Ο συγγραφέας Δημήτρης Σκλαβενίτης του πολυσυζητημένου βιβλίου «Κάτσε Καλά, Γεράσιμε…» μιλά στο «Ε»

«Οι μαθητές κάνουν κατάληψη, γιατί δεν αγαπάνε το σχολείο...»

17/01/2017 - 14:37

O Δημήτρης Σκλαβενίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962. Σπούδασε Κοινωνική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διεθνή Δημοσιογραφία. Τη χρονιά που μας πέρασε κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που συζητήθηκε πολύ: στα ΜΜΕ, στο διαδίκτυο, στην εκπαιδευτική κοινότητα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΚΟΡΔΑ

 

O Δημήτρης Σκλαβενίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962. Σπούδασε Κοινωνική Πολιτική στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Διεθνή Δημοσιογραφία. Τη χρονιά που μας πέρασε κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που συζητήθηκε πολύ: στα ΜΜΕ, στο διαδίκτυο, στην εκπαιδευτική κοινότητα.

Το «Κάτσε Καλά, Γεράσιμε…» ήταν το σύνθημα που κυριαρχούσε στα συλλαλητήρια των μαθητών εναντίον της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης την περίοδο 1998-1999. Το σύνθημα αυτό έδωσε και τον τίτλο στο βιβλίο του, το οποίο αποτελεί επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής του διατριβής «Οι μαθητικές κινητοποιήσεις απέναντι στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στη Μεταπολίτευση (1976-1997).

Για το πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο συζητάμε με το συγγραφέα.

 

Ποια ήταν η αφορμή να ασχοληθείτε ερευνητικά με το μαθητικό κίνημα;

«Ως μαθητής της Β΄ Λυκείου την περίοδο 1998-1999, ήμουν παρών-απών στις μεγάλες κινητοποιήσεις της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Αρσένη. Και λέω απών, γιατί αδυνατούσα να κατανοήσω τη συλλογικότητα που διαμορφωνόταν μπροστά στα μάτια μου, με συνέπεια να το ζήσω όλο αυτό περισσότερο ως αμέτοχος παρατηρητής. Η εκ των υστέρων αίσθηση τού να ζεις μια τόσο σημαντική ιστορικά στιγμή χωρίς επί της ουσίας να μπορείς να το διηγηθείς παρά μόνο αδρομερώς, καθώς και η έλλειψη ιστοριογραφίας σχετικά με τη μαθητική διαμαρτυρία, ήταν οι δύο βασικοί παράγοντες που με παρακίνησαν να ασχοληθώ με το θέμα».

 

Δώστε μας με λίγα λόγια το περιεχόμενο του βιβλίου.

«Σε ένα πρώτο επίπεδο η μελέτη παρακολουθεί τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα από την πτώση της δικτατορίας και έπειτα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο αναλύονται οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζονται και υλοποιούνται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις∙ και σε ένα τρίτο καταγράφονται λεπτομερώς οι δράσεις και αντιδράσεις των μαθητών απέναντι στις πολιτικές και εκπαιδευτικές εξελίξεις.

Η κύρια ερευνητική υπόθεση του βιβλίου είναι η ανάδυση της μαθητικής νεολαίας με την έναρξη της Μεταπολίτευσης ως αυτοτελούς συλλογικού υποκειμένου, που με την πάροδο του χρόνου η διαμαρτυρία της λαμβάνει τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού κινήματος, δηλαδή συλλογική συνείδηση και κοινές επιδιώξεις μεταξύ των δρώντων, παρατεταμένη διάρκεια δράσης, οργάνωση κ.λπ.».

 

Οι σταθμοί του μαθητικού κινήματος…

 

Ποια είναι τα γεγονότα ορόσημα-σταθμοί στη διαδρομή του μαθητικού κινήματος;

«Η περίοδος 1974-1981 συνδέεται με την ίδρυση μαθητικών παρατάξεων, οι περισσότερες εκ των οποίων τελούν υπό τον έλεγχο ή έστω την εποπτεία των κομμάτων. Μέσω αυτών των παρατάξεων εκδηλώνεται ως έναν βαθμό η ανάγκη για πολιτική δραστηριοποίηση των μαθητών ως συνέχεια της συμμετοχής του στον αγώνα εναντίον της δικτατορίας και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Την περίοδο 1981-1989 επικρατεί έντονος κομματισμός των μαθητών, απόρροια της «απελευθέρωσης» της συνδικαλιστικής δράσης στα σχολεία με τη διενέργεια μαθητικών εκλογών σε πανελλαδικό επίπεδο, χωρίς όμως να εκδηλώνονται ιδιαίτερες μαθητικές διαμαρτυρίες. Εξαίρεση αποτελούν οι καταλήψεις στα Πολυκλαδικά σχολεία της χώρας το 1986, οι οποίες αποδείχθηκαν προστάδιο των εκτεταμένων σχολικών καταλήψεων που ακολουθούσαν τη δεκαετία του 1990.

