H αρθρογράφος της μεγάλης τουρκικής εφημερίδας «Μιλλιέτ» Μεχβές Εβίν πριν μέρες σε άρθρο της, με τον τίτλο «Αλλιανοί, ντροπή για όλους μας», επιστρέφει στη γνωστή υπόθεση της αρχαίας πόλης κοντά στην Πέργαμο της Μικρασίας και θυμίζει πως παρά τις διαμαρτυρίες το έγκλημα κατά της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς συνετελέσθη. Οι Αλλιανοί δεν υπάρχουν πια, σκεπάστηκαν με περίπου 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού από τα προβλεπόμενα 61 εκατομμύρια που χωράει το φράγμα Γιορτανλί, που κατασκευάστηκε για άρδευση της πεδιάδος της Περγάμου.

«Εάν ένα κράτος δεν είναι ικανό να προστατεύσει τις αρχαιότητες στο έδαφος του, τι άλλο μας περιμένει; Είναι λυπηρό ο υπουργός Περιβάλλοντος Βεϊσέλ Έρογλου να δηλώνει “Αλλιανοί δεν υπάρχουν πια, εξάλλου ήταν κάτω από τα νερά. Επισκέφθηκα την περιοχή και είδα έναν μόνο κίονα”», λέει η αρθρογράφος.
Να θυμίσουμε πως πριν διοχετευθεί νερό, τόνοι άμμου έθαψαν την αρχαία πόλη εξαφανίζοντας μια περιοχή που περιλάμβανε επιφανειακά ευρήματα από την προϊστορική έως τη βυζαντινή αρχαιότητα και ποτέ δεν ανασκάφτηκαν, ακόμα και σημαντικά οθωμανικά μνημεία του 18ου και του 19ου αιώνα. Στο Μουσείο της Σμύρνης και λίγο πριν τη σφράγιση του χώρου, μεταφέρθηκαν τα αξιολογότερα κινητά ευρήματα (αγάλματα κ.λπ.).

Η αρχαία πόλη
Οι Αλλιανοί αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα θεραπευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Ήρθαν δε στο φως το 1998, τυχαία, κατά τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο δρόμο προς ένα μικρό χωριό 18 χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Περγάμου, προς τα νοτιοανατολικά. Οι ανασκαφικές εργασίες που ακολούθησαν από πανεπιστημιακά ιδρύματα της γειτονικής χώρας έφεραν στην επιφάνεια ένα θεραπευτικό κέντρο, που αναφέρεται στην αρχαία βιβλιογραφία και στο οποίο συνδυάζονταν οι πιο σύγχρονες μέθοδοι θεραπείας της αρχαιότητας. Θεραπεία με τη χρήση ιαματικών νερών που αναβλύζουν, αλλά και συμβατικές μέθοδοι όπως οι χειρουργικές. Κι όλα αυτά, στο κέντρο μιας πόλης που κανείς δεν ξέρει το μέγεθός της, αλλά και δεν μπορεί να υπολογίσει την ιστορική αξία της.


Οι αρχαίοι Αλλιανοί. «Σφραγισμένοι» με άμμο (πάνω) και σκεπασμένοι πια με τα νερά του φράγματος

Ας σημειωθεί, πάντως, ότι η γειτνίαση του κέντρου αυτού της αρχαιότητας με την Πέργαμο, κέντρο κραταιού ελληνιστικού βασιλείου και μάλιστα σε στιγμές όπου στην πόλη αυτή έδρασε ο περίφημος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός, αποδεικνύει την ιστορική της σημασία. Το ίδιο αποδεικνύεται και από βιβλιογραφικές αναφορές. Μαζί με αυτά, δημόσια κτήρια με προφανή ιατρική χρήση, νυμφαία, ψηφιδωτά εκπληκτικής τέχνης, αλλά και σημαντικά κινητά αρχαιολογικά ευρήματα, αγάλματα Νυμφών και του Ασκληπιού, πλήρεις σειρές ιατρικών εργαλείων της αρχαιότητας και άλλα.
Την επιστροφή στο φως των αρχαίων Αλλιανών ζήλεψε η ανάγκη για υπερεκμετάλλευση του γειτονικού κάμπου. Η τουρκική κυβέρνηση, στο πλαίσιο προγράμματος για την κατασκευή φράγματος, αποφάσισε να θαφτεί όλος ο αρχαιολογικός χώρος, μαζί με τα τμήματα της αρχαίας πόλης που δεν ανασκάφτηκαν, κάτω από τα νερά. Και η απόφαση αυτή υλοποιήθηκε.


