Μίκης Θεοδωράκης
Διάλογοι στο λυκόφως. 90 συνεντεύξεις
Επιμέλεια υλικού: Δέσποινα Ζηλφίδου
Εκδόσεις Ιανός
Αθήνα 2016, σελ. 676

Στο παρόν βιβλίο περιλαμβάνονται 90 γραπτές συνεντεύξεις του Μίκη Θεοδωράκη, της χρονικής περιόδου 2003 έως 2015, όπως ακριβώς ανασύρθηκαν από το αρχείο του, και σε σειρά, από τις πιο πρόσφατες έως τις πιο παλιές, ανά έτος. Η επιλογή έγινε από τον ίδιο τον συνθέτη, ο οποίος διάλεξε και τους τίτλους. Επίσης, ο ίδιος επέλεξε ως επίλογο του βιβλίου, μια επιστολή που τον συγκίνησε.

Οι συνεντεύξεις είναι στην πρωταρχική τους μορφή, αυτό σημαίνει πως δεν έχουν υποστεί επεξεργασία από τους δημοσιογράφους και μπορεί να έχουν διαφορετική ημερομηνία δημοσίευσης. Αρκετές από αυτές δημοσιεύτηκαν σε ξένα έντυπα, αποτέλεσαν τμήμα διδακτορικών διατριβών ή ερευνητικών εργασιών.

Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει ένα εισαγωγικό κείμενο με τον τίτλο «Ο μαγικός σπάγκος». Αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια όταν ζούσε στο Αργοστόλι, όπου υπηρετούσε ο υπάλληλος της Νομαρχίας, πατέρας του. Μια μέρα κατέβηκε στην προκυμαία να παίξει με τα γειτονόπουλα που το κορόιδευαν για τη βαριά ηπειρώτικη προφορά του με το ποδήλατο - αεροπλανάκι του. Καθώς τους παρατηρούσε που έπιαναν μεγάλα ψάρια (στα ψέματα), ρώτησε πώς το καταφέρνουν. «Με αυτόν το μαγικό σπάγκο» του απάντησαν.

Και τότε δεν δίστασε να ανταλλάξει το αγαπημένο του ποδήλατο - αεροπλανάκι με το μαγικό σπάγκο, προς μεγάλη απογοήτευση και λύπη του πατέρα, της μητέρας του και όλων των συγγενών. «Μονάχα εγώ παρέμεινα μέχρι σήμερα αμετανόητος και περήφανος, χωρίς να έχω αντιληφθεί ακόμα τη γενική θυμηδία που προκαλεί στους γύρω μου, η ταύτισή μου με το μαγικό σπάγκο…».

Προλογίζει ο Μίμης Ανδρουλάκης. Το κείμενό του έχει τίτλο «Εσταυρωμένος Διόνυσος, τα μέγιστα αγαθά διά της μανίας». Αντιγράφω ένα απόσπασμα: «Η θεοδωρακική Μούσα παντού και πάντα θα μας αιφνιδιάζει, θα μας εκπλήσσει, θα μας προκαλεί. Η ουτοπία της είναι γειωμένη, έχει πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας, αλλά δεν φυλακίζεται στα όρια της, κάνει ελεύθερα τις επιλογές της, αλλά σε συνθήκες που δεν επέλεξε, αλλά της επιβλήθηκαν από το παρελθόν, τις κληρονόμησε από την παράδοση και τον συσχετισμό των δυνάμεων.

Με δυο λόγια, έχει αφομοιώσει την κεντρική ιδέα του Μαρξ, ότι η ανθρωπότητα θέτει στην ημερήσια διάταξη μόνο τα προβλήματα που μπορεί να επιλύσει. Να ακόμα μια διαλεκτική ένταση ανάμεσα στη θεοδωρακική ουτοπία και στον αμείλικτο θεοδωρακικό εναλλακτικό ρεαλισμό χωρίς όρια. Ναι, ρεαλισμό ακόμα κι όταν φαίνεται να σβήνει τη φωτιά με τη φωτιά, όπως κάναν παλιά στα κρητικά βουνά.

Δεν κρύβεται στα δύσκολα. Παρεμβαίνει, εκτίθεται αποποιείται την αμφίβολη τιμή ενός εθνικού μνημείου καθολικής αποδοχής. Δημιούργησε το τραγούδι - ποταμός, λαϊκό ορατόριο και μετασυμφωνικό, αλλά είναι κι ο ίδιος ηγέτης - ποταμός».
Το εξώφυλλο κοσμεί ένα εικαστικό έργο του Γιώργου Στούμπου.