Πιο συγκεκριμένα, οι γενικευμένες και δυναμικές μαθητικές κινητοποιήσεις της περιόδου 1990-1 και 1998-9 εναντίον των μέτρων Κοντογιαννόπουλου και της μεταρρύθμισης Αρσένη αντιστοίχως λαμβάνουν ξεκάθαρα τη κινηματική μορφή και σημαδεύουν τη σύγχρονη ελληνική ιστορία της εκπαίδευσης. Η ψήφιση του “ιδιώνυμου” των σχολικών καταλήψεων από την κυβέρνηση Σημίτη το 2000 συντελεί σημαντικά στο να κλείσει συμβολικά και ουσιαστικά αυτός ο κύκλος της ανάπτυξης του μαθητικού κινήματος κατά την ερευνώμενη 25ετία».

 

Από το 2000 και μετά, με τη ραγδαία εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων, άλλαξε και η συμπεριφορά των μαθητών;

«Η συμπεριφορά των μαθητών απέναντι στα εκπαιδευτικά προβλήματα άλλαξε κυρίως λόγω της έλλειψης πολιτικού ενδιαφέροντος και του αυξανόμενου ατομισμού που παρατηρείται πριν ακόμα το 2000, όχι μόνο στις τάξεις των μαθητών, αλλά και ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας. Η επικοινωνία μέσω των κοινωνικών δικτύων είναι σημάδι των καιρών, όπου το μέσο επιδρά στην ουσία των κοινωνικοπολιτικών μηνυμάτων και πολλές φορές τα υποσκελίζει.

Βέβαια, όπως είδαμε στην περίπτωση της δολοφονίας Γρηγορόπουλου ή σε μια πιο ευρεία εικόνα και στην περίπτωση της Αραβικής Άνοιξης, οι νέες τεχνολογίες μπορούν να συντελέσουν σημαντικά στη ραγδαία διάχυση της εξεγερσιακής διάθεσης του πλήθους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι από μόνο του ικανό να σχηματίσει συλλογικότητες που να διακατέχονται από κοινό πνεύμα συνείδησης και ενότητας, με κοινούς προσανατολισμούς και οργανωτικές δομές».

 

Περί καταλήψεων…

 

Οι καταλήψεις ως μέσο αντίδρασης έχουν δεχθεί μεγάλη κριτική. Πολλοί τις θεωρούν εκτός από αντιδημοκρατικές και εκφυλιστικές μορφές πάλης. Ποια είναι η άποψη σας;

«Η κατάληψη σχολικού χώρου αποτελεί παραβατική πράξη. Αυτό προβλέπεται τόσο από τον ποινικό κώδικα όσο και από τον πρόσφατα καταργηθέντα Ν. 2811/200 για την “ομαλή λειτουργία των δημόσιων σχολείων”.

Εμένα, ωστόσο, αυτό που με ενδιαφέρει να φωτίσω μέσα από την έρευνά μου δεν είναι η νομική προσέγγιση της κατάληψης, αλλά περισσότερο η νομιμοποιητική. Γιατί μια άνομη πράξη νομιμοποιείται στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας και γιατί εκδηλώνεται τις συγκεκριμένες χρονικές ιστορικές στιγμές; Γιατί εν τέλει οι μαθητές επιλέγουν τις καταλήψεις ως βασικές μορφές δράσης; Ποια η ιστορικότητά της κατάληψης μετά την πτώση της δικτατορίας; Αυτά είναι ορισμένα απ’ τα ερωτήματα που απαντώνται μέσα στο βιβλίο. Σε κάθε περίπτωση πάντως καμία μορφή διαμαρτυρίας δεν είναι αρκετή για να πετύχει ένας αγώνας ούτε φυσικά από μόνη της μπορεί να δρα εκφυλιστικά. Σημασία έχει να δούμε τι υπάρχει πίσω απ’ αυτή».

 

Οι μαθητικοί αυτοί αγώνες βοήθησαν στη δημιουργία ενός καλύτερου σχολείου;

«Ή για να διατυπώσω αλλιώς το ερώτημά σας: ήταν προοδευτικοί ή συντηρητικοί οι αγώνες των μαθητών; Αυτό είναι ένα θεμελιώδες ερώτημα, το οποίο θέτω στα συμπεράσματα του βιβλίου περισσότερο για να παρακινήσω την περαιτέρω έρευνά του, καθώς χρήζει ξεχωριστής επιστημονικής προσέγγισης.

