Γιώργος Κωνσταντέλλης (επιμέλεια)
Λήμνος: Εκκλησιαστική, Ιστορική και Πολιτιστική Κληρονομιά
Τόμοι Α & Β, σ.σ. 409+470
Φωτογραφίες: Χρήστος Καζόλης, Γιώργος Μιχαλάς

Ένα ταξίδι στο αρχαίο και το πρόσφατο παρελθόν της Λήμνου μάς προσφέρει το μνημειώδες αυτό δίτομο έργο, που προσεγγίζει με σεβασμό και ευαισθησία την ιστορικότητα, τις παραδόσεις και την ομορφιά του νησιού και των ανθρώπων του. Στη σύγχρονη αυτή πολυτελή έκδοση, που την επιμελήθηκε ο Γιώργος Κωνσταντέλλης, 15 έγκριτοι συγγραφείς, καθηγητές πανεπιστημίου και επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό προσεγγίζουν την ταυτότητα του ξεχωριστού αυτού αιγαιοπελαγίτικου νησιού. Το παρόν λεύκωμα επιχειρεί να αποτυπώσει τον πλούτο της εκκλησιαστικής, ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού, αξιοποιώντας ένα εκτενέστατο φωτογραφικό υλικό, το οποίο συνοδεύεται από εισηγήσεις, περιγραφές, μαρτυρίες, ιστορικές σημειώσεις και επιστημονικές παραπομπές - μεταφέροντας τον αναγνώστη στην καρδιά και την ψυχή της Λήμνου. Αποτελεί επίσης μια πολυετή προσπάθεια ως προς τη συγκέντρωση του φωτογραφικού και εικαστικού υλικού, καθώς και το συντονισμό των σημαντικών προσωπικοτήτων που συμβάλλουν στην έκδοση, καθιστώντας το λεύκωμα αυτό το πιο ολοκληρωμένο και άρτιο που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ για το νησί της Λήμνου, «φωτίζοντας» λιγότερο γνωστές πλευρές και ιδιαίτερα τη σπουδαία συνεισφορά του στην Εκκλησία, την ιστορία και τον πολιτισμό της Ελλάδας.


Α΄ Τόμος: Εκκλησιαστική Ιστορία
Κείμενα: Μαρία Λαμπαδαρίδου - Πόθου, Θεοδώρα Παλαμήδα - Ευθυμιάδου, Φωκίων Κοτζαγεώργης, Γεώργιος Τσιγάρας

Η συγγραφέας Μαρία Λαμπαδαρίδου - Πόθου μάς εισάγει στην εκκλησιαστική ταυτότητα της νήσου, ανιχνεύοντας την ευσέβεια του Λήμνιου και το πώς βίωσε εδώ και αιώνες τη λατρεία του. Με έντονα λαογραφικά στοιχεία και προσωπικά βιώματα, διατυπώνει τη θρησκευτική συνείδηση των κατοίκων του νησιού και την ιερότητα των χριστιανικών εορτών.

Στη συνέχεια, η δρ. της Θεολογικής Σχολής τού Α.Π.Θ. Θεοδώρα Παλαμήδα - Ευθυμιάδου επικεντρώνεται με ιστορικές παραπομπές στην εκκλησιαστική διαδρομή της Λήμνου, η οποία μαρτυρά την παρουσία του Χριστιανισμού στο νησί από τον 3ο κιόλας αιώνα μ.Χ.. Καταγράφει επιπλέον, από την αρχαιότητα έως σήμερα, στοιχεία για την Ιερά Μητρόπολη της Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου, τους αρχιερείς, τη διοικητική οργάνωση της εκκλησίας, τη δικαστική εξουσία και τις σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Ο επίκουρος καθηγητής Νεωτέρας Ιστορίας τού Α.Π.Θ. κ. Φωκίων Π. Κοτζαγεώργης χαρτογραφεί τα αγιορείτικα μετόχια της Λήμνου, βοηθώντας τον αναγνώστη να γνωρίσει από το 13ο αιώνα έως το πρόσφατο παρελθόν τα μετόχια του νησιού, διαπιστώνοντας ότι παρά την έντονη παρουσία τους κατά τη βυζαντινή περίοδο, σήμερα δε διατηρείται κανένα από αυτά. Στο εν λόγω κεφάλαιο, πλέον των ιστορικών καταγραφών αξίζει κανείς να δει τις σπάνιες γκραβούρες των ιερών μονών και το υπόμνημα του χάρτη της Λήμνου για τα αγιορείτικα μετόχια.

Έπειτα, ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θράκης, δρ. Θεολογίας και Βυζαντινολογίας Γεώργιος Τσιγάρας καταγράφει και παρουσιάζει τα πολυάριθμα ανεκτίμητης αξίας εκκλησιαστικά κειμήλια της Λήμνου: φορητές εικόνες, λειτουργικά σκεύη, ιερά άμφια, έντυπα και χαρακτικά.
Προλογίζουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και ο Μητροπολίτης Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου.

Β΄ Τόμος: Ιστορική και Πολιτιστική Κληρονομιά
Κείμενα: Robert Devigne, David Rupp, Μεταξία Τσιποπούλου, Χριστόδουλος Στεφανάδης, Σπυρίδων Παξιμαδάς, Θεόδωρος Μπελίτσος, Βασίλης Γαμβρούδης, Ηλίας Βολιανίτης, Μαρία Μαθιουδάκη - Δραγασάκη

Πλέον του εξαιρετικού φυσικού κάλλους, η λιγότερο γνωστή πλευρά του νησιού ξετυλίγεται στο πρώτο μέρος του β΄ τόμου, το οποίο επικεντρώνεται στην προσφορά της Λήμνου στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών τού Tufts University των ΗΠΑ Robert Devigne, ο καθηγητής Αρχαιολογίας στο Brock University του Καναδά David W. Rupp και η αρχαιολόγος, δρ. του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθύντρια Εθνικού Αρχείου Μνημείων, Μεταξία Τσιποπούλου, μας μαθαίνουν πως σ’ ένα μικρό νησί στο βορειοανατολικό τμήμα του Αιγαίου Πελάγους θεμελιώθηκαν οι πρώτες στον κόσμο κοινοβουλευτικές λειτουργίες. Ακολουθούν ιστορικού περιεχομένου περιγραφές και αναλύσεις για τον αρχαίο οικισμό της Πολιόχνης.

Μια ακόμη άγνωστη πτυχή της προσφοράς της Λήμνου στον παγκόσμιο πολιτισμό αναλαμβάνουν να μας γνωρίσουν ο πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, καθηγητής Καρδιολογίας Χριστόδουλος Στεφανάδης, και ο ιατρός Σπυρίδων Παξιμαδάς. Συγκεκριμένα, η «Λήμνια Γη» ή αλλιώς η «Λήμνια Σφραγίς», επρόκειτο για το πρώτο φάρμακο με σήμα κατατεθέν, γνωστό σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, που διατήρησε τη θεραπευτική φήμη του έως και τη βυζαντινή περίοδο.

Το ανεξάντλητο κεφάλαιο του παρελθόντος της Λήμνου, ή αλλιώς, το σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης, επιχειρεί στο πόνημά του να μας αφηγηθεί με ιστορικά ντοκουμέντα, εικόνες, φωτογραφίες, περιγραφές και παραπομπές, ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Θεόδωρος Μπελίτσος. Ο συγγραφέας ξεκινά από την αρχαία εποχή και φτάνει μέχρι τον 20ό αιώνα.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το τρίτο μέρος του συγκεκριμένου τόμου, στο οποίο ο Θεόδωρος Μπελίτσος αποτυπώνει το γεωγραφικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και κοινωνικό χάρτη των επιμέρους παλαιότερων δήμων του νησιού, επικεντρώνοντας στην παράδοση και την ιστορία τους. Μεταξύ άλλων, ειδική μνεία πραγματοποιείται για τις προσωπικότητες που είτε γεννήθηκαν, είτε έζησαν στο νησί, όπως το ζωγράφο Ράλλη Κοψίδη, τον πολιτικό Ηλία Ηλιού, τον ιστορικό Αργύριο Μοσχίδη, το νεομάρτυρα Αθανάσιο Ρεπανιδιώτη, τον παλαιστή Παναγή Κουταλιανό, καθώς  και το βραβευμένο με νόμπελ ποιητή Γιάννη Ρίτσο.

Το δίτομο πόνημα ολοκληρώνεται με τη μεταπολεμική περίοδο της Λήμνου, για την οποία συμμετέχουν στη συγγραφή ο τέως διευθυντής του Υπουργείου Εργασίας και συγγραφέας, Βασίλης Γαμβρούδης, ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Θεόδωρος Μπελίτσος και η συγγραφέας Μαρία Μαθιουδάκη - Δραγασάκη. Οι μνήμες και οι προσωπικές μαρτυρίες παίρνουν τη σκυτάλη για να αφηγηθούν και να ευαισθητοποιήσουν τον αναγνώστη στις τεράστιες αλλαγές της σύγχρονης Λήμνου, που είχε να αντιμετωπίσει τον ξενιτεμό των Λήμνιων και τη νοσταλγία για τον τόπο.

Τέλος, η τραγική Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε μια ξεχωριστή σελίδα για την ύστερη ιστορία της νήσου, καθώς υποδέχθηκε χιλιάδες ξεριζωμένες οικογένειες, οι οποίες φιλοξενήθηκαν για λίγο ή έζησαν για μια ολόκληρη ζωή σε αυτό. Ο αναγνώστης θα βρει προσωπικές μαρτυρίες προσφύγων, τη λατρευτική και μουσική τους παράδοση, με αφηγήσεις πραγματικές και ιστορικά στιγμιότυπα που χαράχθηκαν στη μνήμη του τόπου.

Προλογίζει ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Κωνσταντίνος Σβολόπουλος.

Δυο λόγια για τον επιμελητή της έκδοσης

Ο Γιώργος Κωνσταντέλλης γεννήθηκε στα Καμίνια της Λήμνου και μεγάλωσε στο Μόντρεαλ του Καναδά. Σπούδασε Βιολογία και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Μάνατζμεντ. Από το 1989 και για 21 συναπτά έτη εργαζόταν στην Bristol-Myers Squibb, όπου κατείχε υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις. Από το Σεπτέμβριο του 2010 είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Geovent Corporation - Group of Companies, που συμπεριλαμβάνει στη δύναμή του φαρμακευτικές εταιρείες, εταιρεία κλινικών μελετών, καθώς και εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών ανθρώπινου δυναμικού.