ΕΠΩΝΥΜΩΣ

Η Ήρα φυλάει τους Αλλιανούς
Πάνε πολλά χρόνια από την πρώτη μου επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο των Αλλιανών. Τότε που ξεθάβονταν από τη γη μοναδικοί θησαυροί της ρωμαϊκής περιόδου της μοναδικής αυτής πόλης, τόσο κοντά στην πατρογονική Πέργαμο.
Χάρη σε φιλίες με ανθρώπους στην περιοχή, ανέλαβε να με ξεναγήσει ο ίδιος ο επικεφαλής της ανασκαφής. Μου έδειξε την όμορφη Νύμφη που είχε επιστρέψει στο φως. Μου μίλησε για την ανησυχία του να επαναληφθεί κι εδώ ότι έγινε στο Ζεύγμα, τη ρωμαϊκή κι αυτή πόλη στη νοτιανατολική Τουρκία, που θάφτηκε κάτω από το νερό τού εκεί φράγματος. «Δε θα τολμήσουν να το ξανακάνουν…», του είπα.
Μου χαμογέλασε. «Δεν τους ξέρεις καλά», απάντησε.
Κι ύστερα με πήρε και με πήγε σε έναν τοίχο στο πλάι του χώρου όπου δούλευαν… «Θα δεις τον τοίχο της διαμαρτυρίας», μου είπε. Έναν τοίχο όπου ζητούσαν από τον κάθε επισκέπτη να γράψει τη δική του διαμαρτυρία ενάντια στην πιθανότητα να καταχωθεί και ετούτο το παγκόσμιο μνημείο…
Έγραψα, δε θυμάμαι τι, γύρισα να κοιτάξω πίσω, είχα το γιο μου μαζί, τον βρήκα να παίζει με… την Ήρα! «Ξέρεις, η Ήρα δεν είναι εύκολος σκύλος. Ορμάει σε όλους όσοι έρχονται κι είναι υπέρ τού να τελειώνει γρήγορα η ανασκαφή για να έρθουν τα νερά. Για να παίζει μαζί σας, μάλλον θα ξέρει…», μας είπε ο αρχαιολόγος.



Μήνες μετά ξαναπήγα στους Αλλιανούς μαζί με μια παρέα εκπροσώπων τής ΤΕΔΚ Λέσβου. Στην παρέα ήταν κι ο μακαρίτης ο Στέλιος Παυλής. Γελούσαμε στο δρόμο και τους έλεγα, «θα σας μυρίσει μπαίνοντας ένας σκύλος και, κακομοίρηδες, βάρδα μην καταλάβει πως κάποιος από εσάς είναι ενάντια στις αρχαιότητες»…
Σα φτάσαμε έψαξα για την Ήρα. Ρώτησα τον αρχαιολόγο. «Μου έδειξε κάτι σα μια μικρή τούμπα, από δαύτες που φτιάχνανε οι αρχαίοι Μακεδόνες για τους σπουδαίους. Ήταν ο τάφος της Ήρας. Κάποιος κάποιο βράδυ την είχε δηλητηριάσει… Τη θάψανε κάτω από τον τοίχο της διαμαρτυρίας στο πλάι του χώρου της εργασίας τους…
Προχθές, σε μια από δαύτες τις φωτογραφίες με το χώρο των Αλλιανών μπαζωμένο κι ύστερα σκεπασμένο με νερό, θυμήθηκα την Ήρα. Και τον τοίχο της διαμαρτυρίας. Την απόδειξη στις γενιές του μέλλοντος πως όλοι τότε, στο μακρινό για αυτούς 2011, δεν ήταν ίδιοι. Και θα ‘χουν και μάρτυρα την Ήρα να τους πει πως μύριζε τους καλούς. Ας ελπίσουμε τότες η Νύμφη να χαμογελάσει ξανά…
Αντίο, το λοιπόν, Ήρα των Αλλιανών.
Ραντεβού «στου φωτεινού μέλλοντος την κεντρική επιτροπή». Θα βρεθούμε από τη μυρωδιά σου που θα επικαλούνται «σαν μπολσεβίκικη ταυτότητα κομματική» και τις υπογραφές μας στον τοίχο της διαμαρτυρίας κάτω από τον οποίο ξεκουράζεσαι… Να τον φυλάς κι αυτόν Ήρα, μαζί με τις άλλες νύμφες που δε γύρισαν στο φως… Όλα γίνονται μια μέρα Αναστάσιμη…