Εν συντομία πάντως, θα τολμήσω να πω ότι το μαθητικό κίνημα της περιόδου 1990-1 και 1998-9 προσανατολίστηκε προς την αποτροπή αλλαγών στο χώρο της εκπαίδευσης και όχι προς τη δημιουργία τους. Ο δημόσιος χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης και ο υψηλός αριθμός εισακτέων στα ΑΕΙ θεωρήθηκαν κεκτημένα της πρώτης και της δεύτερης μεταπολιτευτικής περιόδου, και οι μαθητές αγωνίστηκαν για να τα διατηρήσουν. Ωστόσο, η διατήρηση των κεκτημένων δεν συνέβαλε από μόνη της στη διαμόρφωση ενός καλύτερου σχολείου, επομένως και προς τον προοδευτισμό.

Από την άλλη πλευρά όμως, οι συλλογικότητες που διαμορφώθηκαν εντός του σχολικού χώρου, με επίκεντρο τις καταλήψεις, συνετέλεσαν στην κοινωνικοποίηση και την πολιτικοποίηση σημαντικού μέρους του μαθητικού πληθυσμού. Οι αξίες της συμμετοχής και της από κοινού διεκδίκησης έχουν αναμφίβολα προοδευτική κατεύθυνση, ανεξαρτήτως της πολιτικής σκοπιάς των κινήτρων τους».

 

Οι μαθητές-πρωταγωνιστές πολιτικοποιήθηκαν, διεκδίκησαν ρόλους στην πολιτική ζωή ή κρατήθηκαν μακριά από τη δημόσια σφαίρα;

«Αναφορικά με τους μαθητές της περιόδου 1990-1, την τελευταία μαθητική γενιά με κάπως έντονα πολιτικά ερεθίσματα και ενδιαφέροντα, πολλοί απ’ αυτούς που ηγήθηκαν των κινητοποιήσεων επιχείρησαν να συνεχίσουν να αναπτύσσουν πολιτική δράση και στη συνέχεια του ενήλικου βίου τους.

Αυτό όμως στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν έγινε εφικτό μέσω των κομματικών παρατάξεων, καθώς το βίωμα του αγώνα τους υπερέβαινε κατά πολύ τον περίκλειστο και χειραγωγούμενο χαρακτήρα των τελευταίων. Όπως προκύπτει και από τις μαρτυρίες της έρευνας μου, το ενδιαφέρον τους για τα κοινά παραμένει, μακριά όμως από θέσεις και αξιώματα. Μοναδική ίσως εξαίρεση ο Αλέξης Τσίπρας. Γι’ αυτό είναι και λανθασμένη η στοίχιση μιας ολόκληρης γενιάς πίσω από το πρόσωπο του σημερινού πρωθυπουργού».

 

Σχολείο καγκελόφραχτο…

 

Έχετε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα για τους λόγους που οι μαθητές δεν αγαπάνε το σχολείο;

«Το σχολείο ως θεσμός αναπαράγει τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες παρά τις αμβλύνει. Ουσιαστικά προετοιμάζει τους μαθητές για το ρόλο που πρόκειται να παίξουν στο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα, παρέχοντάς τους οριοθετημένη γνώση χωρίς ουσιαστική καλλιέργεια και περιθώρια διαφυγής από μια τεχνοκρατική αντίληψη της ζωής.

Δυστυχώς, αυτή η θεώρηση μοιάζει πιο ταιριαστή από ποτέ για την Ελλάδα του σήμερα, καθώς το σχολείο αντί για αντίβαρο στην πολιτιστική κρίση, καθρεφτίζει την αποτυχία ενός ολόκληρου κοινωνικού συστήματος. Εάν συνυπολογίσουμε τα καγκελόφραχτα δημόσια σχολεία με διαρρύθμιση που θυμίζει φυλακή, ώστε να διασφαλίζεται η κατά Φουκώ σχολική πειθαρχία, η εκμάθηση δηλαδή καθιερωμένων κοινωνικών προτύπων και κανόνων συμπεριφοράς, τότε νομίζω ότι έχουμε φτάσει κοντά στην απάντηση του ερωτήματός σας. Τελικά, ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο οι μαθητές κάνουν κατάληψη είναι ότι δεν αγαπάνε το σχολείο ή με άλλα λόγια την κοινωνία μας».

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey