννη Γιαννέλλη-Θεοδοσιάδη «Ισμαήλ και Ρόζα» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2004 και μέσα σε δύο χρόνια έκανε εννιά ανατυπώσεις. Η πρόσφατη μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη από τον σκηνοθέτη Γιώργο Κορδελλά με τον τίτλο «Η Ρόζα της Σμύρνης» αναθέρμανε και πάλι το ενδιαφέρον των αναγνωστών, με αποτέλεσμα το Γενάρη του 2017 να κυκλοφορήσει η δέκατη τέταρτη έκδοση (22η χιλιάδα).

Ας θυμηθούμε την υπόθεση: Η αινιγματική Σμυρνιά γερόντισσα Ρόζα και ο πανίσχυρος Ισμαήλ ζουν επί δεκαετίες με το βάρος ενός μυστικού σημαδεμένου από τη βία της Μικρασιατικής Καταστροφής. Το συλλεκτικό πάθος ενός αρχιτέκτονα, μια παλιά φωτογραφία κι ένα νυφικό λερωμένο με αίμα γίνονται αφορμή για να ανασυρθεί η ιστορία τους από το παρελθόν και μαζί της κομμάτια της παρουσίας και της δράσης του ελληνισμού στη Μικρασία. Σμύρνη, Αϊβαλί, Μυτιλήνη, Αθήνα, Κωνσταντινούπολη, η μυρωδιά των παλαιοπωλείων, η γοητεία των ταξιδιών, η πρόκληση του έρωτα και του μυστηρίου, αυτή είναι η δαιδαλώδης διαδρομή που ακολουθούν οι ήρωες και οι αναγνώστες, για να διαπιστώσουν εντέλει πως οι μικρές ιστορίες των ανθρώπων είναι αυτές που σφραγίζουν τη μεγάλη Ιστορία.

Να ένα μικρό απόσπασμα: «Με νοήματα προσπάθησα να πληροφορηθώ για το είδος, την προέλευση και την αξία της φορεσιάς, καθώς επίσης να μάθω αν γινόταν να καρικωθεί σε μερικά σημεία που ήταν σκισμένη. Το λεπτεπίλεπτο ύφασμα, από τον χρόνο, είχε γίνει πολύ ευαίσθητο, χωρίς ωστόσο να χάσει την υπέροχη γυαλάδα του. Επίσης, στο μπούστο υπήρχαν ίχνη από παλιούς λεκέδες και μια πλατιά ερυθρόχρωμη στάμπα, σε σχήμα πλατανόφυλλου. Προφανώς επρόκειτο για υπολείμματα κόκκινου κρασιού ή αίματος που κάποιος δοκίμασε να το καθαρίσει. Ήθελα λοιπόν να ρωτήσω αν υπήρχε πιθανότητα να ξελεκιάσει το ρούχο και με ποιον τρόπο. Δεν σκάμπαζα από τέτοια. Η συνεννόησή μας υπήρξε αδύνατη. Η γελαστή κυρία, παρ’ όλες τις προσπάθειές της, δεν αντιλαμβανόταν το νόημα των χειρονομιών μου, ούτε τις εκφράσεις του προσώπου μου και τις ανασούμπαλες ελληνοτουρκικές λέξεις, δικής μου επινόησης, που κοπάναγα. Πλήρης αποτυχία… Βλέποντας την επιμονή μου, έκανε νόημα να περιμένω λίγο και βγήκε, σχεδόν τρέχοντας, από το μαγαζί. Δεν άργησε. Επέστρεψε συνοδευόμενη από κάποιον, ο οποίος με χαιρέτησε κι άρχισε, τσάτρα πάτρα, να συνεννοείται μαζί μου με τα σπασμένα ελληνικά του. Οι απορίες, μία μία, άρχισαν να λύνονται. Επρόκειτο για γαμήλια ελληνική φορεσιά από τη Σμύρνη, της εποχής του 1920, φτιαγμένη από μετάξι, μαλλί, βαμβάκι και λινό, φοδραρισμένη από μέσα. Η δαντέλα της ήταν χειροποίητη, φερμένη απευθείας από την Μπρυζ, και το χρώμα του ατλαζιού δοσμένο με φυτικά υλικά. Όσον αφορά τους λεκέδες, μάλλον επρόκειτο για αίμα. Όμως δεν γνώριζε με τι τρόπο και αν μπορεί να καθαρίσει. Κόστιζε πεντακόσια δολάρια».

Π.Σ.