Νίκος Τσακνής

Η εγκυκλοπαίδεια του μάγκα

Εκδόσεις Καστανιώτης

Αθήνα 2016, σελ. 329

«Ο μάγκας είναι μια λέξη απροσμάχητη. Η ίδια ενεργοποιεί αναμνήσεις, αυτές γεννούν συναισθήματα κι αυτά με τη σειρά τους προκαλούν εκφράσεις του προσώπου και κινήσεις που συνιστούν κλασικά μάγκικα γνωρίσματα. Ο μάγκας είναι ένας καταρράκτης. Είναι λέξη δύναμη, που συνδέεται με μια συγκεκριμένη σωματική στάση και ατμόσφαιρα, ξαναζωντανεύοντας μια ολόκληρη θεώρηση του κόσμου, έναν κόσμο ολόκληρο. Λέξη που αναζωογονεί το συναισθηματικό δέσιμο με τη μάγκικη γλώσσα, αυτή με τις πολλές και ελκυστικά παράξενες λέξεις, με τις πολλές σκαμπρόζικες εκφράσεις, με τα πολλά παιχνίδια της που μας μαγεύουν με τον ευαίσθητο σε νόημα πλεονασμό της».

Τα παραπάνω είναι από τον πρόλογο της πολύ ενδιαφέρουσας μελέτης του δημοσιογράφου Νίκου Τσακνή, που έχει τον τίτλο «Η εγκυκλοπαίδεια του μάγκα».

Χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Τα λεξικά, Κλέφτες και αρματολοί. Οι μάγκες της μάγκας, Οι νέοι ληστές και οι καπετάνιοι. Συμπληρωματικοί ρόλοι, Το ευρύ συνεχές της κλεφτουριάς. Διάχυση της ληστείας σε λαϊκά στρώματα, Κουτσαβάκια και μάγκες. Απόδειξη του συνεχούς της παλληκαροσύνης, Αρχαία πράγματα, Το τάρακτρο του 2000.

Να ένα πολύ κατατοπιστικό για το περιεχόμενο του βιβλίου, απόσπασμα από τον πρόλογο: «Ένα είδος επαγγελματία μάγκα σέρνεται στην αγορά. Και επαγγελματίας θα πει ότι “αξίζει επειδή κερδίζει” - γι’ αυτό είναι μάγκας. Μετά τη Μεταπολίτευση, και κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, στην ελληνική κοινωνία εγκαθίσταται ένας τύπος ανθρώπου που δίνει με τον ιδιαίτερο νεοελληνικό τρόπο αυτή την παράσταση του “κερδίζω, άρα αξίζω”, στον αντίποδα εκείνων που θεωρούν το κέρδος απόρροια της αξιοσύνης. Το φαινόμενο είναι μαζικό. Οι μάγκες βαδίζουν σαν ένας άνθρωπος. Εξαρτημένοι από τις ανάγκες της πολιτικής εξομοίωσης, στηριγμένοι στη συνενοχή, κρατούν το βήμα ως κίνημα πλήθους.

Ένα νέο ελληνικό φαινόμενο αναδύεται: Η μαζική υιοθέτηση της μαγκιάς αναγορεύει την ίδια σε στοιχείο ταυτότητας, ισότιμο οιονεί με την εθνικότητα και το θρήσκευμα. Η σύγχρονη επανοικειοποίησή της, ως εθνικού πλέον σημείου αυτοαναφοράς, τυγχάνει ειδικής ασυλίας. Το είδος είναι προστατευόμενο. Η επίκληση της μαγκιάς αθωώνει κάθε ενέργεια, αν δεν την αναγορεύει σε άξια λόγου, με τον ίδιο τρόπο που προστατεύει από κάθε έλεγχο το μαγικό επίθετο “λαϊκός”. Ο μάγκας είναι ένα είδος τοτέμ της σύγχρονης κοινωνίας. Δεν τον εγγίζει κανείς. Οι αρνητικές συνδηλώσεις με τις οποίες είναι συνδεδεμένο το όνομά του αποδίδονται όλες στον “τζάμπα μάγκα”. Και όταν η συζήτηση αφορά τον ίδιο, γίνεται λόγος μόνο για την “αγιογραφία” του».