Ξενοφών Μαυραγάνης

Ανισαμιά (Διηγήματα)

Εκδόσεις Νησίδες

Κάποιος είπε πως πατρίδα μας είναι οι αναμνήσεις μας και οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας ή της πρώτης νιότης είναι μεγάλο κεφάλαιο και καμιά φορά το πιο προσδιοριστικό για την υπόλοιπη ζωή. Κι όταν η ζωή έχει τρέξει αρκετά, τότε στέκεται για λίγο, να ρίξει μια ματιά από το μέλλον που έχει φτάσει στο παρελθόν που έχει περάσει. Είναι η ώρα της περισυλλογής, της γλυκιάς ανάμνησης των ανθρώπων, γονιών, αδελφών, φίλων, γνωστών, που αναδύεται με μια γλύκα χρωματισμένη από την παλέτα του χρόνου. Όλα όσα έγιναν κάποτε, ακόμα και τα δυσάρεστα, είναι ανάμνηση τρυφερή.

Έτσι συμβαίνει και στο βιβλίο του Ξενοφώντος Μαυραγάνη, που χώνει το χέρι του στα εσώτερα της ψυχής για να φέρει στο φως παλιές ιστορίες.

Δεκατέσσερις είναι οι ιστορίες. Η «Ανισαμιά» που δίνει και τον τίτλο στο βιβλίο, είναι η πρώτη. Ανισαμιά είναι το μακροβούτι στη θάλασσα σαν αυτό που κάνει τώρα στη μνήμη.

Όλοι οι φίλοι, μετά το καλοκαίρι, έχουν να διηγηθούν στο σχολείο κατορθώματα για κυνήγια και ψαρέματα. Ο συγγραφέας δεν έχει. Κατ’ αρχάς δεν έχει όπλο κι εκείνο που είχε ο πατέρας του από τον πόλεμο, «καναδικής κατασκευής και προελεύσεως», όπως διατυπώνει η γλώσσα της στρατιωτικής γραφειοκρατίας, αν και φυλαγμένο καλά μέσα στο χώμα, για να μην το πάρουν οι Γερμανοί, σκούριασε και λαβώθηκε. Έτσι ο ήρωας και κάτοχος του λαβωμένου, δεν μας μιλάει για ηρωικά κατορθώματα, αυτό το όπλο όμως μιλάει από μόνο του για ό,τι η μοίρα του το έφτιαξε και για όποιο λόγο το διέσωσε έστω και έτσι. Λοιπόν, χωρίς ψαρέματα και κυνήγια αλλά με μακροβούτια, θα γίνει η εξερεύνηση των τρυφερών αναμνήσεων. Πόση ώρα κρατάει την αναπνοή του ο βουτηχτής; Εκεί θα φανεί ο καλύτερος και φυσικά εκεί θα βρει έδαφος ανάπτυξης και ο στόμφος και το ψέμα και η υπερβολή. Ο αφηγητής μένει κάτω από το νερό μισή ώρα!!! Η αποκάλυψη της αλήθειας θα βεβαιώσει ότι ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρεται, ο συγκεκριμένος, πάντως, μια μέρα μόνο.

Οι ιστορίες του παλιού καιρού συνεχίζονται με το «καρότσι» που μεταφέρει την ιστορία του σαν αλληγορία ενός κράτους που σέρνεται πάνω σε στρεβλές ρόδες.

Ο Μαυραγάνης κάνει μια σε όλα τα επίπεδα επίσκεψη με φόντο πάντα την ιστορία και την πολιτική, χωρίς να χάνει και την κοινωνική με την «Παρθενόπη», δείγμα σμυρναίικης κοκεταρίας, που από ιδεολογία και καθωσπρεπισμό θα την χαρεί ο Χάρος παρθένα. Η θεια Μαριγώ που ζει μόνη, στολίζει και φτιάχνει με την παλιά επιμέλεια τα φοινίκια της για την Πρωτοχρονιά. Ο «Σύντροφος», με μότο το στίχο από το «Επιτύμβιο» του Μανόλη Αναγνωστάκη: Α, ρε Λαυρέντη εγώ που μόνο τόξερα τι κάθαρμα ήσουν, που πέθανε αφού αξιοποίησε το ρητό του Ηράκλειτου περί ροής των πάντων και της συνακόλουθης εξαργύρωσης των ηθικών αξιών με υλικές, ως είθισται. Και εκείνα τα άλλα που με συγκίνηση, θα ανασύρει, σήμερα, που τα έχουμε όλα και όλα είναι χαμένα. Αφήγηση ωραία, στρωτή, σαν κουβεντούλα, σαν σε φίλο που τον νοιώθει και αρπάζει στον αέρα κάτι παραπάνω από αυτό που ο χρόνος πήρε μαζί του.

Ανθούλα Δανιήλ

Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας